М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан
Жұмсалған энергия мөлшерінің жұмыс түріне қарай өзгеруі
жүктеу/скачать 0,67 Mb.
|
Адам және жануарлар физиологиясы УМКД
Жұмсалған энергия мөлшерінің жұмыс түріне қарай өзгеруіДененің қимыл-əрекетіне, оның ауыр-жеңілдігіне карай энер-гия бірде көп, бірде аз жұмсалады. Ой еңбегімен айналысқан адамдарда энергия шығыны негізгі алмасу мелшерінен 2—3%-тей ғана басым. М. А. Шатерников лекция оқыған кезде жұмсалған энергия мөлшерін калориметрлік камерада өлшеген. Лекция камерадан радио арқылы берілгендіктен, лектор оны еш-бір эмоциясыз жəне артық қимылсыз оқығанның өзінде 1 сағат ішінде 1,6 ккал энер-гия жұмсаған (салмағының əр^бір килограмына шаққанда). Эмо-ция- əсерінен энергия негізгі алмасудан 10—19% жоғары болуы мүмкін. Адам денесіне түсетін ауыртпалықты біртіндеп күшейтсе, энергия шығыны да ауыртпалық салмағына қарай əр дəрежеде көбейіп отырады, мəселен, зат алмасу барысында адам жоғары-да көрсетілгендей, сағатына орта есеппен 1 кг салмаққа 1 ккал (4,2 кДж) энергия жұмсалса, жай отырғанда ол 1,5 ккал (6,3 кДж), жеңіл жұмыс істелген кезде (кеңсе қызметкерлері, тігін-шілер, мұғалімдер) '.1,8—2,5 ккал (7,5—10,5 кДж) энергия жұм-сайды. Жай жүріп қызмет атқарғандар (лаборанттар, дəрігер-лер, кітап түптеушілер) 2,8—3,2 ккал (11,8—13,4 кДж), ал жұмыста жеңіл-желлі қимыл жасайтындар (металлистер, сылаушы-лар, ағаш үсталары) 3,2—4,0 ккал (13,4—16,8 кДж) жəне ауыр Қара жұмыс істейтіндер 5,075 ккал (21,0—31,5 кДж) энергия ""іүмсайды. Ересек адамда жұмсалған энергия кəсіп ерекшелігіне қарай . Энергия шығыны екі түрлі калоиметриялық əдіспен анықтала Олардьщ біреуі — денеден шыққан жылу энергиясын тікелей ^алориметрмен өлшеу (тікелей калориметрия), екіншісі — газдар ялмасуы арқылы өлшеу (жанама калориметрия). . Энергия шығынын жанама калориметрия əдісімен, яғни бел-гілі бір мерзімді денеге сіңген оттегінің мөлшерін не денедегі шыққан кемірқышқыл газ мөлшерін өлшеу арқылы анықтауға болады. Əрбір қоректік зат тотыққан кезде оттегі əртурлі мел-шерде жұмсалады, сондай-ақ денеге сіңген оттегінің əр литріне шығатын калория жеке қоректік заттарда бірдей емес. Бір литр Іттегі жұмсалған сəтте шығатын энергия мөлшері оттегінщ кало-риялық эквиваленті деп аталады. Бұл эквивалент қоректік заттың түріне, оның тыныс коэффициентіне байланысты. Жанама калориметрия жасауда екГ түрлі, əдіс, яғни океиспи-рография жəне Дуглас Холден əдістері қолданылады. жүктеу/скачать 0,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|