Мақалада қазақ әдебиетінің классигі Ә. Кекілбаевтың «Аңыздың ақыры» романына психологиялық талдау жасалады
Психологизм в романе Абиша Кекильбаева
жүктеу/скачать 286,01 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ключевые слова: роман, психологический анализ, герой, образ, характер. Кіріспе
| Психологизм в романе Абиша Кекильбаева
«Конец легенды» В статье проводится психологический анализ романа «Конец легенды» классика казахской литературы А. Кекильбаева. В ходе исследования рассматриваются внутренний мир и поведение героев произведения, дается описание традиций и быта народа, характерных для той эпохи в соответствии со спецификой и природой категорий времени и пространства. В работе раскрываются настроение и мысли всех изображенных в романе лиц, показывается их поток сознания. На основе применения различных методов и приемов изучения психологизма художественного произведения, предлагаемых в современном литературоведении, доказывается гармоничное использование художественных средств в творчестве писателя. В статье указывается, что полнота воплощения идеи, совершенство художественного решения автора достигаются путем умелого описания психологического состояния героев, окружающего их мира, эпохи, в которую они живут. В процессе анализа отмечается, что образ правителя – это сложный образ. В статье доказывается, что психологизм художественного произведения как область науки, требующая междисциплинарных исследований, становится основным объектом исследования в мировом и казахстанском литературоведении. В настоящее время в разных жанрах литературы заложен новый характер психологизма. В литературоведении активно разрабатываются инновационные методы и приемы психологического анализа. В ходе исследования подчеркивается, что в казахской литературе творчество А. Кекильбаева выделяется тем, что оно может служить ярким примером психологизма. Каждая деталь, художественное решение в произведении создает эстетическое впечатление в восприятии читателя. Результаты исследования свидетельствуют о том, что через роман писателя художественное произведение и психологизм находятся в неразрывном единстве. Ключевые слова: роман, психологический анализ, герой, образ, характер. Кіріспе Қазақ әдебиетінде Ә. Кекілбаевтың «Аңыздың ақыры» романы мазмұны мен түрі жағынан ерекше шығарма. Ғалымдар тарапы - нан да психологизм тұрғысынан көп зерттеліп келеді. Әдебиеттанушы зерттеушілер де, әдебиет сыншылары да бұл роман жайлы оң пікір берген. Роман желісіндегі оқиға туралы да көптеген пайымдар айтылған. Талдау бары - сында бүгінге дейін жазылған ғалымдардың, әдебиет сыншыларының еңбектері ескерілді. Көркем шығармадағы психологизмнің орны жайлы ойланғанда М.О. Әуезовтің «прозаға психология араласпаса, өзгенің бәрі сылдыр су» дегені әуелі еске оралады. Прозадағы әр кейіпкердің сомдалуы, мінезделуі психологи - ямен тығыз байланыста болатындығы жайлы пікірлер де айтылды, оқырман тарапынан да шығарманы оқу барысында, қабылдауында осы пікір ойда болатыны анық. Көркем прозаның шынайылығын, көркемдігі мен үйлесімділігін психологизмсіз тану шығармаға үстірт қарау бо - лып табылады. Ә. Кекілбаев «Аңыздың ақыры» романын - да негізгі үш кейіпкердің образын олардың сана ағымындағы ойлары мен іс-әрекеті бірлі- гінде сомдау арқылы қазақ прозасындағы психологизмнің озық үлгісін жасайды. Роман ба - рысында символ, деталь көптеп кездеседі. Әрбір деталь өзінің орнында үлкен көркемдік мәнге ие. «Аңыздың ақыры» романындағы басты сим - вол – мұнара. Басты үш кейіпкерді байланысты - рып тұрған да, шығарма желісін тұтастырып тұрған да осы символ. Мұнараның тілсіз кейпі Әмірші мен Кіші ханымға және Ұстаға әр қырынан қарағанда өзгеше сыр ұқтырады. Осы мұнараның салынуы мен салынып біткеннен кейінгі басты кейіпкерлерге түрлі ой салуы оқырманның өзіне ерекше ықылас танытуына себеп болады. Романда Әмірші образын автор қатал, жеңімпаз билеуші ретінде сипаттауымен қатар пенделік ішкі сырларын психологиялық тал - дау арқылы ашады. Бұл туралы Ә. Кекілбаев романның жазылу себебінің бірі ретінде шығыс деспотизміне қарсылық екенін атап өтеді. Бір ғана тұлғаның қолына шоғырланып халық мүддесі ескеріле бермейтін жүйені сы - найды. Сол жүйенің басындағы тұлғаның жан күйзелісін сипаттау арқылы оның ақырын баян - дайды. Әдебиеттанудағы психологизм тақы ры- бы, Әбіш Кекілбаев шығармашылығы және 110 Әбіш Кекілбаевтың «Аңыздың ақыры» романындағы психологизм «Аңыздың ақыры» романы туралы әдебиетта- нушылар Б. Майтанов, Б. Шалабай, Г. Пірәлиева, Ж. Дүйсенбаева, әдебиет сыншылары С. Әшім- баев, Т. Тоқбергеновтердің еңбектері пайдала - нылды. Қазақ романындағы психологизм табиғатын ашып, теориялық негізін жүйелеген «Қазақ ро - маны және психологиялық талдау» еңбегінде ғалым Б. Майтанов көркем прозаның поэтикасы, мазмұны мен стилі және қазақ романының даму кезеңдері мен мінездеу, психологиялық парал - лелизм, диалог, монолог сияқты тәсілдерді жан- жақты қарастырған болатын. Сол еңбегінде автор психологизмге: «Қаһарманның рухани әлемін, жан сырын жеткізу амал-тәсілдерінің жиынтығы немесе идеялық-эстетикалық, шығармашылық феномен – психологизм» (Майтанов, 1996: 3), – деп анықтама береді. Қаһарманның ішкі әлемін суреттеу арқылы бір қоғамның ішкі құрылымын, ондағы теңсіздік пен әділетсіздік жайлы үлкен көлемді туынды жасау Ә. Кекілбаевтың «Аңыздың ақыры» романында жүзеге асқанын көруге бо - лады. Зер ттеу тақырыбының өзектілігі роман - ды психоло гиялық талдау арқылы өткен тарих мен бүгінді салыстыра отырып адамзаттық құндылықтардың романда қандай сипатта баяндалғанын анықтау. Әбіш Кекілбаев қазақ әдебиетіне ХХ ғасырдың алпысыншы жылдары келіп қосылған жазушы. Бұл кез зерттеушілер тарапынан қазақ әдебиетіндегі дамудың жаңа белесі ретінде танылған. Осы тұста бір сапта әдебиет әлеміне қадам қойған жазушылардың қазақ елінің тари - хын, салт-санасын, тұрмыс-тіршілігін сипаттау - да жаңашыл ой-өремен, биік парасатпен, соны талғаммен келгенін атап өту орынды. Әбіш Кекілбаев осы бір шоғыр ішіндегі өзгеше бол - мысты, бітімі бөлек қаламгер. Ұлттық әдебиеттердегі сол ұлтқа тән белгілер мәдениетаралық қарым-қатынастың мәдени өресі жоғары түрі. Көркем туын - ды бір елдің тілінен екінші бір елдің тіліне аударылғанда сол жазушының еліне тән белгі, сипаттар қоса аударылу арқылы ел мен ел арасындағы мәдени ауыс-түйістер, өнер үйренулер жүзеге асады. Жазушы Әбіш Кекілбаев шығармаларында қазақ халқына тән мәдени, рухани ерекшеліктер молынан кездеседі. «Тасбақаның шөбі» әңгімесі, «Күй», «Шыңырау», «Бәйгеторы» повестері, «Үркер», «Елең-алаң», «Аңыздың ақыры» ро - мандары негізінде осы белгілерді байқаймыз. жүктеу/скачать 286,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|