IS-LM моделі және жиынтық сұраныс

Мысалы, ақша ұсынысының қалыпты жағдайында баға (Р) деңгейінің өсуі пайданың төмендеуіне әкеледі. Ақша ұсынысының М_S↑ өсуі AD жиынтық сұраныс қисығының оңға жылжуына әкеледі, ал М_S↓ төмендеуі AD қисығын солға жылжытады.

Бірақ қазір AD қисығын шығару және жылжыту үшін ақша теориясын емес, IS-LM моделін қолданамыз. Өйткені IS-LM моделі ұлттық табыс бағаның өсуімен кемитінін түсіндіріп ғана қоймай, ол тағы теріс көлбеуі бар AD қисығын шығарады.

Ол бағалар деңгейі Р және тұтынушылар, фирмалар және мемлекет сатып алуға дайын өндіріс көлемі Y арасындағы арақатынастар шкаласын көрсетеді. Бұл тәуелділіктің графигі AD жиынтық сұраныс қисығы деп аталады (2.1-сурет). Ол Y-P диаграммасында теріс көлбеулі. AD жиынтық сұраныс қисығын IS-LM моделі арқылы шығаруға болады (5.5-сурет).

Баға деңгейінің Р әсері қарастырылғанда AD жиынтық сұраныс қисығы бойымен жылжу байқалады, ал бағадан тыс факторлар әсер еткенде, AD қисығының өзі жылжиды. Макроэконо­микалық саясаттың жиынтық сұранысқа қалайша әсер ететіндігін анықтауға болады. AD қисығының жылжу бағытын анықтауға болады, егер AD жиынтық сұраныс қисығын құру тәсілін талдасақ.

5.6-сурет. Жиынтық сұраныс қисығының жылжуы

5.7-сурет. Ынталандырушы фискалды саясат

5.8-сурет. Ынталандырушы монетарлы саясат

І Негізгі түсініктер

1. 
   IS-LM моделі.
   
2. 
   «Экспансионды саясат» термині.
   
3. 
   Игіліктер және ақша нарықтарында қос тепе-теңдік.
   
4. 
   Инвестицияларды ығыстыру нәтижесі.
   
5. 
   Кейнстің табыстау механизмі.
   
6. 
   Пигу нәтижесі.
   
7. 
   Ынталандырушы бюджет-салық саясатының әсері.
   
8. 
   Ынталандырушы ақша-несие саясатының әсері.
   

ІІ Келесі пікірлер дұрыс па?

1. 
   Егер үкімет салықты қысқартса, IS қисығы оңға жылжиды.
   
2. 
   Орталық банк ақша ұсынысын өсірсе, IS қисығы оңға жылжиды.
   
3. 
   Мемлекеттік сатып алу өссе тепе-теңдік табыс пен бағалар деңгейі жоғарылайды.
   
4. 
   Егер Орталық банк экономикадағы ақша ұсынысын азайтса, онда тепе-теңдік шығарылым мен пайыз мөлшерлемесі төмендейді.
   
5. 
   IS қисығынан жоғары, LM қисығында орналасқан нүктеде игіліктер нарығында емес, тек ғана ақша нарығында тепе-теңдік байқалады.
   
6. 
   Жиынтық ұсыныс қисығын IS-LM моделінен шығаруға болады.
   
7. 
   Салықтардың өсуі жиынтық сұраныс қисығын солға жылжытады.
   
8. 
   Экономикада ақша ұсынысы азайғанда жиынтық сұраныс қисығы солға жылжиды.
   
9. 
   IS-LM моделі мен «Кейнстің кресі» моделі экспансионистік бюджет салығының бірдей салдарын сипаттайды.
   
10. 
    Ақша жиынының артуы жиынтық сұраныс қисығын оңға жылжытады.
    
11. 
    Экономикада бағалар деңгейінің өсуі жиынтық сұраныс қисығын оңға жылжытады.
    
12. 
    Егер үкімет салықтарды төмендетсе, тепе-теңдік шығарылым ұлғаяды.
    
13. 
    Мысалы, үкімет халықтың кедей тобына беретін жәрдем ақыны өсірді. Онда IS қисығы оңға жылжиды.
    
14. 
    Инвестицияларды ығыстыру нәтижесі шағын бизнес үшін салықтық саясатты қатаңдыру нәтижесінде орын алуы мүмкін.
    
15. 
    Егер үкімет білім мен деңсаулық сақтауға шығыстарды өсірсе, бұл жеке инвестициялардың көлеміне ешқандай әсерін тигізбейді.
    
16. 
    Бюджет және ақша саясатын қолдану арқасында үкімет пайыз мөлшерлемесін өзгеріссіз сақтап, шығарылым көлемін арттыруы мүмкін.
    
17. 
    Ақша ұсынысын өзгерту экономикадағы тепе-теңдік шығарылым деңгейіне ешқандай әсерін тигізбейді.
    
18. 
    Ақша ұсынысын ұлғайтып тепе-теңдік пайыз мөлшерле­месін төмендетуге болады.
    
19. 
    Егер ақша айналысының жылдамдығы пайыз мөлшерлеме­сіне тәуелсіз болса, онда LM қисығы тік болады.