20ББ-1 тобы 27.12.22 Сабактын такырыбы: Бөлшек ұғымы. Оң рационал сандар ұғымы
Максаты: Жай және ондық бөлшектер туралы ұғым қалыптастыру
Практикалық тапсырмалар арқылы оң рационал ұғымымен таныстыру
Бастауыш сыныпта оқушылар бөлшек сандармен кездеседі. Содан кейін олар әр тақырыпта пайда болады. Бұл сандармен әрекеттерді ұмыту мүмкін емес. Сондықтан жай және ондық бөлшектер туралы барлық ақпаратты білу керек. Бұл ұғымдар қарапайым, бастысы - бәрін ретімен түсіну.
Бөлшектер не үшін қажет? Бізді қоршаған әлем тұтас объектілерден тұрады. Сондықтан акциялардың қажеті жоқ. Бірақ күнделікті өмір адамдарды үнемі заттар мен заттардың бөліктерімен жұмыс істеуге итермелейді.
Мысалы, шоколад бірнеше тілімдерден тұрады. Оның плиткасы он екі тіктөртбұрыштан тұратын жағдайды қарастырайық. Егер сіз оны екіге бөлсеңіз, сіз 6 бөлік аласыз. Ол жақсы үшке бөлінеді. Бірақ бестік шоколад кесектерінің тұтас санын бере алмайды.
Айтпақшы, бұл кесінділер қазірдің өзінде фракциялар. Ал олардың әрі қарай бөлінуі күрделі сандардың пайда болуына әкеледі.
«Бөлшек» дегеніміз не?
Бұл бір бөліктен тұратын сан. Сырттай ол көлденең немесе қиғаш сызықпен бөлінген екі санға ұқсайды. Бұл функция бөлшек деп аталады. Үстінде (сол жақта) жазылған санды алым деп атайды. Төменгі жағындағы (оң жақта) - бөлгіш.
Шын мәнінде, бөлшек жолағы бөлу белгісі болып шығады. Яғни, алымды дивиденд, ал бөлгішті бөлгіш деп атауға болады.
Бөлшектер дегеніміз не?
Математикада олардың тек екі түрі бар: жай және ондық бөлшектер. Мектеп оқушылары бастауыш сыныптарда алғашқыларымен танысып, оларды жай «бөлшек» деп атайды. Екіншісі 5-сыныпта оқиды. Сол кезде бұл атаулар пайда болады.
Жай бөлшектер – жолақпен бөлінген екі сан түрінде жазылатындардың барлығы. Мысалы, 4/7. Ондық - бөлшек бөлігінің позициялық белгісі бар және бүтін саннан үтірмен бөлінген сан. Мысалы, 4.7. Оқушылар берілген екі мысалдың мүлдем басқа сандар екенін түсінуі керек.
Әрбір жай бөлшек ондық бөлшек түрінде жазылуы мүмкін. Бұл мәлімдеме керісінше әрқашан дерлік шындық. Ондық бөлшекті жай бөлшек ретінде жазуға мүмкіндік беретін ережелер бар.