Дәріс №9. Интернет технологиялар. Мақсаты: интернет ресурстарды (URI), SMTP, POP3, IMAP
протоколдары туралы білу, қолдану
Жоспары: 1.Интернеттің негізгі ұғымдары. Әмбебап ресурстар идентификаторы
(URI), оның тағайындалуы және құрамдас бөліктері. DNS қызметі.
2.Web-технологиялар: HTTP, DHTML, CSS, JavaScript.
3.Электрондық пошта. Хабарламаның форматы.
4.SMTP, POP3, IMAP хаттамалары.
1.Интернеттің негізгі ұғымдары. Әмбебап ресурстар идентификаторы
(URI), оның тағайындалуы және құрамдас бөліктері. DNS қызметі.
А URL (Uniform Resource Locator) URL -қол жетімді құжаттарды
шешуге арналған стандартталған атау келісімі болып табылады. бір URL-
мекенжайының мысалы computerhope веб-сайт үшін URL болып,
http://www.computerhope.com табылады.
URL –ге шолу
Төменде Бұл беттің HTTP URL әрбірі туралы қосымша ақпарат бар.
http: //
«HTTP» HyperText Transfer Protocol - гипертекстті беру протоколы.
URL мекенжайына http протоколды бөлуге қос нүкте (:), екі қиғаш
сызықтарды (//) қойылады.
www.
Келесі, www.-World Wide Web мазмұнын ажырату үшін қолданылады.
URL-мекенжайының бұл бөлігі талап етілмейді және көбінесе жазбай
қалдыруға болады. Мысалы, http://support.computerhope.com сізді
computerhope компьютерлік көмек бөліміне жібереді.
computerhope.com
Келесі, computerhope.com веб-сайтқа арналған домен атауы болып
табылады. Доменнің соңғы бөлігі «домен жұрнағы», немесе домен ретінде
белгілі, және веб-сайт түрін немесе орналасқан жерін анықтау үшін
пайдаланылады. Домен алу үшін, сіз домен тiркеушi арқылы атын тіркеуіңіз
керек.
/jargon/u/
Келесі, бұл серверінде веб-бет орналасқан каталогтар болып табылады.
веб-беттің екі каталогтары серверде файлды табуға тырысады, сондықтан
егер осы мысалда, ол / public_html / ыңғайлы / U каталогында болар еді.
Серверлермен public_html каталогы HTML файлдары бар әдепкі каталог
болып табылады.
url.htm
url.htm көріп жұрген домендегі нақты веб-бет болып табылады.
Соңындағы .htm файл HTML файлын көрсетін веб-бет файл кеңейтімі болып
табылады. Интернетте басқа ортақ файл кеңейтімдері .html, .php, .asp, .cgi,
.xml, .jpg, .gif және бар. Осы файл кеңейтімдері әрқайсысы ғана
компьютердегі файлдардың барлық әр түрлі түрлері сияқты, әр түрлі
функцияны орындайды.
URL-мекенжайының құрылымы төмендегі суретте көрсетілген.
Сурет 22: URL мекенжайы құрылымы
Қол жетімді бірнеше домендер бар:
edu = білімберуинституты
com = коммерциялық кәсіпорын
gov = үкімет
org = ұйымдастыру
net = желі провайдері
mil = әскери
2.Web-технологиялар: HTTP, DHTML, CSS, JavaScript.
Интерн
ет
протоколдары
Ашылып
жазылуы
сипаттамасы Интерне
т Қызметтер
SMTP
SimpleMailTran
sfer Protocol
электрондық
пошта жіберу сервер
арасындағы
хаттама
Email
POP3
PostOfficeProto
col version 3
жергілікті
клиенттері арқылы
қолданылады.
Қашықтан басқаруда
TCP / IP- сервер- ге
байланысуда
электрондық
поштаны қолданады
Email
FTP
FileTransferProt
ocol
Бұл
тасымалдау
файлдарды бір
хосттан екіншісіне
тасымалдау үшін
пайдаланылады
Файлда
рды жіберу
HTTP
HyperTextTrans
fer Protocol
ТСР арқылы
хаттарды көрсететін,
форматтау жіберу,
веб-сервердіңжәне
браузердің
командасын кең
аймақта қабылдауға
міндетті
WorldW
ide
HTTPS
HyperTextTrans
fer ProtocolSecure
Аутентификаци
ны, веб-сайтты, веб-
серверді қамтамасыз
етеді
WorldW
ide Web(www)
VoIP
VoiceoverIntern
et Protocol
Адамдарға
интернетті қолдануға
мүмкіндік береді
Online
chat
Кесте 10- Интернет протоколдары
Интернет ақпаратты беруге түрлі тілдерді пайдаланады. Бұл тілдер
хаттамалар деп аталады. Бұл хаттамалары пайдаланып Біз Интернет
қызметтерінқолданамыз. Әрбір хаттама нақты функциялардың және WWW
Интернет ұсынатын қызметтер арасында сатып алынған ірі қызмет болып
саналады.
Интернет бүкіл әлем компьютерлік желілерді бар интерконнект болып
табылады. Басқаша айтқанда, бұл байланыстардың физикалық қабатын
қалыптастырады. Демек, Интернеті бар компьютерлер талшықты-оптикалық
кабельдерді, мыс сым және сымсыз желілер желісін қамтиды. Бірақ
Интернеттен ақпаратты қол жеткізу үшін қолданылатын бағдарламалық
құрал болып табылады. Ол файлдар, қалталар және әр түрлі компьютерлерде
сақталатын құжаттардан тұрады.
Интернеттегі сөздер
World Wide Web
WWW HTML-ды пайдаланатын Интернеттің бір бөлігі болып
табылады. WWW HTTP Хаттамаға сәйкес жұмыс істейді.
Браузер
Интернетте құжаттарды көру үшін пайдаланылуы мүмкін
компьютерлік бағдарламалық қамтамасыз ету болып табылады. Веб-
браузерлер HTML кодын және дисплей суреттері мен мәтінді
интерпретациялау.
Іздеу қозғалтқышы. Іздеу қозғалтқыш көрсетілген кілт сөздерді іздеу
және нәтижесінде веб-сайттарды және интернетте негізделген құжаттарды
беруге бағдарламаланған автоматтандырылған веб-сайты болып табылады.
Интернетте серверден ақпарат алуға қабілетті компьютер клиент деп
аталады. Үйдегі компьютер осы үшін тамаша үлгі болып табылады.
Сервер. Клиент компьютерлер серверінен Интернетте файлдарды
жүктейді. Бұл серверлер тікелей интернетке байланысты.
Домен
Домен нақты серверге (yahoo.com) жоғарғы деңгейдегі сәйкестендіру
жолы болып табылады. Домендердің түрлі түрлері бар. Ол бір немесе
бірнеше санаттарға кеңейтімдерді пайдаланатын болады.
FTP
FTP File Transfer Protocol жатады стандартты Интернет протоколы.
Осы протоколды пайдалану біз Интернет арқылы басқа бір компьютерден
файлдарды тасымалдауға болады. Бұл Интернетте компьютерлер арасында
файлдарды алмасуға қарапайым жолы. FTP ғаламтор TCP / IP хаттамалар
пайдаланатын Бағдарламалық протокол болып табылады. FTP әдетте
интернетте әркім үшін олардың сервер ретінде әрекет етеді компьютерге
Жаратушыдан Веб-бет файлдарды тасымалдау үшін пайдаланылады. Ол
сондай-ақ, әдетте, басқа серверлердің компьютерге бағдарламаларды және
басқа да файлдарды жүктеу үшін пайдаланылады.
HTML
HTML Hyper Text Markup Language -ға аббревиатура болып табылады.
Сөзді немесе гипер басқа орынға баруға болады байланысты суретті басқан
кезде, өйткені веб-беттер гипермәтіндік құжаттар деп аталады. Жерден сіз
басқа веб-бетке өтуіңізге болады. HTML гиперсілтемелерді ендіру құжаттың
«S авторы береді, өйткені бұл мүмкін болды.
HTTP
HTTP World Wide Web үшін деректер байланыс негізі болып табылады.
HTTP (Гипермәтінді беру протоколы) World Wide Web файлдарды (мәтін,
графикалық суреттер, дыбыс, бейне және басқа да мультимедиялық
файлдарды) берутін ережелер жиынтығы болып табылады. Браузер
пайдаланушы «ашылу» веб-файлы (Uniform Resource Locator немесе URL
мекенжайына теру) немесе гипермәтіндік сілтемені басу арқылы файл
сұраулары кірген кезде, браузер HTTP сұрауды көрсетеді және Internet
Protocol мекен-жайы (IP мекенжайы) жіберетін URL мекенжайына
көрсетілгенеді. Мысал URL: http://www.yahoo.com
HTTPS
Бұл электрондық тасымалданған деректермен шифрланады және
рұқсаты жоқ адамдардың мүмкін емес екенін білдіреді. HTTPS веб-сайтына
шабуылдардан қорғауға өзара байланысты веб-сервердің аутентификациясын
қамтамасыз етеді.
CSS
Cascading Style Sheet, CSS бірінші 1994 жылы осыған HåkonWium Lie
тұжырымдама жасаған, CSS 1996 жылғы желтоқсанда W3C спецификацияны
жасалды, веб-әзірлеушілер, олардың веб-беттердің орналасуын және
көрінісін өзгертуге мүмкіндік береді. Мысалы, белгілі бір CSS HTML
элементінің пайдаланылатын қаріпті, сондай-ақ оның өлшемін, түсін және
өзгерту үшін пайдаланылуы мүмкін. Бір CSS файлы әзірлеуші бір мезгілде
барлық беттердің көрінісін өзгертуге мүмкіндік береді, ол бірнеше беттерде
байланысты болуы мүмкін.
3.Электрондық пошта. Хабарламаның форматы.
Адам сандық электрондық пошта арқылы хабар алмаса алады. Сіз
әлемнің басқа бөлігінде тұратын адамға хабарларды жеткізуге электрондық
поштаны пайдалана аласыз.
Жіберілетін пошта уақытша пошта серверінде сақталады. Электрондық
пошта серверлері алады, қабылдайды, жеткізеді, және сақтайды.
Пайдаланушылардың да компьютерлері сол мезгілде онлайнда болуы қажет;
олар хабарларды жіберу немесе қабылдау үшін, электрондық пошта
серверіне қосылуы қажет. Пошта сервері, тиісті бағдарламалық қамтамасыз
ету Mail Transfer Agent (MTA) ретінде пайдаланылады.
Электрондық хаттарды пайдалану
Электрондық пошта мекен-жайы. Егер электрондық пошта мекенжайы,
үш бөліктен тұрады. Ол мынадай форматта болады.
Мысалы: Пайдаланушы аты @ хост атауы
1 2 3
1: бөлігі пайдаланушыны анықтайды. 2: - арасында @ белгісі
Электрондық пошта мекенжайы - support@computerhope.com
• Бірінші бөлікке барлық электрондық пошта мекенжайлары, @
белгісіне дейінгі бөлігі, бүркеншік, пайдаланушы, топ, немесе компанияның
бөлімі. Біздің Жоғарыда келтірілген computerhope мысалда техникалық
қолдау бөлімі болып табылады.
• @ электрондық пошта мекен-жайы бойынша бөлгіш ретінде
қолданылады;
E-пошталық ұғымдар туралы толығырақ
Электрондық пошта клиенттері
Электрондық пошта клиенті пайдаланушының электрондық поштаға
кіру және басқару үшін пайдаланылатын компьютерлік бағдарлама. Ол
сондай-ақ электрондық пошта оқырман немесе Mail User Agent (АМУ) деп
аталады.Бұл пошта пайдаланушысы агент, ол табыстауда сервер немесе
терминалында адам типтендіруі пайдаланушының электрондық пошта
жәшігіне кіруіне қабілетті кез-келген жүйені қарауыңызға болады.
4.SMTP, POP3, IMAP хаттамалары.
SMTP сервері
Біз электрондық пошта жібергенде, біздің компьютердегі электрондық
пошта қызметі пошта серверіне қосылады. Сервер қызметінің нақты түрін
басқаратын орталықтандырылған компьютер болып табылады. Мысалы,
электрондық пошта сервері, электрондық хаттарды өңдейді. электрондық
хаттарды жіберу үшін жауапты электрондық пошта сервері SMTP (Simple
Mail Transfer Protocol) сервер деп аталады. SMTP сервері басқа SMTP
серверіне пошта беруге және бірнеше құлмақ арқылы межелі релелік болады.
Далалық (мысалы recipient@recipientmail.com). Электрондық пошта
жіберілген кезде, электрондық пошта клиенті қосылады
Жіберуші «S электрондық пошта қызметі (мысалы
mailserver.sendermail.com) және SMTP сервері. клиенттік жіберушінің мекен-
жайы, алушының және хабардың мазмұнына мекенжайын тасымалдайды.
Әрбір домен аты Интернет протоколы (IP) мекен-жайы деп аталатын
бірегей веб-мекенжайын білдіреді. олардың IP мекенжайларына домендік
атауларды арасындағы байланыс Domain Name тізілімде сақталады. SMTP
сервері тізбе сақталады, содан кейін байланыстар сервер (DNS-сервер). DNS
сервері SMTP серверіне мекенжайын жібереді.
SMTP сервер, содан кейін алушының SMTP сервері Электрондық
пошта қызметіне электрондық поштаны тапсыруы жалғасады. Бұл SMTP
сервер тексеріледі және пошта оған тиесілі және оның әріптесі POP3
серверіне (немесе IMAP серверінен) тапсырып
recipient@recipientmail.com~~pobj атына растайды.
POP3 сервер
Post Office Protocol (POP3) серверлер хаттарды алу жұмыс істеу
серверлері болып табылады. '3' саны пайдалану хаттамасының нұсқасы
болып табылады. POP3 серверлерінің пошта тіркелгілері (біздің электрондық
пошта идентификаторлары) бар. Әр пошта тіркелгісі пайдаланушы аты-құпия
сөз біріктіруімен салыстырылады. Хабар POP3 серверге тапсырғаннан кейін,
ол сақталады және пошта шотында сақталатын алушы журналдарын және
поштаны тексереді.
IMAP сервері
Электрондық пошта клиенті POP3 серверге қосылады және
электрондық пошта жүктеуге мүмкіндік береді, жергілікті машинаға
жүктелген соң, POP3 пошта жәшіктері электрондық пошта көшірмесін
сақтамайды. Осылайша, сіз басқа компьютерден электрондық хаттарды
тексеруіңіз мүмкін емес. Осы қиындықтар үшін IMAP енгізілді. IMAP
(Internet Message Access Protocol нұсқасы) жай серверде электрондық пошта
көшірмесін сақтайды. Бұл Сізге интернетке байланысы бар кез келген жерден
сіздің электрондық поштаңызға кіру үшін мүмкіндік береді.
Сұрақтар:
1. «Пошта сервері» дегеніміз не? Екі адам арасындағы электрондық
хат жіберу жолын сипаттаңыз.
2. Электрондық пошта клиенті деген не? Электрондық пошта
клиенттерінің екі түрін атаңыз.
3. SMTP, DNS-сервер туралы айтыңыз.
4. POP және IMAP серверінің артықшылықтары неде?
5. Электрондық пошта мекен-жайының бөліктері қандай?