Мазмҧны кіріспе
жүктеу/скачать 2,17 Mb. Pdf көрінісі
|
ХХ 5асыр
| Партия қуған ӛңкей қырт,
Жазылмайтын ол қылқұрт. Мен тартам ел қайғысын, Әкімі – залым, биі – әңгірт, – деп дәл сипаттайды. Шәкәрім шығармашылығының дені – ӛлеңмен жазылған дүниелер. Ӛйткені Шәкәрім – ең алдымен ақын. Ақын болғанда, алдыңғыны дамытқан, кейінгіге үлгі болған ақын. Әдебиеттегі жаңашылдық пен дәстүр ұғымдарының нақты белгісін осы Шәкәрім шығармашылығынан кӛреміз. Дәстүр дегеніміз М.Әуезовтің сӛзімен айтқанда: “…мағынасына характер де, түр де, оқу мен ӛсу де, дами түсіп ӛзгеру де, мазмұн мен сыртқы сипат кӛрік- күй мәселесі – бәрі де кіретін нәрсе”. Бұл тұрғыдан келгенде Шәкәрімнің Абайдың інісі ғана емес, дарынды шәкірті екендігін, ұлы ақын дәстүрін ӛзіне тән ӛрнегімен әрлеп алға апарушы екендігін алғаш айтып, ғылыми тұжырым берген Мұхтар Әуезов болды. Шынында Абай мен Шәкәрім арасындағы шығармашылық байланыс аса те- рең. Ол – құрғақ еліктеушілік емес, бірін-бірі толықтырған ӛнерге тамырластық. Шәкәрімнің шын мәніндегі ақындық болмысы оның ӛмір шындығын нақты, әрі бейнелі суреттеуге ұмтылғандығынан кӛрініс табады. Ӛз ортасынан ойып алған оқиғалармен, сол ортадан тапқан кейіпкерлерін бүкіл қоғамға тән типтік бейне дәрежесіне кӛтеріп, кӛркем образ жасай білген Шәкәрім шеберлігіне тәнті болмау мүмкін емес. 156 Ойласам, сол тышқандай бұзықтар кӛп, Сырты сопы, іші арам қылықтар кӛп. Пара алып, не қазынаның ақшасын жеп, Адалымсып жүретін ұлықтар кӛп... Бір ұрты май, бір ұрты қандар да бар, Қой терісін жамылған жандар да бар. Жазасыздан жазалап атақ алып, Ақ жүрексіп жүретін паңдар да бар… “Епті тышқан бидайды таси берген” деп басталатын осы мысал ӛлеңде пернелеу арқылы жеткізген ақын кейіпкерінің шынайы иесі кім екені бесенеден белгілі. Бұл – қоғамдағы ілгершіл ой пікірге тұсау болар, кері кеткен, кесірлі жандардың нақты бейнесі. Олардың іс-әрекетін кӛрсету арқылы ақын одан жирендіре отырып, оқырманды адамдық ұлы мақсатқа жетелейді. Осы сарындас ӛлеңдер тобына “Ашу мен ынсап”, “Шаруа мен ысырап”, “Анық пен танық”, “Ер қоспақ пен сӛз сӛйлемек”, “Дүние мен ӛмір”, “Мақтау мен сӛгіс”, “Міндеу мен күндеу” тәрізді шығармалары жатады. Мұндағы мақсат айқын, міндет анық. Ақын ӛмірлік топшылауын алға тартып, оны ӛлеңнің құдіреті арқылы оқырман жүрегіне жеткізуге тырысады. Жеке адам бойындағы кемшілік, қоғамдағы жалпы құбылыспен астасып кетеді. Осыдан келіп, Шәкәрім шығармасындағы жеке тұлғадан бүкіл қоғамдағы ӛзгерістерге тән типтік образ жасалады. Шәкәрім ұстанған сыншылдықтың басты міндеті - ӛмір шындығын нақты кӛрсете отырып, салмақты әлеуметтік ой айту, ӛмір құбылыстарын, заман мен қоғам шындығын шынайы бейнелеу арқылы оқырман мен тыңдарман ойын ояту болса керек. Шәкәрім – айналасындағы болып жатқан қоғамдық-әлеуметтік ӛзгерістер мен жаңғыруларға үнемі үн қосып ӛзгелерге жӛн сілтеп, жол басшы болған кісі. Ол ақын ретінде де, қазақ қоғамының белгілі қайраткері ретінде де ӛмір кӛшінің алдында жүріп, замана желінің қайда соғарын тап басып танып отырған. Керек кезінде қазақ жұртшылығын бұйығы тұрмыс-тіршіліктен оятуға ұмтылған ақын, ұлы ӛзгерістер тұсында ӛзгеше түлеп шыға келеді. Сӛйтіп “Бостандық таңы атты”, “Бостандық туы жарқырап” деген топтама ӛлеңдер тобын жазады. Онда ақын алдыңғы ӛмірден үлкен үміт күтеді. Бостандық таңы атты қазағым кӛріңдер, Арға ие басшының соңынан еріңдер, жүктеу/скачать 2,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|