«мәдениеттану пәнінен» «0103000 Дене тәрбиесі және спорт»

Қазақ тілі Қазақстан территориясында ертеден тұратын тегі жағынан бір-біріне жақын қаңлы, үйсін,қыпшақ, найман, арғын және бақа тайпалардың тілдері негізінде қалыптасқан. Қазақ халқының қалыптасуына байланысты қазақ тілінің құрылуы процесі біртіндеп дамып отыр. Тіл қазақтың қоғамдық экономикалық өміріне қарай жаңа сөздердің есебінен байи береді. Мұны мен бірге тілдің грамматикалық тұрпаты да жетіле түсті. XV ғасырда қазақ тілі өзіне тән ерекше белгілері мен дербес тілге айналды. Қазақтар ислам діні мен бірге келген араб әліппесін пайдаланды. Ауқатты адамдардың балалары Бұқар, Самарқан мен Орта Азия қалаларына барып оқып онда араб тілін, араб философиясын, шариғатты, парсы және өзбек тілінде жазылған трактаттарды оқып үйренді. XV-XVII ғасырларда қазақ тілінде тарихи шығармалар пайда болды. Солардың арасындағы шежірілердің бір сыпырасы біздің заманымызға келіп жетті. Мысалы, Жәңгір ханның кітапханасында сақталған шежіре бұл күнде Ленинград университетінің кітапханасында сақталған. Осындай маңызды жазба әдебиет мұрасы “Жамиғ ат-тауарих” (шежірелер жинағы). Бұл кітаптың автгоры “Жалайыр руынан шыққан би”, Тәуекел ханның жиені Қазақ сұлтаны Ораз мұхаммедтің тәрбиешісі, ақылшысы болған. Автор өз кітабін “Жалайыр” деген атпен 1578 жылы Борис Годуновқа достықтың белгісі ретінде сыйға тартқан. Кітапта автор әліппесімен жазылған Араб әріптерімен жазылған түркі тілдес шығармалар “Түкі” деп аталған. Оған “Шыңғыс-нама”, “Бабыр-нама”, “Темір-нама” секілді туындылар жатады.

Парсы тілінде жазылған “Тарих-и-Рашиди” дейтін шығарма қазақ халқының тарихына тікелей қатысы бар құнды кітап болды. Кітаптің авторы дулат руынан шыққан Мұхаммед Хайдар еді. Оның ана тілінде жазылған шығармаларыбіздің заманымызға келіп жетті. “Тарих-и-Рашидиде” Мұхаммед Хайдар Моғолстан мен Қашқария тарихын жазды. Керей мен Жәнібек сұлтандардың қазақ халықтарын құрғандығы олардың арасындағы өзара байланысы қазақтар мен өзбектердің қарым-қатынасы туралы жағдай сипатталады. XVI ғасырдың 40-шы жылдарында Усман Кухистани “Тарих-и-Әбілхайыр хани” деген кітап жазды. Шах Махмұд “Тарих-и-шах Махмұд Бен мырза Фазил Чорас” деген кітап жазды. Онда қазақ хандары – Қасым мен Тәуекел туралы тарихи деректер бар.