Бірінші аналитикалық топ катиондары: жалпы сипаттамасы, пайдалануы

Бірінші аналитикалық топ катиондары: жалпы сипаттамасы, пайдалануы

Бірінші аналитикалық топ катиондары аяқталмаған 2 электронды және 8 электронды сыртқы электрондық қабатты иондар. Бұл катиондардың гидроксидтері суда жақсы ериді, олар күшті негіздерге жатады: NaOH, KOH, ал NH₄OH - әлсіз негіз.

Аммоний (NН₄⁺) және калий (К⁺) катиондарының иондық радиустары жақын, сондықтан олардың аналитикалық қасиеттері ұқсас. Олар суда нашар еритін ақ түсті гидротартраттар NH₄HC₄H₄O₆ және КНС₄Н₄О₆ және сары түсті гексанитрокобальтаттар (NH₄)2Na[Co(NО₂)₆] немесе K₂Na[Co(NО₂)₆] түзеді.

Бұл топ катиондарының кейбір физика-химиялық тұрақты шамалары оныншы кестеде келтірілген.

Na, К - сілтілік металдар, сумен әрексттеседі, реакция нәтижесінде сутекті бөліп шығарады:

2К + 2Н₂О = 2КОН + Н₂↑

Оксидтері суда еріп гидроксидтер түзеді:

NH₃ + Н₂О = NH₄OH = NH₄⁺ + OH

Аммоний гидроксидінің су ерітіндісі әлсіз негіз, күшті қышқылдар тұздары ерітінділерінің рН<7, демек орта қышқылдық. Бұл топ катиондары (NH₄⁺ басқасы) жалынды әр түрлі түске бояйды.

I аналитикалық топ катиондарының тұздары көбінесе түссіз, ерігіштігі жоғары болып келеді. Химиялық реакцияларды орындағанда реакцияның жағдайына (температура, концентрация, ортаның рН-ы; қосылыстардың ерігіштігіне) көп көңіл аудару қажет.

Құрамына I аналитикалық топ катиондары кіретін тұздар медицинада кеңінен пайдаланылады: олар көптеген дәрі-дәрмектердің құрамына кіреді. Сондықтан асқазан шырынын нейтралдау үшін, шаю, ингаляциялау үшін жиі қолданады, натрий сульфат кристаллогидраты Na₂SO₄*10H₂O (глаубер тұзы) іш жүргізетін дәрі ретінде, бензол туындыларымен уланған кезінде, сода, шыны өндірісінде қолданылады. Калий хлориді - аритмияны басатын дәрі, калий немесе натрий бромиді жайландыратын және ұйықтататын дәрі, калий және натрий иодиді - түрлі ауруларды емдеу үшін пайдаланылады.

NH₄OH - 10% су ерітіндісі "мүсәтір спирті" дем және тамыр қимылдатқыш, жүйке орталықтарын қоздырғыш ретінде пайдаланады. Аммоний тұздары белок шіру процесінде түзіледі, сондықтан су көздерінде аммиактың болуы оның таза болмауын көрсетеді.

NaH - органикалық химияда полимерлеуші және конденсирлеуші агент ретінде қолданылады.

Na₂О₂ - сүңгуір қайықтарда және скафандрларда өмірді қамтамасыз ету жүйелерінде қолданылады.

NaOH - сабын, қағаз және жасанды жібек өндірісінде, өсімдік майын тазалауда, бояулар және фармацевтикалық препараттар дайындауда, ағаштан целлюлоза алу және мақтаны мерсерлеу үшін, газдарды (мысалы, сутегі және оттегі) құрғатуда пайдаланылады. Мерсерлеу дегеніміз - мақта-матадан тоқылған материалдарды созғанда талшықтары жазылып тұруы, матаның беті жылтырап, бояуға оңай боялуы үшін NaOH ерітіндісімен өңдейді.

NaF - жасанды криолит алу үшік, ашыту үрдістерінде, балқымаларды өндеу барысында тотығудан қорғау мақсатында флюс ретінде қолданылады.

NaCl - хлор, сутегі, натрий, тұз қышқылын, натрий силикатын, карбонатын және сульфатын алу үшін, сабын және бояу өндірісіңде пайдаланылады. Медицинада 0,08%-тік NaCl ерітіндісі физиологиялық ерітінді деп аталынады, себебі қан сарсуымен изотоникалық ерітінді болып табылады. NaCl - дын үлкен, мөлдір кристалдарынан ультракүлгін және инфрақызыл сәулелер өткізетін призмалар дайындайды. Оларды спектроскоптарда және спекгрографтарда қолданады.

Натрий хлориді тамақ рационында, сол сияқты азық-түліктерді сақтау үшін қолданылады. Адам және жануарлар организміндегі натрий, калий және кальций иондарының концентрациясын тұрақты қатынаста ұстап түру үшін NaCl қажет.

Na₂В₄О₇*10Н₂О (бура) - күрт температуралар өзгерісіне төзімді шынылар және металдық тотықтардың еріткіші ретінде металдарды дәнекерлеу үшін қолданылады.

КОН - калийдің әртүрлі тұздарын алу үшін, сұйық сабын өндірісінде және мақтаны мерсерлеуде пайдаланылады.

K₂SO₄ - шыны өндірісінде, калийдің фосфаттарын, карбонаттарын, ашудаларын және көптеген тұздарын дайындау үшін пайдаланылады.

KNO₃ - оқ-дәрі дайындау үшін және пиротехникада қолданылады. Біраз мөлшерде тамақ өнеркәсібінде етті консервілеу үшін пайдаланылады.