Мектеп жасына дейінгі жалпы сөйлеу тілі дамымаған балалардың СӨйлеу тілін дидактикалық ойындар жаттығулар арқылы сөздік қорын дамыту. Халикова Махбуба Хурсантаевна
жүктеу/скачать 22,83 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тірек сөздер
- Ключевые слова
|
МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ ЖАЛПЫ СӨЙЛЕУ ТІЛІ ДАМЫМАҒАН БАЛАЛАРДЫҢ СӨЙЛЕУ ТІЛІН ДИДАКТИКАЛЫҚ ОЙЫНДАР ЖАТТЫҒУЛАР АРҚЫЛЫ СӨЗДІК ҚОРЫН ДАМЫТУ. Халикова Махбуба Хурсантаевна mahbuba061021@mail.ru Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті 1 - курс магистранты, Ғылыми жетекші - Исманова Рабиға Жолдасовна Шымкент қ., Қазақстан Аннотация: Логопедиялық жұмыста мектепкеп жасына дейінгі жалпы сөйлеу тілі дамымаған балалардың сөздік қорын қалыптастыру үшін дидактикалық ойындар мен жаттығуларды жүйелі қолдану тиімді болады. Мектеп жасына дейінгі СЖТД балалардың сөздік қорын қалыптастыру бойынша түзету жұмыстары жүргізіліп, оның тиімділігі анықталды. Тірек сөздер: дидактикалық ойындар, сөздік қорын дамыту, сөйлеу тілінің жалпы дамымауы. Аннотация: Эффективно систематическое использование дидактических игр и упражнений для формирования словарного запаса детей, не развивших общую речь до школьного возраста, в логопедической работе. Проведена коррекционная работа по формированию словарного запаса детей с общим недоразвитием речевого языка дошкольного возраста и определена ее эффективность. Ключевые слова: дидактические игры, развитие словарного запаса, общее недоразвитие разговорной речи. Annotation: The systematic use of didactic games and exercises for the formation of the vocabulary of children who have not developed general speech before school age is effective in speech therapy work. Corrective work on the formation of the vocabulary of children with general underdevelopment of the speech language of preschool age was carried out and its effectiveness was determined. Key words: didactic games, vocabulary development, general underdevelopment of colloquial speech. Сөйлеу тілінің жалпы дамымауы сөйлеу аномалиясының түрі болып саналады, онда қалыпты есту және бастапқыда интеллектісі бұзылмаған баланың тіл жүйесінің барлық компоненттері толық қалыптаспаған. Мектеп жасына дейінгі СТЖД бар балалардың сөйлеуін қалыптастыруда тұтастай алғанда сөздік қордың дамуы ерекше орын алады. Сөздік қордың қалыптасу процесі, бір жағынан, ойлаудың және басқа психикалық процестердің дамуына, екінші жағынан, сөйлеудің барлық компоненттерінің: сөйлеудің фонетикалық-фонематикалық және грамматикалық құрылымының дамуына оң әсер етеді. Бала жаңа заттармен, құбылыстармен, заттар мен іс-әрекеттердің белгілерімен танысқан сайын баланың өз ойын өз бетінше жеткізуіне, заттар мен құбылыстар арасындағы әртүрлі байланыстар мен қатынастарды сөйлеуде саналы түрде бейнелеуіне, білімінің белсендірілуіне ықпал етуіне үлкен мүмкіндіктер туады. және қоршаған орта туралы түсінік қалыптасады. Мәселені теориялық тұрғыдан зерттеп, диагностика жүргізгеннен кейін мектеп жасына дейінгі СТЖД балаларда сөйлеудің лексикалық және грамматикалық құрылымның қалыптасуы барысында мәнерлі сөйлеуде сөздерді қолдануда, сөздік қорын жаңартуда біршама қиындықтар туындайтынын анықтадық.[1] Осының барлығы мектеп жасына дейінгі СТЖД балалардың сөздік қорын қалыптастыру үшін сыныптар жүйесін әзірлеу және негіздеу қажеттілігін анықтайды.[2] Лексикалық жүйені қалыптастыру СЖТД балалардың сөйлеу және танымдық дамуы тұрғысынан да, олардың қарым-қатынас мүмкіндіктерін дамыту, мектептегі оқуға толық дайындық міндеттерін ескере отырып, ерекше маңызға ие.[1] Осының негізінде мектеп жасына дейінгі СЖТД балалардың сөздік қорын қалыптастыру бойынша түзету жұмыстары жүргізіліп, оның тиімділігі анықталды. Түзету жұмыстарына дейінгі мектеп жасына дейінгі СЖТД балалардың лексикалық деңгейі одан кейінгі деңгейден сапалы түрде ерекшеленеді. Бұл балаларды лексикалық дағдыларды қалыптастыруға дайындау үшін ерте түзету жұмыстарын жүргізу қажеттілігін көрсетеді. Осы мақсатта лексикалық деңгейді арттыруға арналған дидактикалық ойындар мен жаттығулар пайдаланылды, олар сөздікті қалыптастыру үшін сабақта ғана емес, сонымен қатар әртүрлі режимдік сәттерде де жүргізілді.Осыдан кейін біз әзірлеген түзету жұмыстары жүйесін қолданудың сәттілігін анықтау мақсатында екінші сараптама жүргіздік.[2] Смирнова И.А. әдісі бойынша қайталама диагностиканың нәтижелері көрсетті: түзету жұмыстарына дейінгі жоғары деңгейдің көрсеткіштері пайызбен – 0%-ға сәйкес келді, ал кейін – 30%-ға өсті. Түзету жұмыстарына дейінгі орташа деңгей бойынша деректер 40%-ға сәйкес келсе, кейін 20%-ға өсті. Түзету жұмыстарына дейін төмен деңгей көрсеткіші 60%, одан кейін 10% құрайды.[5] Волкова Г.А. әдісі бойынша қайталама диагностиканың нәтижелері. көрсетті: «Пассивті сөздік» бірінші бөлімінің тапсырмаларын орындау кезінде балалардың 30% жоғары деңгейге жетті, 70% орташа деңгейге ие болды, ешкім төмен деңгейді көрсетпеді, бірақ түзету жұмыстарына дейін 30% болды. «Белсенді сөздік» екінші бөлімінің нұсқауларын орындағаннан кейін біз балалардың 10% жоғары деңгейін және мектеп жасына дейінгі балалардың 90% белсенді сөздіктің орташа даму деңгейіне жеткенін атап өттік, бұл түзету жұмыстарына дейінгіден 50% артық.[3] Дидактикалық ойындар мен жаттығулар арқылы сөздік қорын қалыптастыру жұмыстары балалар сөйлеуінің лексикалық жағын байытты. Жүргізілген жұмыстар балалардың ойлау, есте сақтау, елестету, есту және көру арқылы қабылдауын дамытуға ықпал етті. Балалар өз құрдастарымен ойында белсенділік таныта бастады, ойын мазмұны жан-жақты болды. Сөздік қорын молайту үшін сабақта дидактикалық ойындар мен жаттығуларды қолдану бізге үлкен мүмкіндіктер ашады. Бұл баланың өз қалауын жүзеге асыруға деген ұмтылысынан тұратын шығармашылық процесс және бұл ойында жақсы орындалады.[4] Осылайша, дидактикалық ойындарды, жаттығуларды, тапсырмаларды пайдалана отырып, жүйелі және мақсатты түзету және логопедиялық жұмыс ОБЖ бар мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорын дамытуда оң тенденция береді. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Ибатова Г.Б. Жалпы сөйлеу тілі дамымаған балалардың сөзжасам дағдыларын тексерудің әдістері. //Хабаршы, «Арнайы педагогика» сериясы, Алматы, ҚазҰПУ, Абай атындағы ҚазҰПУ. №1(12) 2008ж., -51-58б. Логопедия.Өмірбекова К.К., Оразаева Г.С., Тулебиева Г.Н., Ибатова Г.Б., Оқулық. Алматы, 2011. Волкова Г.А., Илюк М.А. Сөйлеу тілі бұзылған балаларды динамикалық тексеру әдістері. - С.- Б. 2006. - 70 б. Лопатина Л.В., Серебрякова Н.В. Мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу бұзылыстарын жеңу. – Петербург, 2006. – 192 б. Смирнова И.А. Лексикалық-грамматикалық құрылымды және келісілген сөйлеуді тексеруге арналған логопедиялық альбом - Санкт-Петербург: «Балалық шақ - баспасөз» баспасы, 2010. - 48 б. жүктеу/скачать 22,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|