Мектеп жасына дейінгі мүгедек балалардың дамуына музыканың әсері

жүктеу/скачать 26,14 Kb. бет 1/2 Дата 26.04.2023 өлшемі 26,14 Kb. #87004

Бұл бет үшін навигация:

• Түйін сөздер

Мектеп жасына дейінгі мүгедек балалардың дамуына музыканың әсері Каскырбаевна А.Б., Толеуханкызы С.Ж., музыка мамандығының 3курс студенттері Абдимоминова Д.К., п.ғ.м., аға оқытушы. А.Байтұрсынұлы атындағы ҚӨУ, Қостанай қ. Андатпа: «Қайғыда да, қуанышта да, жұмыста да, демалыста да музыка әрқашан адаммен бірге. Ол өмірге толық және органикалық түрде кіргені сонша,адам ойланбай, байқамай тыныс алатын ауа сияқты әдеттегідей қабылданады.Адамдардың бір-бірін жақсы түсінуіне көмектесетін әдемі ерекше тілден айырылса, әлем қаншалықты кедей болар еді. Түйін сөздер:мүмкіндігі шектеулі балалар,өнер,музыка,музыкалық әсер. «Бала» деген сөздің қасына «мүгедек» деген сөзді қою өте қиын.Отбасында дүниеге келген бала ата-ана үшін үлкен бақыт, қуаныш. Ата-аналар балаларын ұрпақтарының жалғасы деп санайды.Бірақ өмірде бәрі біз қалағандай бола бермейді. Қазіргі уақытта мүмкіндігі шектеулі балалардың пайызы өсіп келеді - бұл физикалық немесе психологиялық дамуында кемістігі бар балалар.Біздің зерттеуіміз бойынша соңғы онжылдықтарда әлемде туа біткен физикалық және интеллектуалдық кемістіктері және ауыр мүгедектік аурулары бар балалардың туу жиілігінің артуы байқалады. Дамуында және мінез-құлқы бұзылған балаларға көмек көрсетудегі, дамуында ауытқуы бар балаларды оқыту мен тәрбиелеудегі педагогикалық көзқарас 18 ғасырдың аяғы мен 19 ғасырдың басында қалыптасты. Оны жүзеге асыруды ұстаздар да, дәрігерлер де, қоғам қайраткерлері де насихаттап жүр. Қарқынды дамып келе жатқан әлеуметтік-экономикалық үдерістер жағдайында білім беру мүмкіндігі шектеулі балалардың жеке басын дамытып қана қоймай, сонымен бірге осы әлеуметтік топтың құқықтарын, олардың құқықтарын қорғау мәселелерін шешеді.Мұндай балаларды қоғамға біріктіру және әлеуметтендіру жолында ұйымдастырылған қоғамдық қолдаудың маңызы өте зор. Дамуында ауытқуы бар балалардың келесі категориялары бар: 1) есту қабілеті бұзылған балалар; 2) көру қабілеті бұзылған балалар; 3) сөйлеу тілі бұзылған балалар; 4) ақыл-ойы кем балалар; 5) психикалық дамуы тежелген балалар; 6) тірек-қозғалыс аппаратының бұзылыстары бар балалар. 7)эмоционалдық-еріктік сферасы бұзылған балалар. Мүмкіндігі шектеулі балалардың дамуындағы басты мәселе – қоршаған дүниені меңгерудегі қиындықтар. Сондықтан мұндай балаларда эмоционалды проблемалардың пайда болуы: қорқыныш, көз жасы, алаңдаушылық, оқшаулану, белгісіздік болады.Дамуында кемістігі бар әрбір адамға заманауи қоғамда өмір сүруді үйренуге және өз орнын табуға көмектесу маңызды. Мүмкіндігі шектеулі балалармен қарым-қатынас жасау тәжірибесі бар әрбір адам үшін мұндай балаларға дұрыс көзқарасты таңдау, олармен өзара түсіністік орнату және бірлескен іс-әрекетке деген қызығушылықты ояту оңай емес екені анық. Мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес, музыкалық іс-әрекет арқылы мүмкіндігі шектеулі балалардың ерекше білім беру қажеттіліктері қанағаттандырылады,атап айтқанда: -көркем шығармаларды (ауызша, музыкалық, бейнелік, табиғат әлемі, қоршаған әлемге эстетикалық көзқарасты қалыптастыру) құндылық-семантикалық қабылдау мен түсінудің алғышарттарын дамыту; - өнер түрлері туралы қарапайым түсініктерді қалыптастыру; - музыканы, көркем әдебиетті, фольклорды қабылдау; - көркем шығармалардың кейіпкерлеріне эмпатияны ынталандыру; -балалардың дербес шығармашылық әрекетін жүзеге асыру (бейнелеу, конструктивті-модельдік, музыкалық және т.б.). Музыканың негізгі құрамдас бөліктері және олардың адам ағзасына әсері:әуен эмоцияны ғана емес, сезімді де оятады, барлық дерлік өмірлік маңызды функцияларға, әсіресе жүйке жүйесіне, тыныс алу мен қан айналымына әсер етеді.Ырғақ адамға – оның денесіне де, эмоциясына да тікелей әсер етеді. Біздің денеміздің өмірі әртүрлі ырғақтарға негізделген: тыныс алу, жүрек.ГАРМОНИЯ бірнеше дыбыстардың бір мезгілде бір-бірімен үйлесуі арқылы жасалады. Адам жан дүниесінде диссонанстардың басым болуы келіспеушіліктердің, қақтығыстардың көрінісі болып табылады.ТЕМБР – музыкадағы дыбыстың түсі.Музыканы біз толықтыратын құрал ретінде пайдаланамыз эмоционалдық, интеллектуалдық, физикалық және әлеуметтік жағынан балаға тікелей әсер ететін факторлар. Дыбыстар эмоцияларды тудырады және саналы немесе бейсаналық деңгейде сақталады.Олар санада қайта пайда болып, сол сезімдерді оята алады. [1, 60б] Музыкалық іс-әрекеттегі басты міндет - балалардың денсаулығын физиологиялық тұрғыдан ғана емес, сонымен қатар моральдық-психологиялық жағдайына әсер етуге мүмкіндік беретін музыкалық-эстетикалық бағыт тұрғысынан да жақсарту қажеттілігі.Өйткені, балалардың денсаулығы олардың психикалық тепе-теңдігіне, эмоционалдық саулығына тікелей байланысты. Музыкалық тәрбиенің маңызы ерекше, бұл балалардың эмоционалды-еріктік сферасының кемшіліктерін түзету, эстетикалық қабылдауын дамыту, ой-өрісін байыту, ырғақ сезімін қалыптастыру, қимыл-қозғалыстарды дамыту т.б. балалардың ерекшеліктерін ескере отырып, музыкалық білім берудегі жалпы және түзету тапсырмаларын шешу, олар: - музыкалық іс-әрекеттің кез келген түрінде өз-өзіне сенімділікке, ұстамдылыққа, күшті мінез-құлық қасиеттеріне тәрбиелеу; - психикалық процестер мен қасиеттерді қалыпқа келтіру: есте сақтау, зейін, ойлау, тежелу процестерін реттеу; - қимыл аппаратын нығайту, жаттықтыру: тепе-теңдікті дамыту, қозғалыс еркіндігі, артық бұлшық ет кернеуін жою, ептілік пен қозғалыс күшін дамытады. Мүмкіндігі шектеулі балаларды түзету олардың сенсорлық процестерді дамыту және музыка дыбысына барабар реакцияларды қалыптастыру негізінде жүзеге асырылатын музыкалық әрекеттің әртүрлі түрлеріне қатысу арқылы жүзеге асырылады.Мүмкіндігі шектеулі балалардың музыкалық дамуының мақсаты,баланың моральдық-психологиялық жағдайына әсер етуге мүмкіндік беретін,музыкалық-эстетикалық бағыт тұрғысынан балалардың денсаулығын жақсарту болып табылады. Өйткені, балалардың денсаулығы олардың психикалық тепе-теңдігіне, эмоционалдық саулығына тікелей байланысты. Мүмкіндігі шектеулі мектеп жасына дейінгі балаларды музыкалық тәрбиелеу музыкалық іс-әрекеттің әртүрлі түрлерін меңгеру процесінде жүзеге асырылады.Музыканы қабылдау эстетикалық және коррекциялық мәселелерді шешуге тиімді көмек көрсетеді, балалардың эмоционалдық саласын байытады, ой-өрісін кеңейтеді, сөйлеудің дамуына және тұлғаның қалыптасуына әсер етеді. Балаларды әлемдік көркем мәдениет үлгілерімен, оның ішінде классикалық музыкамен таныстыру арқылы олардың көркемдік-музыкалық әсерлерін қалыптастыру сауықтыру жұмысының маңызды шарты болып табылады.Соңғы зерттеулерге сәйкес классикалық музыка дененің физикалық процестеріне пайдалы әсер етеді, есте сақтау, зейін, қиялдың дамуына ықпал етеді, жеке тұлғаның рухани және психикалық қасиеттерін дамытады. Ол баланың эмоционалдық саласына жоғары әсер етеді. Бұл музыканың орталық жүйке жүйесіне әсерімен байланысты [1,88б]. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының музыкалық-тәрбиелік қызметінде «денсаулық сақтау технологиясын қолданудың өзектілігі неде?» - деген сұрақ келеді,оның жауаптарын біз былай жаздық: – Балалардағы аурушаңдықтың жоғары деңгейі. – Бала физиологиясына музыкалық әсер етудің тиімділігі. – Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының мамандары арасында сауықтыру жұмысына бірыңғай тұтас көзқарастың болмауы. – Сауықтыру педагогикасы аясында музыка жетекшісінің кәсіби құзыреттілік деңгейін арттыру. Музыканы тыңдау баланың дұрыс эмоционалды күйге енуіне көмектеседі. Ән айту психикалық процестер мен тұлғаның қасиеттерінің (зейін, есте сақтау, ойлау, қиял т.б.) дамуына ықпал етеді. Сөйлеу аппаратының шеткі бөліктеріні (тыныс алу, артикуляциялық, дауыс тәрізді) қызметін қалыпқа келтіру, көкжиектерді кеңейту. Сөздік қорын молайтып, айтылу жағын (дыбыстың айтылу және ырғақ-мелодиялық жағы: қарқын, ырғақ, тембр, динамика) жетілдіру арқылы сөйлеуді дамыту. Оркестрде түрлі аспаптарды шебер үйлестіре білген композитор қалың көрерменді дүр сілкіндіреді. Сөйлеудің бірқатар кемістіктерін түзетуге көмектеседі: сөздің бұрмалануы, сөздердің соңғыларын, әсіресе қатты сөздерді жұту. Ал «ла-ла», «ти-ли-ли», «ту-ру-ру» қабаттарында ән айту дұрыс айтылуды автоматтандыруға ықпал етеді.Музыкалық терапия мектепке дейінгі білім беру мекемелеріндегі музыкалық-сауықтыру жұмыстарының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Дұрыс музыканы тыңдау балалардың иммунитетін арттырады, ашуланшақтықты, бас және бұлшықет ауырсынуын жеңілдетеді, тыныш тыныс алуды қалпына келтіреді. Денсаулық сақтау технологияларын қолданатын музыка сабақтары әр баланың жеке және жас ерекшеліктерін, оның қызығушылықтарын ескереді.Музыканың әсері логоритмикада да сондай үлкен. Логоритмиканың міндеттері сауықтыру, тәрбиелік (танымдық, тәрбиелік, түзетушілік) болып анықталады. Сөйлеу бұзылыстары бар балалардың денсаулық мәселелерін шешу нәтижесінде тірек-қимыл аппараты нығайып, тыныс алу, қозғалыс, сенсорлық қызметтері дамиды, тепе-теңдік сезімі, дұрыс дене қалпы, жүріс-тұрысы, қимыл-қозғалыс сымбаттылығы тәрбиеленеді. Логоритмика элементтері бар сабақтар логопедпен тығыз байланыста жүргізіледі, ол сөйлеу және ән материалы үшін қандай дыбыстарды таңдау керектігі туралы кеңес береді. Бұл жаттығуларды қолданудың ерекшелігі баланың дауыс мәліметтері мен бұлшық ет аппаратының дамуымен қатар балалардың эмоциясы дамып, оның ойы мен қиялының оянатынында.Музыка сабағында ән ретінде орындалатын немесе музыкамен айтылатын саусақ ойындары мен ертегілер маңызды орын алады. Ойындар баланың сөйлеуін, моторикасын дамытады, саусақтардың үйлестіру қабілеттерін арттырады (сурет салуға, жазуға дайындық, саусақ пластикасын экспрессивті мелодиялық және сөйлеу интонациясымен байланыстыру, бейнелі-ассоциативті ойлауды қалыптастырады). Денсаулықты сақтау іс-шараларының кез келген бағытын жүзеге асырудың табыстылығы мұғалімдер мен ата-аналардың тығыз ынтымақтастығына байланысты. Олардың қатысуынсыз және қолдауынсыз мақсатқа жетуде нәтижелер аз болады. Ата-аналарды бірлескен іс-әрекетке тарту үшін тиімді жұмыс түрлері қолданылады.Әдеби-музыкалық сурет бөлмелері, театрландырылған қойылымдар өткізіледі; музыканың мектеп жасына дейінгі балалардың денсаулығына әсері туралы айту. Бұл балалардың денсаулығын сақтау және нығайту, балалар мен ата-аналар арасында тығыз эмоционалдық байланыс орнату, сондай-ақ мектеп жасына дейінгі балалардың психологиялық жайлылығы мәселелерінде ата-аналардың құзыреттілігін арттыруға көмектеседі. Нәтижесінде музыка сабақтары жақсартады, импульсивтілікті төмендетеді, ал музыка гиперактивті балалардың көпшілігіне тыныштандыратын әсер етеді. Шығармашылық атмосферасы балаларға өзін-өзі ашуға көмектеседі, өзіне деген сенімділікті, өзін-өзі бағалауды, әлемге оң көзқарасты қалыптастырады, айналасындағы адамдардың эмоционалдық жағдайын және эмпатия қажеттілігін түсінеді [2,117 б]. Бірлескен музыкалық іс-әрекетте ұжым тәрбиеленеді және қалыптасады, балалар бірлесіп тәжірибе жасауды үйренеді, оларда жауапкершілік сезімі, шыдамдылық, мақсатқа жетудегі төзімділік пен табандылық қалыптасады, ұйымшылдық, ұйымшылдық, өзара түсіністік пен сыйластық, ұялшақтық қалыптасады. , өзіне деген сенімсіздік жоғалады, коммуникативті мәдениет. Ересектердің үлгісіне сүйене отырып, балалар мінез-құлық мәдениетіне қосылады, жалпыадамзаттық және мәдени құндылықтарды меңгереді, бұл мүмкіндігі шектеулі балалардың табысты әлеуметтенуіне одан әрі ықпал етеді.Баланың жан-жақты дамуына музыкалық, музыкалық білім берудің көмегі зор. Музыканың, музыкалық жаттығулар мен ойындардың әсерінен, дұрыс таңдалған әдіс-тәсілдерді қолданғанда, психикалық процестер мен тұлғаның қасиеттері оң дамиды, сөйлеу таза және сауатты болады.Сонымен, музыкалық тәрбие балалардың барлық іс-әрекеттеріне, олардың дүниеге, адамдарға, еңбекке, идеялық адамгершілік және эстетикалық мұраттарға, олардың бүкіл өмірлік мінез-құлқына қатынасына әсер етеді. Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істеу принципін жасап, іске асырғанда ғана күшіне енеді. Организмнің сөйлеу және сенсомоторлы қызметі жақсарады, кеңістіктік-уақыттық қатынастарда бағдарлануы артады, баланың танымдық қызығушылықтары дамиды.Музыка балалардың денсаулығын сақтауға толық жағдай жасауға көмектеседі, денсаулықты сақтайтын технологияларды қамтитын іс-әрекеттерге қызығушылықты дамытады, бұл технологияларды күнделікті оқу процесіне енгізеді, дене саулығын, дауысын жақсарту мақсатында балалардың дағдыларын бекітеді. Тіпті Пифагор, Аристотель, Платон музыканың алдын алу және емдік әсеріне замандастарының назарын аударғаны белгілі. Олар музыка әлемде тәртіп пен үйлесімділікті, оның ішінде адам ағзасындағы аурулардан бұзылған үйлесімділікті орнатады деп дәлелдеді [3,416 б] . Қазіргі заманғы медицинада тұтас бір бағыт бар - музыкалық терапия. Салауатты өмір салтының маңызды құрамдас бөлігі ретінде балалардың музыкаға деген қызығушылығы мен сүйіспеншілігін ояту өте маңызды.Адамды емдеу мақсатында музыка тыңдау ерте заманнан бері қолданылған. Музыка қуатты коммуникативті принципті алып жүреді, ол қарым-қатынастың ең кең мүмкіндіктерін қамтиды. Қалпына келтірудің тиімді түрі - релаксация, ол музыка сабағында қажет және тиімді, ол тыныс алуды қалпына келтіруге, шаршауды азайтуға көмектеседі. Табиғат әуенін тыңдау: бұлақтың сыңғыры, құстардың сайрауы, шегірткелердің дыбысы, серфингтің дыбысы, жапырақтар мен желдің сыбдыры, бала демалады, ләззат алады, көңілін бөледі,бөгде ойлар мен тыныштандырады.Біздің миымыз музыканы екі жарты шарда бір уақытта қабылдайды: сол жарты шар ырғақты, ал оң жарты шар тембр мен әуенді қабылдайды. Музыканың адамның психоэмоционалды және физикалық жағдайына әсер ету мүмкіндігі бар.Мүмкіндігі шектеулі балалардың ерекшеліктерін, қабылдауын ескере отырып, ойын мазмұны бар әндерді тандаған жөн. Бұл – фольклорға үлес қосудың оңтайлы жолы. Көптеген фольклорлық жанрлар тек этикалық және эстетикалық қызметтерді атқарып қана қоймайды, сонымен қатар физикалық және психикалық дамуға ықпал етеді. Олардың қатарында дикция мен артикуляцияны жақсарту үшін арнайы жасалғанға ұқсайтын балалар тақпақтары, халық әзілдері жатады. Жұмыста сұрақ-жауап ойын әрекетін, «есімдеу» ойынын, сүйемелдеумен және сүйемелдеусіз ән айтуды қолданған дұрыс. Осының бәрі музыкалық тәрбие мен оқытуда, сонымен қатар мектеп жасына дейінгі балалардың денсаулығын жақсартуда жақсы әсер етеді. Музыкалық бос уақытты өткізу процесінде бала естен кетпес жарқын әсерлер алады, көркемдік және эстетикалық тәжірибе алады, өзін-өзі жүзеге асыруға, әр түрлі көркемдік әрекетте және музыканы қабылдауда қабілеттерін ашуға мүмкіндік алады.Осылайша, мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтендіру процесінде музыка сабақтары бар физикалық және психикалық ауытқуларды түзету үшін балаға эмоционалдық әсер ету тәсілі ретінде, вербалды емес қарым-қатынас әдісі ретінде, сонымен қатар мүмкін болатын әдістердің бірі ретінде қажет. дүниені тану жолдары. Сондай-ақ музыка мүмкіндігі шектеулі балаларға қоршаған ортаның алуан түрлілігін көруге, естуге, сезінуге, олардың Өзін-өзі тануға, ересектер әлеміне енуге, толық өмір сүруге және онда өзара әрекеттесуге көмектесетін құрал. Біздің міндетіміз – мүмкіндігі шектеулі әрбір балаға өзін табысты сезінуге, ұжымда еркін болуға көмектесу –бізге музыка көмектеседі.Бұл процесте өнерге, музыкаға маңызды рөл беріледі тұлғаның дамуына жан-жақты әсер етеді [4,272 б]. жүктеу/скачать 26,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу: