Оқу  пәндерінің мазмұнындағы  тәрбиелік  компонентті  күшейтудің

Қазіргі  кезде  басымдықтар  мен

әлеуметтік

құндылықтар  алмасып

отыратындықтан  оқу  процесі үнемі  жетілдіруді  талап  етіп  отыр: ғылыми-

техникалық прогресс  көбінесе  адамның  үнемі өсіп  отырған қажеттіліктерін

қанағаттандыруына қол  жеткізетін,  тұлғаның рухани  байлығы  дамуына  жауап

беретін өндіріс деңгейінің құралы ретінде сезіледі.

Сол  себепті,  балаларды  оқытудағы қазіргі  жағдай  мектепте  оқытудың

стратегиясы  мен  тактикасын  түбегейлі өзгертуді  талап  етіп  отыр.  Кез-келген

білім беру ұйымы түлегінің тәрбиелілігі, құзыреттілігі мен жинақылығы – оның

басты сипаттамалары болып табылады. Осыған орай, оқу пәндерін оқуда таным

процесіне  айрықша  көңіл  аударылады,  оның тиімділігі  оқушының танымдық

белсенділігіне  байланысты.  Бұл  мақсатқа қол  жеткізудің нәтижелігі  игерілетін

(оқу  мазмұнына) ғана  емес,  сонымен қатар, қалай:  дербес  немесе ұжымда,

өктем  немесе  адамгершілік  жағдайларда,  зейін,  еске  түсіру,  зерде  немесе

адамның тұтас  тұлғалық  әлеуетіне  сүйенуіне қарай  игерілуіне  де  байланысты.

Мысалы, проблемалық және дамыта оқыту мақсаттарын іске асыруда белсенді

әдістер негіз болады.

Психологиялық-педагогикалық  әдебиеттерде  білім  беру  саласындағы

оқытудың белсенді әдістері  проблемасына  арналған  зерттеулер  жеткілікті.

Оқытудың белсенді әдістерінің жүйелі  негіздері  1960-жылдардың екінші

жартысында  және  1970-жылдардың басында  психологтар  мен  педагогтардың

проблемалық оқытуға  арналған  еңбектерінде  кеңінен әзірлене  бастаса  да,

1930-шы  жылдары  дамыта  оқытудың тұтастық тұжырымдамасын әзірлеудің

психологиялық

негіздері 

Л.С. 

Д.Б. 

А.Н. Леонтьевтің, В.В. Давыдовтың және т.б. еңбектерінде қаланды.

Оқытудың белсенді әдістерінің  қалыптасуы  мен  дамуында  М.М.Бирштейн,

Т.П.Тимофеевский, 

И.М.Сыроежин, 

В.И.Рабальский, 

Р.Ф.Жуков,

А.М.Смолкин,  А.А.Вербицкий,  В.М.Ефимов,  В.Ф.Комаровтың

және  т.б.

еңбектері үлкен  рөл  атқарды.  Біздің елімізде  бұл  проблемамен  Н.Д.Хмель,

Л.К.Керимов,  С.С.Смаилов,  М.А.Құдайқұлов,  Ж.А.Қараев,  К.К.Жанпеисова,

В.В.Трифонов, Т.А.Қаражігітова, Г.К.Нұрғалиева және т.б. айналысты.

Жүйелі түрде дамыта оқытудың басты екі бағытын В.В. Давыдов және Л.В.

Занков әзірледі. Л.В.  Занковтың жүйесінде  оқытуды  күрделіліктің жоғары

деңгейінде  жүргізу,  оқу  материалын  жылдам қарқында өту,  теориялық білімді

арттыру  принциптері қаланған.  Оқытудың бұл  жүйесі  білім  алушылардың

ойлауы  мен  сезімдік  аясын дамытуы,  оқыған  материалдың негізгі  мазмұнынан

ортақ ұғымды түсініп және бөліп көрсетуге үйретуі тиіс, алайда бұл жүйе білім

беруде оқу көлемінің ұлғаюына әкеп соқтырды және оның теориялық деңгейін

күрделендірді.  Нәтижесінде,  оқыту  шамадан  тыс  артып,  білім  алушылардың

51

үлгерім  сапасына  теріс әсер  етті.  Оқыту  процесінде  теориялық білімдерді

меңгеруге  ерекше  көңіл  аудару  практикалық біліктер  мен  дағдыларды

қалыптастыруға кері әсер етті. Осыған байланысты Л.В. Занков ұсынған оқыту

принциптерінің барлығы бірдей педагогикалық ғылымда бекімеді.

В.В.  Давыдовтың дамыта  оқыту  жүйесі  білім  алушылардың танымына,

танымдық  қызметіне  бағытталды. Егер  дәстүрлі  жүйеде  оқыту  жекеден

нақтыға, 

дарадан 

жалпыға, 

абстрактылыға, 

тұтасқа 

бағытталса,

В.В.Давыдовтың

оқыту 

жүйесінде 

керісінше, 

жалпыдан 

жекеге,

абстрактылыдан  нақтыға  бағытталады  және  білім өтілу  жағдайын  талдау

арқылы меңгеріледі.

Білім  алушылар  оқу  материалынан  осы  білімнің

мазмұны  мен

құрылымының нысанын анықтайтын негізгі, маңызды, ортақ қатынасты табуға

үйренеді,  бұл қатынасты  олар  оқу  материалының  қасиеттерін  таза  күйінде

зерттеуге  мүмкіндік  беретін  ерекше  пәндік,  графикалық немесе әріптік

үлгілерде  жаңғыртады;  білім  алушылар  іс-әрекетті  ақыл-ой  тұрғысынан

орындаудан  ішкі  тұрғыда  және  керісінше  орындауға  ауысуды үйренеді.

Берілген  жүйе  оқыту  практикасында  жан-жақты қолданылуда  және  енгізілуде

[19].

Оқыту  практикасында  бұл  түрлердің  қолданылуы  белсенді  деп  аталатын

әдістерді туындатты, яғни олардың негізінде оқытушы мен білім алушылардың

диалогтық өзара іс-әрекеті бар.

Оқытудың белсенді әдістері,  дұрыс қолданған  жағдайда,  бір  мезгілде үш

оқу-ұйымдастыру міндеттерін шешуге мүмкіндік беретініне назар аудару керек:

– оқыту процесін мұғалімнің басқару әрекетіне бағындыру;

– оқу қызметіне даярланған оқушылармен қатар, даярлығы жоқ балалардың

белсенді қатысуын қамтамасыз ету;

– оқу материалын меңгеру процесіне үздіксіз бақылау орнату.

Бұл 

орайда 

тәрбиелік

қарым-қатынасты

қалыптастырудың

негізгі

психологиялық- педагогикалық принциптеріне сүйену қажет.

Мысалы,

жүктеу/скачать 0,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: