«Менеджмент (салалар және қолдану аясы бойынша)» мамандығы бойынша
III БӨЛІМ. Қаржылық менеджмент негіздері
жүктеу/скачать 1,28 Mb.
|
| III БӨЛІМ. Қаржылық менеджмент негіздері
3.1 Қаржылық есептердің элементтері Ұйымдардың қаржылық есеп берушілігі келесідей түрде болады: бухгалтерлік баланс; табыстар мен шығындар туралы есеп; ақшаның қозғалысы туралы есеп; меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп; есеп саясаты және түсіндірмелік жазба туралы ақпарат. Қаржылық есеп берушілікте келесілердің аттары жазылады: ұйымдардың аттары ұйымның мекен-жайы; қызметтің түрлері; есеп аты; күні (бухгалтерлік есеп үшін) немесе уақыт кезеңі (қаржы-шаруашылық қызмет нәтижелері туралы есеп); қаржылық есепте көрсетілген өлшем бірлік. Бухгалтерлік балынс және оның элементтері Бухгалтерлік баланс есепті кезеңге кәсіпорынның қаржылық жағдайын көрсетеді, ол баланстық теңдікпен тікелей байланысты. Бухгалтерлік баланс үш элементтен тұрады: активтер, міндеттемелер және меншікті капитал. Активтер – бұл құндық бағасы бар субъекттің құқығы мен жеке мүліктік және мүліктік емес игілігі. Активтер болашақта жүзеге асатын экономикалық олжа ретінде көрсетіледі. Міндеттемелер – бұл өткен мәміленің нәтижесі, ол жүзеге асқандықтан қарызданушының міндеттемесінің пайда болғанын, белгілі бір әрекеттің кредитор пайдасына жасалатындығын көрсетеді: қазызды төлеу немесе одан бас тарту, ал кредитор қарызданушыдан өз міндеттемесін орындалуын талап етуге құқысы бар. Міндеттеменің осы шақтағысы мен болашақтағысының жігін ашу керек. Ұйымның болашақта активтерді алу ниеті міндеттеменің пайда болуына әкелмейді. Міндеттеме тек актив алынған кезде немесе ұйым келісім шарттық қатынасқа отырған кезде пайда болады. Міндеттеме оны өтеу жолымен өтеледі, немесе басқа бір активті бенген кезде жойылуы мүмкін.Сондай – ақ міндеттемеден кредиторлың өзі бас тартқан кезде ол өтелген болып саналады. Меншік капиталы – бұл ұйымның міндеттемесі шегерілген активі. Бухгалтерлік есепте ол бірнеше классқа бөлінеді: жарғылық капитал, қосымша төленген капитал, резервтік капитал, таратылмаған табыс.Егер де баланс пассивінің құрылымында меншік капиталының үлесі көп болса, онда ол ұйымның қаржылық жағдайының тұрақтылығын көрсетеді. Табыстар мен шығындар туралы есеп және оның элементтері Табыстар мен шығындар туралы есеп екі элементтен тұрады. Біреуі тауарлады, жұмыстарды, қызметтерді сату нәтижесінде алынуға тиісті шоттар және ақшалай қаражаттар формасында активтердің қалыптасуын бейнелейді. Мұндай сомалар табыстар деп аталады. Екіншісі осы активтерді алуға қажетті ресурстарды тұтынуды көрсетеді. Бұл сомаларды шығындар деп атайды. Табыстардың шығындардан артуын таза табыс деп атайды. Егер шығындар табыстардан асып кетсе, онда ұйымдарда зиян болады. 3.2 Компанияның қаржылық модулі Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың негізгі міндеттерінің бірі кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын көрсеткіштерді зерттеу болып табылады.Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы резервтермен және шығындармен оларды қалыптастырудың меншікті және тартылған көздерімен қамтамасыз ету дәрежесімен, меншікті және тартылған қаражат көлемінің арақатынасымен анықталады және абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштер жүйесімен сипатталады. Тәжірибелік жұмыс қаржылық есеп беру мәліметтері негізінде жүргізіледі. Қажетті ақпарат базасы баланс болып табылады. Толық зерттеу үшін бухгалтерлік балансқа қосымшқамтылған деректер тартылады. Кәсіпорында өндірістік қызмет барысында тауарлы-материалдық құндылықтардың қорларын үнемі қалыптастыру (толықтыру) жүреді. Ол үшін меншікті айналым қаражаттары да, тартылған қаражаттар да (ұзақ және қысқа мерзімді несиелер мен қарыздар) пайдаланылады.Резервтер мен шығындарды қалыптастыруға арналған қаражаттардың сәйкестігін немесе сәйкессіздігін (артық немесе жетіспеушілік) талдай отырып, қаржылық тұрақтылықтың абсолютті көрсеткіштерін анықтау. 3.3 Компаниядағы қаржылық талдау Кәсіпорынның қарыз қаражатынан тәуелсіздігі соңғы онжылдықта (34%-ға) артты.Қаржылық тәуелсіздік көрсеткішінің төменгі шегі көрсеткендей – 0,6 (60%). «Capital Invest Construction» ЖШС-не келетін болсақ, қаржылық тәуелсіздік көрсеткіші бұл стандартқа ешқашан жеткен емес. Ұзақ мерзімді инвестиция құрылымының коэффициентін есептеу логикасы ұзақ мерзімді несиелер мен қарыздар негізгі қорларды және басқа да күрделі салымдарды қаржыландыру үшін пайдаланылады деген болжамға негізделген. Коэффициент негізгі құралдардың және басқа айналымнан тыс активтердің қандай бөлігі сыртқы инвесторлармен қаржыландырылатынын көрсетеді, яғни. (белгілі бір мағынада) кәсіпорын иелеріне емес, соларға тиесілі. ЖШС үшін бұл көрсеткіштің мәні 2004-2009 жж. «0»-ге тең болды – ұзақ мерзімді несиелер мен несиелерді тарту мүлде пайдаланылмаған (бұл компания қызметіндегі жағымсыз аспект туралы айтуға болады, компания ұзақ уақыт бойы сыртқы инвесторлар тұрғысынан сенімді оята алмады. -мерзімді инвестициялар). Меншікті қаражаттың тартылған қаражатқа қатынасы кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының өте қарапайым түсіндірмесін береді: ол кәсіпорынның активтеріне салынған меншікті қаражаттардың әрбір теңгесі үшін тартылған қаражаттардың көлемін көрсетеді.2004 жылы инвестицияланған меншікті қаражаттың әрбір теңгесіне 108 теңге, 2022 ж. қазірдің өзінде 80 теңгеБұл кәсіпорынның қаржылық тәуелділігінің төмендеуін көрсетеді. Кәсіпорынның меншікті айналым капиталы болса, кәсіпорын үшін меншікті капиталдың икемділік коэффициентінің мәнін талдаудың мәні бар. Бұл арақатынас ЖШС үшін әбден оңтайлы – 0,5-тен жоғары, тек 202 ж. 0,49-ға дейін шамалы төмендеу байқалды. Бұл көрсеткіш өтімділік пен төлем қабілеттілігі мәселелерімен өте тығыз байланысты, олар әрі қарай талқыланады. 3.4 Қаржылық жоспар. Бюджеттеу “Capital Invest Construction ” жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде қаржылық есепті қаржы директоры – бас бухгалтер басқаратын бухгалтерия жүргізеді.Бұл бөлімшенің басшысы лауазымының атауынан көрініп тұрғандай, бухгалтерия бухгалтерлік және салық регистрлеріне шаруашылық операцияларды тіркеп қана қоймайды, сонымен қатар кәсіпорынның қаржылық ағындарын жоспарлайды және оңтайландырады. Бухгалтерия ол туралы Ережеге сәйкес дербес құрылымдық бөлімше болып табылады және директорға бағынады. Бухгалтерияны бас бухгалтер басқарады. Бас бухгалтерді директор қызметке тағайындайды және босатады. Негізгі міндеттері мен функциялары Қаржылық есептілікті уақтылы жасау және ұсыну. Қаражаттарды дұрыс және уақтылы есепке алу. Шығарылған өнімді, өнімді өткізуді сенімді және уақтылы есепке алу, өнімнің өзіндік құнының калькуляциясын дайындау. Жұмысшылармен және инженерлік-техникалық қызметкерлермен есеп айырысуларды уақытылы және дұрыс жүргізу. Қаржылық іс-әрекетті уақтылы есепке алу. Барлық қаржылық-несиелік операцияларды уақытылы есепке алу, басқа ұйымдармен есеп айырысуларды дер кезінде салыстыру. Кассалық және есеп айырысу тәртібін қатаң сақтау. Түгендеу нәтижелерін уақтылы және дұрыс анықтау. Жетіспеушілік,жымқыру және ұрлық фактілері бойынша материалдарды уақытылы рәсімдеп, заң кеңсесіне өткізу. Бухгалтерлік құжаттарды белгіленген тәртіпте дұрыс сақтау. Кәсіпорынның есеп саясатына (2-қосымша) сәйкес бухгалтерлік және салықтық есепті кәсіпорынның бухгалтері жүзеге асырады. Бухгалтерлік және салықтық есеп деректерін растау үшін қолданылады: ҚР заңнамасына және кәсіпорында қолданылатын бастапқы есепке алу құжаттарының нысандарының тізбесіне сәйкес жасалған бастапқы есеп құжаттары (соның ішінде бухгалтерлік есеп пен есеп айырысулар); қоса беріліп отырған тізбеге сәйкес салықтық есепке алудың талдамалық тіркелімдері; салық салу мақсатында объектілер мен шаруашылық операцияларды топтастыру және есепке алу тәртібі бухгалтерлік есепте топтастыру және есепке алу тәртібіне сәйкес келсе; онда бухгалтерлік есеп регистрлері салықтық есепке алу регистрлері болып саналуы керек; айналым парақтары; журналдар-ордерлер, топтастыру парақтары; аналитикалық есеп карточкалары және баланстық шоттар бойынша басқа да регистрлер; 3.4 Айналым капиталын тиімді басқару Айналым капиталын басқарудың негізгі мақсаты – компанияға қысқа мерзімді операциялық шығындар мен қысқа мерзімді қарыздық міндеттемелерді өтеу үшін жеткілікті ақша ағындарын ұстап тұруға мүмкіндік беру. Компанияның айналым капиталы оның ағымдағы активтерінен ағымдағы міндеттемелерді алып тастағаннан тұрады. Ағымдағы активтерге 12 ай ішінде қолма-қол ақшаға оңай айналдыруға болатын кез-келген зат жатады. Бұл компанияның өтімділігі жоғары активтері. Кейбір ағымдағы активтерге ақша қаражаттары, дебиторлық берешек, тауарлық-материалдық құндылықтар және қысқа мерзімді салымдар жатады. Ағымдағы міндеттемелер – бұл келесі 12 айдағы кез келген міндеттемелер. Оларға операциялық шығыстар және ұзақ мерзімді қарыздық төлемдер жатады. Айналым капиталын басқару әдетте айналым қаражатының коэффициентін, жинау коэффициентін және тауарлы-материалдық құндылықтардың айналымдылық коэффициентін қоса операциялық шығыстардың негізгі элементтерінің арақатынасын талдау арқылы ақша ағындарын, ағымдағы активтер мен қысқа мерзімді міндеттемелерді бақылауды қамтиды. Айналым капиталын басқару таза операциялық циклдің қалыпты жұмысын қамтамасыз етуге көмектеседі, оны ақшалай айырбастау циклі деп те атайды – бұл таза ағымдағы активтер мен міндеттемелерді ақшаға айналдыру үшін қажет уақыттың минималды мөлшері. Айналым капиталын басқару ресурстарды тиімді пайдалану арқылы компанияның кірісі мен кірісін жақсарта алады. Айналым капиталын басқару тауарлы-материалдық құндылықтарды басқаруды, сондай-ақ дебиторлық және кредиторлықберешектерді басқаруды қамтиды. Айналым капиталын басқарудың мақсаттары, компанияның шығындары мен қарыздарын жабу үшін ақша қаражаттарының жеткілікті болуын қамтамасыз етумен қатар, айналым қаражаттарына жұмсалатын ақшаның құнын барынша азайту және активтерге салынған салымдардың кірістілігін арттыру. 3.6 Дебиторлық қарызды басқару Дебиторлық борыш – сатып алушылар дайын өнімді арттырған уақыттан бастап банкідегі шотқа оның бағасын төлегенге дейінгі қарыз. Дебиторлық қарызды талдау оның заңдылығын, пайда болған уақытын анықтауды қамтиды. Мұндай жағдайда қалыпты және қалыпсыз қарыз пайда болады. Өтейтін уақыты бола қоймаған қарыз қалыпты деп есептеледі. Төлем құжаты бойынша уақытында төленбеген қарыз қалыпсыз деп есептеледі. Дамыған елдерде дебиторлық қарыз кредиторлық қарыздан асып тұрса айналымның өскендігін дәлелдейді, қауіпті деп саналмайды. Кейбір елдерде бұл жағдай кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын әлсірететіндіктен қауіпті деп есептеледі. Дағдарыс жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсарту үшін дебиторлық, кредиторлық қарыздың ара қатынасын бақылап отыру қажет. Дебиторлық қарыздың біршама өсуі кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қауіп төндіреді, қаржыландырудың қосымша көздерін жұмылдыруды талап етеді: уақыты өтіп кеткен қарыздың жағдайын бақылап отыру керек; тапсырыс берушілердің қарызды өтемеу қаупін азайту үшін тапсырыс берушілердің санын мүмкіндігінше көбейтіп отыру қажет; кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына дебиторлық қарыз өз бетінше әсер етпейді, оның көлемі, қозғалысы, формасы әсер етеді. Дебиторлық қарызды талдау кәсіпорынның балансының мәлметіне сай оның бір жылдың ішіндегі көлемін анықтаудын басталады. Қарызды өтеу мерзімі бойынша дебиторлық қарыз ұзақ уақыттық (өтейтін уақыты 12 айдан көп), қысқа уақыттық (12айға дейін) деп екіге бөлінеді. Бұл екі бөліктің әрқайсысында төлейтін уақыты өткен қарыздың мөлшері белгіленеді. Уақыты өткен қарызды талдай отырып, оның қайсысының сенімсіз қарызға жататынын анықтап, алдағы уақытта талдаудан шығарып тастау қажет. Уақыты өтпеген, бірақ өтелмеген дебиторлық қарыз өтейтін уақыты өтіп кеткен, қарыз төлейтін мекеме жойылғандықтан сенімсіз қарыз деп бөлінеді. Дебиторлық қарыздың айналымы төмендегі көрсеткіштердің көмегімен талданады: ағымдағы активтің жалпы көлеміндегі дебиторлық қарыздың үлесі; сенімсіз (үш айдан көп уақыт өтелмеген) қарыздың үлесі; қарастырылып отырған мерзімде дебиторлық қарыздың орташа айналым мөлшері. жүктеу/скачать 1,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|