Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау
|
А мәтін Б мәтін
|
Аяқталмаған ақпараттық мәтін
|
Аяқталған тұтас ойды білдіретін ақпараттық мәтін
|
Формасы бойынша (сөйлеу формасы )
|
Жазбаша себебі, әдеби норманы қатаң сақтап жазу түрінде ұсынылған.
Мәтін түрі: аргумент келтіру
|
Жазбаша
Түрі: аралас мәтін
|
Тақырыбы (Мазмұны)
|
Шешендік сөздер, шешендік сөздердің түрлері және оның ерекшеліктері туралы.
-шешендік сөз ұғымының мәнін ашу;
-жанрлық мазмұнына қарай жіктеу (шешендік арнау, шешендік толғау, шешендік дау);
-композициялық құрылысына қарай бөлінісін ашу (пернелі сөз, термелі сөз);
-шешендік сөздердің ерекшеліктерін айқындау (түсінік пен түйінді сөздерден құралуы, жазба әдебиетке жақындығы, оқиғаларының реалистігі, тілінің әдебилігі, шешен билердің аттарымен айтылуы );
|
Шешендік дау: «Ар дауы»
Мазмұны: «Төле бидің төрелігі» оның соңғы шешімінде анықталады.
Шешімі: мәселені шешті. Орта жүз бен Кіші жүз жабылып кетсе, бізден не қалады, ерді орнына апарып тастаңдар, - депті.
|
Жанры
|
Баяндама
|
Әңгіме
Шындық өмірден алынған оқиға баяндалып, диалог түрінде берілген әңгіме
|
Мақсаты: Бұл мәтін не үшін жазылған немесе айтылған?
Мәтіннің қызметі қандай?
|
Шешендік сөздер туралы түсінік беру.
Мәтіннің қызметі: ақпарат беру, қызықтыру;
|
Ақыл кеңес беру және шешімін шығару, талқыға салу
|
Көзделген аудиториясы, кімдерге арналған?
|
Арнайы топтарға (сөз өнеріне қызығушылық танытушылар)
|
Жалпы аудиторияға
Көзделген аудитория, жалпы қызығушылығы бар оқырмандарға, әдебиет және тіл мамандарына, оқушыларға.
|
Стилі
|
Ғылыми стиль
Оқу ғылыми стиль
Себебі мәтін ішінде жанр құрылысы және түрлері нақты термин сөздермен берілген.
|
Көркем әдебиет стилі
Ерекшелігі: ар мәселесі
Экспресивті-эмоционалды, көркемдеуіш құралдар кездеседі
|
Тілі. Сөз қолданыстары
|
Кәсіби тіркестер: шешендік дау, шешендік толғау, шешендік арнау, пернелі сқз, термелі сөз.
Морфологияда: қос-сөз (мақал-мәтел, аңыз-әңгіме, тағылым-тәрбие, әзіл-сын);
Синтаксисте: шешендік дау, шешендік толғау, шендік дау, шешендік сөз, табиғат құбылысы т.б.
|
Бұл жердегі ой тек баяндап қоймай, әсерлі көркем көріністер, бейнелер арқылы әсер етеді.
Төл, төлеу, , шылау, есімдік
Мысалдар:
Сөз тіркестері: ұлы жүз, кіші жүз , орта жүз,
Төл сөз: Қазыбек не деп кетті? – деп Төле биден сұрапты.
Шылау: қумай-ақ қой, мен, да, де
Сілтеу есімдігі: сол, осы, анау, ол
Эпитет: қапталың қайың, қасың бөз
Қайталау: Осы ер орнына қайтады, Осы ер орнына қайтпаса.
Көпмағыналы: жүз бас, ердің, ат, жақ
Ауызекі қарым-қөатынас сөзі: Жоғалған атыңды қумай-ақ қой!
Өзгелік етіс: отырғызып, қойғызып, қарастыр.
|
Тілі. Сөйлем деңгейі
|
Жай сөйлем: Шешендік сөздер жазба әдебиетке жақын жанр.
|
Сұраулы сөйлемдер, бұйрықты сөйлемдер, құрмалас сөйлем, жай сөйлем
Мысалдар
Түсіндірмелі салалас: Келдібектің Сарысы айтпайды,айтса, сол айтысқанынан қайтпайды.
Жай сөйлем: Мұндай ерді үш жүздің баласында ешкім мінген жоқ.
Сұраулы сөйлем: Мынау көк арғымақтың иесі кім?
Лепті: Сонда ретін тап та жүгініске түсер қамыңды қарастыр!
|
Тілі. Мәтіндік сипаты
|
Мәтін ғылыми негізде жазылған. Мәтіннің басты белгісі байласым сақталған. Бірақ тұтасым жоқ, себебі мәтін аяқталмаған.
ІІІ жақ
|
І – III жақта жазылған
Автор сөзі үшінші жақта баяндалса кейіпкер сөзі бірінші жақта баяндалған
|
Достарыңызбен бөлісу: |
