Методические рекомендации по организации исследовательской и проектной деятельности обучающихся мкш нұр-Сұлтан 2019

Document Outline

• Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
  • Мектеп базасында зерттеу жұмысын ұйымдастырудың құндылығы олимпиадалардан, іс жүзінде таңдаулыларға арналған қызметтерден айырмашылығы - көптеген жағымды сәттердің артуында:
  • 1. Қамтылған білім алушылар санының көптігі.
  • 2. Тақырыпты және басшыны таңдау мүмкіндігі.
  • 3. Тақырып бойынша «жұмысты көбейту», өйткені жұмыс ұзақ уақыт бойы орындалуы тиіс.
  • 4. Авторитарлық түрде емес, ғылыми жетекшінің өзін қоса алғанда, міндеттерді бөлу түрінде алынатын үй тапсырмаларының болуы.
  • 5. Ғылыми терминологияны пайдаланатын және өзінің ерекше құрылымы бар ауызша сөйлеу дағдыларын дамыту қажеттілігі. Білім алушылар оқылған білімді сауатты баяндауға, қойылған мақсаттар мен міндеттерді нақты тұжырымдауға, жасалған эксперименттердің бары...
  • 6. Қазылар алқасының, оппоненттердің және бейтаныс адамдардың қатысуымен көпшілік алдында өнер көрсету дағдыларын біртіндеп меңгеру.
  • 7. Өз көзқарасын қорғай білу, басқа адамдардың пікірін тыңдай білу, жағдайды бақылауды жоғалтпау және туындаған сұрақтарға жауап беру нұсқасын тез табу дағдыларын жаттықтыру.
  • Мектепте зерттеу жұмысын ұйымдастыру бойынша кейбір ұсыныстар:
  • 1.Тақырыпты таңдау оқу пәніне сәйкес мектеп курсына барынша жақындау шеңберінде жүзеге асырылғаны дұрыс. Бұл ретте білім алушының қай сыныпта оқитыны және оның қызығушылық аясы қандай екенін анықтау. Пәнаралық байланысты қамтитын жұмыстар жақсы болуы ...
  • Кейде жұмыс тақырыбын білім алушының өзі ұсына алады. Ол кезде педагог өзі үшін ғана шешім қабылдайды – ол осы зерттеудің ғылыми жетекшісі болуға келісемін бе, өйткені кез келген жоғары сапалы жұмыстарды орындаудың ең маңызды ерекшеліктерінің бірі – б...
  • 2. Физика, химия және биология бойынша жұмыстарды орындаған жағдайда табысты нәтижелерге қол жеткізудің міндетті шарты бөгде адамдардан оқшауланған тұрақты жұмыс орнының болуы болып табылады. Сонда экспериментте қолданылатын құралдарды тұрақты орынға ...
  • 3. Егер зерттеу тобы жұмыс істесе, онда міндетті түрде қатысушы-«идеялар генераторы» болуы керек. Қалған білім алушылар орындаушы бола алады, бірақ өз бетінше ойлау және іске шығармашылық көзқараспен қарау міндетті. Яғни шығармашылық топқа қандай да б...
  • Сонымен қатар бір-бірін психологиялық тұрғыдан толықтыратын білім алушылар тобын іріктеуге болады, мысалы: теоретик және практик, физик және химик, флегматик және сангвиник және т. б.
  • Іс-әрекеттің бұл түрінде ынтымақтастық педагогикасы толық көлемде көрініс табады, өйткені жетекші бұл жерде білім алушылар алдында талассыз беделге ие емес, ол да таным үдерісінің қатысушысы болып табылады. Педагогтің мысалында білім алушылар адамның...
  • Зерттеу жұмысын орындау кезеңдеріне толығырақ тоқталайық.
  • І кезең. Зерттеу жұмысына дайындық
  • 1. Практикалық міндетті және/немесе ғылыми проблеманы іздеу, яғни қазіргі уақытта немесе жақын болашақта не маңызды екенін анықтау;
  • 2. Зерттеу жұмысының тақырыбын анықтау;
  • 3. Зерттеу жұмысының өзектілігін анықтау, яғни осы жұмыстың тақырыбын таңдауды негіздеу;
  • 4. Зерттеу объектісі мен мәнін анықтау;
  • 5. Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттерін тұжырымдау;
  • 6. Гипотеза қою;
  • 7. Практикалық маңыздылығы мен ғылыми жаңалығын анықтау (оқу-зерттеу және ғылыми-зерттеу жұмыстары үшін).
  • ІІ кезең. Зерттеу жұмысын жоспарлау
  • 1. Зерттеу базасын анықтау;
  • 2. Ақпаратты жинау және талдау тәсілдерін анықтау, яғни ақпарат қандай нысанда құрастырылады, таңдалынады және талданады;
  • 4. Зерттеу жұмысының алынған нәтижесін, зерттеу барысын бағалау критерийлерін белгілеу;
  • 5. Топтық жоба болса, топтағы білім алушылар арасындағы міндеттерді бөлу.
  • ІІІ кезең. Зерттеу (зерттеу үдерісі)
  • 1. Зерттеу жүргізу үшін қажетті ақпаратты жинау (есеп жүргізу, өлшеу, сұхбат, тәжірибе, бақылау және т.б. сапалы және қауіпсіз материалдар мен жабдықтарды таңдау, зерттеу, іздеу жұмыстарын тікелей жүргізу);
  • 2. Зерттеу жұмысы барысында алынған ақпаратты талдау;
  • 3. Қорытындыларды тұжырымдау (мақсаттар мен міндеттерде қойылған мақсатқа қол жеткізу қаншалықты мүмкін болды).
  • ІV кезең. Зерттеу жұмысын қорғау
  • 1. Жұмыс нәтижелерін ресімдеу;
  • 2. Зерттеу жұмысын ұсыну;
  • 3. Зерттеу жұмысын бағалау және өзін-өзі бағалау.
  • Маңызды тармақтарды егжей-тегжейлі қарастырайық.
  • Зерттеуге кірісу үшін, ең алдымен, зерттеу қажет мәселені анық елестету қажет.
  • Проблема тұжырымдалған кезде, өзіне бұрын ғылымда не зерттелмеген деген сұрақ қою пайдалы. Практикалық тапсырма мен ғылыми проблеманың ара-қатынасы бір-біріне сәйкес келмейді және «бір-біріне» тікелей қатысты емес. Практикалық тапсырманы ғылым ті...
  • Одан кейін сұрақ қою арқылы анықталатын қалған сипаттамаларды табуға болады:
  •  тақырып: бұны қалай атауға болады?
  • Мәселе зерттеу тақырыбынан көрініс табуы керек. Ғылыми жұмысты қалай атауға болады деген өте күрделі мәселе. Тақырыпты дәл қою оңай емес. Онда ғылымның қол жеткізген жетістігі, үйреншікті жаңалықтан жаңаға, зерттеуде ұсынылған жаңа мен ескінің қарама...
  • Ойлауды талап ететін тақырыпты таңдаңыз, бірақ білім алушылар жауапты толық білуі екіталай.
  • Зерттеу тақырыбы 2 критерийді ескеру керек:
  •  Субъективті - тақырып зерттеушінің мүдделеріне сай болуы тиіс.
  •  Объективті материал:
  • o тақырып өзекті, яғни жеткілікті зерттелмеген және ғылыми әрі практикалық қатынаста маңызды болуы керек;
  • o тақырып нақты орындалуы тиіс, яғни жұмысты табысты жүргізу үшін жағдай жасау керек (әдебиет, материалдық қамтамасыз ету).
  • А қосымшасында жобалық және зерттеу жұмыстарының үлгілік тақырыптары келтірілген, олар қамтитын оқу пәндері мен білім деңгейлері бойынша топтастырылған. Кестеден бір тақырыпты бастауыш мектеп, негізгі орта немесе негізгі, сондай-ақ жалпы орта деңге...
  • Сондай-ақ, әрбір тақырып жаңа тақырыптарға негіз бола алады. Көптеген тақырыптарды баламалы алмастыруға мүмкін болатын бірнеше фрагменттерге бөлуге болады. Мысалы, «Ауыл төңірегіндегі балды өсімдіктер» тақырыбы «Балды өсімдіктер» және «Ауыл төңірегін...
  • Тағы бір формат – «Объект: сипаттама» сұлбасындағы тақырыптар. Мысалы, «Кино: Ла-Сьота вокзалынан хромакейге дейін», «Генрих Шлиман: полиглот және табысты адам», «Бумеранг: ермек болған қару» және т.б. тақырыптарда «Кітап: саз тақтайшадан электронды г...
  • Сонымен қатар зерттеу жұмысының тақырыбы нақты бір өнімді енгізу кезінде жобалық тақырыпты өзгертуі мүмкін және керісінше – жоба тақырыбы бір теорияны қарастырса, зерттеу жұмысының тақырыбы болады. Мысалы, «Стакандағы теңіз» аз көлемді ыдыста теңіз су...
  •  өзектілігі: неге осы мәселені қазіргі уақытта зерттеу қажет?
  • Бағыт өзектілігі, әдетте, дәлелдемелердің күрделі жүйесін қажет етпейді. Ол онсыз да солай. Ал тақырыптың өзектілігін негіздеу қажет болады. Басқа тақырыптардың арасында (олардың кейбіреулерін басқалар зерттеген) оның ең маңызды екенін көрсету қажет.
  •  зерттеу нысаны: не қарастырылады?
  •  зерттеу пәні: объект қалай қарастырылады, зерттеу үшін зерттеуші өзіне тән қандай қатынастар, аспектілер мен функцияларды бөледі?
  • Білім алушы зерттеуде кейбір соңғы нәтижелерді алуы тиіс. Егер ол өзінің назарын бағытталған объектіге бөлмесе, басты негізгі тармақ, аспект немесе өзара байланыс, «әртүрлі ойлар», не бірден барлық бағытта жүре алады, не ешқандай жақсылыққа әкелм...
  • Затты дәл анықтау зерттеушіні басы артық әрекеттерден арылтады. Объект пен заттың арақатынасын қысқаша сипаттауға болады: объект (және бұл өте табиғи) объективті, ал пән субъективті. Ағылшын тілінде пән (кем дегенде оқу) subject сөзімен белгіленеді. ...
  • Жоғарыда келтірілген пікірлердің шынайылығына қарамастан, тәжірибе көрсеткендей, бұл категорияларды ажырату қиын. Бастапқыда әлі көп нәрсе түсініксіз болған кезде, әдіснамалық сипаттамаларды қалыптастырудағы қиындықтар мен белгісіздік табиғи жағдай бо...
  • Мұнда қарастырылатын екі сипаттаманың айырмашылығыніс жүзінде жоятын кең таралған «объект кең, ал зат неғұрлым тар» деген түсінбеушілік таңдап зерделеу үшін алынатын объектінің кейбір бөлігін белгілеу ретінде зат туралы түсінік болып табылады. Бірақ...
  • Зат – объектіден бөлінген бөлік емес, оны қарастырудың тәсілі немесе аспектісі – объект ретінде... Мысалы: «оқулық ретінде...», «ғылыми негіздеме ретінде...», «жеке тәжірибені енгізу сияқты...» және т.б. нысан тұтас, белгілі бір деңгейде қарастырылады...
  •  Зерттеудің мақсаты: қандай нәтиже алу болжанып отыр, бұл нәтиже оны алғанға дейін қалай көрінеді?
  • Мақсаты – бұл триаданың құрамдас бөліктерінің бірі: мақсаты, құралы, нәтижесі. Сондықтан мақсатты қою да, оны саналы ойдың жалпы қозғалысынан, зерттеу қызметінен және ең бастысы, оның логикасынан тыс талдау да мүмкін емес.
  •  міндеттер: мақсатқа жету үшін не істеу керек ?
  • Міндеттер қоя отырып, ғалым өз зерттеулерінің логикасын білдіреді, жалпы мақсатты жүзеге асыру үшін орындалуы қажет аралық мақсаттарды қатар қояды. Жұмыстың логикасын ойлай отырып, барлық зерттеудің мақсатына қатысты кем дегенде аралық нәтижеге бағыт...
  •  гипотеза: объектіде не айқын емес, зерттеуші одан басқалар байқамайтын нені көреді?
  • Ғылыми білімді дамыту әдістерінің бірі, сондай-ақ теорияның құрылымдық элементі гипотеза – болжам болып табылады, онда бірқатар фактілердің негізінде объектінің, байланыстың немесе құбылыстың себептері туралы қорытынды жасалады, бұл тұжырымды толық дә...
  • І этап. Подготовка к исследовательской работе
  • ІІ этап. Планирование исследовательской работы
  • ІІІ этап. Исследование (процесс исследования)
  • ІV этап. Защита исследовательской работы
  • С чего начинать написание черновика текста работы?
    • Метасообщения можно условно разделить на три категории: