Зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы (бүйрек, несепағар, қуық, несеп жолы) мен қызметі. Бөліп шығару және сүзу мүшелері.
Оқу мақсаты:
8.1.5.1 адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы мен қызметін сипаттау
Бағалау критериі:
Адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысын біледі
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс
Жаңа тақырыптың түсіндірілуі
Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма)
Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету
Жеке жұмыс
Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты
Кезеңдері
Тапсырма
Мұғалімнің іс әрекеті
Оқушының іс әрекеті
Бағалау
Ресурстар
3 минут
Ұйымдастыру
Сабақтың тақырыбы: Зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы (бүйрек, несепағар, қуық, несеп жолы) мен қызметі. Бөліп шығару және сүзу мүшелері.
Сіздің білетініңіз: - адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы мен қызметін ажыратуды
Сіздің меңгеретініңіз:
- адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысын сипаттауды
Презентация Слайд 1
Слайд 2
27 минут
Жаңа сабақ
Бөліп шығару- адамның ағзасында, қанда болатын зат алмасу процесі кезінде бөліп шыққан сұйық күйдегі соңғы қалдық заттарды сыртқа бөліп шығарып, ағзадағы су мен тұздың балансын (қалыпты жағдайда болуын) қадағалайтын жүйе.
Зәр түзуші мүше – бүйрек.
Үрме бұршақ пішінді жұп мүше.
Бүйректің жоғарысында эндокрин безедері –қыртыс және ми қабатынан тұратын бүйрек үсті бездері орналасқан
Бүйректің салмағы 150 г, сырты қоңырқай түсті қабаттан, іші бозғұлт түсті ми затынан тұрады.
Бүйректің қызметі. Бүйрек зат алмасуға қатысады.Бүйрек шумақтарында нәруыздар түзеледі. Ағзаларда амин қышқылдарының қорын калпына келтіруге мүмкіндік жасайды.
Қорғанышты қызметі (зат алмасу процесінде бөлінетін улы заттарды шығарады);
Ағзаның ішкі ортасының қалыптасуына қатысады
Несепағар - бүйрек түбегінен басталып, құрсақ қуысының бел аумағы арқылы жамбас қуысындағы қуыққа дейін созылған түтікше мүше (несепағар деп те аталады). Ересек адамдарда оның диаметрі 6-8 мм, ұзындығы 25-30 см. Несепағар бүйректі қуықпен жалғастырады.
Қуық - бүйрек түбегінен басталып, құрсақ қуысының бел аумағы арқылы жамбас қуысындағы қуыққа дейін созылған түтікше мүше (несепағар деп те аталады). Ересек адамдарда оның диаметрі 6-8 мм, ұзындығы 25-30 см. Несепағар бүйректі қуықпен жалғастырады.
Зәр шығару өзегі- қуық мойынынан басталып, өзінің соңғы бөлігімен жыныс мүшелеріне жалғасып кететін, несепті (зәрді) қуықтан сыртқа шығаратын өзек.
Нефрон - бүйректің негізгі қызметін атқаратын бірлігі болып табылады. Бүйректе 1млн дай нефрон болады. Нефрон капсуладан капилляр түйнегінен және иілген өзекшеден (түтікте) тұрады. Нефронда қаннан зиянды заттар, артық су, тұздар, дәрумендер шығарылатын процестер жүреді.
Зәрдің пайда болуы 2 құбылыстан тұрады.
1)Алғашқы зәр түзілу фильтрация (сүзілу)
2) Соңғы зәр түзілу реабсорбция (кері сіңіру)
Алғашқы зәр бүйрек шумақтарында фильтрация қылтамырлар арқылы өтеді. Алғашқы зәрдің құрамында қан плазмасының нәруыздары жоқ. Бір тәуліктің ішінде 150 – 170л алғашқы зәр пайда болады.
Соңғы зәр ( реабсорбция) түзілу құбылысы бүйрек түтікшелерінде өтеді. Глюкоза, амин қышқылдары, витаминдер, су, тұздар кері қанға өтеді. Осыдан 150 л алғашқы зәрден 1,5 л соңғы зәр пайда болады.
