Егер тұйық жүйеде тек консервативті күштер ғана әсер етсе, онда жүйенің толық механикалық энергиясы тұрақты болып қалады.
Егер тұйық жүйеде үйкеліс күші әсер етпесе, онда толық механикалық энергия тұрақты болып қалады.
Жай механизмдерге әр-түрлі рычагтар, блоктар, көлбеу жазықтықтар жатады. Жай механизмдерді қолдану мақсаты: күшті үнемдеу немесе жолды үнемдеу
Жай механизмдерді қолданғанда біз ұтпаймыз да және жұмыстан да ұтылмаймыз.
h биіктіктегі массасы m болатын дөңгелек (шар) қажет. Бірінші рет горизонталь жазықтық, екінші рет көлбеулік бұрышы α=30 тең көлбеу жазықтық арқылы домалатамыз. Екі жағдайдағы жұмысты анықтау керек.
Бірінші жағдайда күш жұмысы потенциалдық энергияның өзгерісіне тең
A mgh2 mgh1 mgh mg 0 mgh
немесе жұмыстың анықтамасы бойынша.
A F s cosα mg h (1) mgh , мұндағы F=–mg; h=s; cos180=–1.
Екінші жағдайда жұмыс тең әсерлі күшке қарама-қарыс орындалады
F mg→ N .
Суреттен
F mg sin β
екенін көруге болады.
Оның жұмысы
A Fl cosα
mg sin β
h
sin β
cos 0 mgh ,
Нәтиже екеуінде де бірдей, себебі жол
l h
sin β
тең, мұндағы l –
гипотенуза, h – тікбұрышты үшбұрыштың қарама-қарсы жатқан катеті.
Жай механизмдердің ПӘК-і басқа машиналар немесе механизмдегілердей пайдалы жұмыстың толық жұмысқа қатынасымен есептеледі.
η A AП
100%,
мұндағы AП=A+A, бұл жерде A – шығын, ол үйкеліс күшіне қарама- қарсы жұмыс бола алады. Кез-келген жүйеде үйкеліс күші болғандықтан жай механизмдердің ПӘК-і әрқашанда бірден кіші болады.
лекция
АРНАЙЫ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТЕОРИЯ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
Бірінші болып Г. Галилей айтқан – барлық координаталардың инерциялық жүйелеріндегі механикалық құбылыстар біркелкі жүреді деген пайымдау – Галилейдің салыстырмалылық принципі деп аталады.
Әрбір санақ жүйесіне декарттық координаталар жүйесін енгіземіз. Қозғалмайтын санақ жүйесіндегі К координаталарды (x, y, z) арқылы, ал қозғалыстағыны K' – (x', y', z') арқылы белгілейік. Айтайық: " K' координаталар жүйесі К жүйесіне қарасты V жылдамдығымен қозғалуда".
Уақыттың әрбір мезетінде қозғалушы координаттар жүйесі қозғалмайтын жүйеге қарасты белгілі бір орында болады.
сурет
Егер, t=0 мезетінде екі координаталар жүйелерінің де басы сәйкес келген болса, ал t мезетінде қозғалушы координаталар жүйесінің басы қозғалмайтын жүйенің x=vt нүктесінде болады.
К жүйесінде қайсыбір Р нүктесінің x, y, z координаталары мен K' жүйесіндегі тура сол нүктенің x', y', z' координаталары арасындағы байланыс мынандай түрге беріледі:
x' = x – vt, y' = y, z' = z, t' = t.
Бұл формулалар Галилей түрлендірулері деп аталады.
Керісінше қозғалмайтын жүйе ретінде K' жүйесін алуға болады. Онда Галилей түрлендірулері мынадай болады:
x = x' + vt', y = y', z = z', t = t'.
Достарыңызбен бөлісу: |
