Микробиология тарихында Рим профессоры
Билет 17 1.Бактериялардың тыныс алу ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың тыныс алуға байланысты топтарын анықтаңыз
жүктеу/скачать 2,56 Mb.
|
| Билет 17
1.Бактериялардың тыныс алу ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың тыныс алуға байланысты топтарын анықтаңыз. Тыныс алу – тірі клеткада жасалатын әртүрлі заттардың тотығуы. Тотықтыратын процесс әртүрлі органикалық компоненттердің микробты клетка синтезіне қажет энергия бөлінуі арқылы жүзеге асады. Жоғары организмдерге ұқсас микроорганизмдердің көпшілігі ауаның молекулалық оттегісін пайдаланады. 1861 жылы Пастер кейбір бактериялар молекулалық оттегісі болмайтын және оның қатысуы кезінде дами алмайтын ортада жайқалып өседі екенін дәлелделген. Энергияны босатуымен бірге жүретін және тірі клеткада тұрақты болатын тотықтыратын процестер тыныс алу актісінің маңызын құрастырады. Субстрат тотығы сутегі қосылысы жолымен, дәл солай оны алу арқылы жүзеге асады. Сондықтан клетканың тыныс алуы күрделі процестерінің босатылу сомасы мен клетканың өзі және қоршаған ортаның оттек және сутек байластыруларынан құралады. Осыған орай «тыныс алу» термині астарында энергияны босатуымен байланысты тірі клетканың барлық тотықтырғыш-қалпына келтіргіш процестерін түсінуге болады. Оттектің реакцияларда қатысуына байланысты аэробты немесе оттекті тыныс алуды және анаэробты, не оттекті емес ажыратылады. Тыныс алу түріне қарай микробтар төрт топқа бөлінеді: 1. Қатал немесе облигатты аэробтар (холер вибрионы, туберкулез микобактериялары, пішенді шыбық және т.б.); 2. Облигатты анаэробтар (газ гангренасының шыбығы, ботулизм таяқшасы, сіреспе және т.б.); 3. Факультативті анаэробтар (стафилококтар, стрептококтар, ішек шыбығы, брюшнотифозды және дизентериялы бактерия); 4. Микроаэрофилдер (ұйыған сүт бактериялары). Аэробтар тек қана бос оттегісі бар тотығу реакцияларын жүзеге асырады. Анаэробтар үшін оттек керек емес, олардың толықтай жоқ болуында қалыпты дами алады. Оттек бар болғанда анаэробтардың физиологиялық функциялары басым болады және олар тез өледі. Факультативті анаэробтар облигатты аэробтар мен анаэтобтар арасын байланыстырып тұратын буын болып есептеледі. Олар оттегі бар болған кезде де, жоқ болған кезде де өмір сүре алады. Микроаэрофилдер дамудың бірінші кезеңдерінде оттектің біршама мөлшерін қажетсінетін микроорганизмдердің тобын біріктіреді. Микроорганизмдердің аралық топтарының, яғни факультативті анаэроб пен микроаэрофилдің бар болуы қатал аэробтар мен анаэробтарға бөліну шартын куәландырады. Олардың арасында кенет шекарасы болмайды. Ең қатал анаэробтар бос оттек іздерінің болуы барысында ғана дами алады. Аэробты шарттарда глюкозаның толық биологиялық тотығуы жиірек болады. Бұл жағдайда тотығудың соңғы өнімдері болып Н2О және СО2 саналады. Оттек қантының граммолекуласы толық тотығу кезінде 674 калория жылуы азат болады: С6Н12О6 + 6О2 = 6СО2 + 6Н2О + 674 кал. Тотықтырғыш процесте бір зат тотығуы басқа затты қалпына келтіруге лайықты болады, яғни тотықтырылатын зат электронды жоғалтады, ал қалпына келтірілетін зат оларға ие болады. Толық емес биологиялық тотығу аэробты шарттарда болады, алайда энергия толық тотығуына қарағанда бірнеше есеге азырақ босатылады: СН3СН2ОН + О2 СН3СООН + Н2О + 118 кал. Оттекті аэробтар арқылы қолдану цитохромоксидаз ферменттер және цитохромды пигменттер қосатын цитохромды жүйе болғанда жүзеге асады. Цитохромдар – бұл сары пигменттер тобы, құрамында ферменттердің әрекеті кезінде жылдам тотығатын және қалпына келтірілетін темір болады. Анаэробты бактериялар цитохромды жүйе құрмайды, сондықтан сутегінің ақырғы акцепторы ретінде молекулалық оттекті қолдана алмайды. Энергияны алу үшін анаэробтар ашуды (божу) қолданады. Ашу немесе божу деп кең мағынада ферменттердің ықпалымен ерекше микроорганизмдермен өндірілетін кез-келген биологиялық субстратта химиялық өзгерістер болатын процесті айтады. Микроорганизм анаэробтары тотығатын субстрат ретінде көмірсутектерді қолданады, бірақ энергия алу материалы ретінде басқа да органикалық қосылыстар қызмет етеді – органикалық қышқылдар, амин қышқылы және де парафин, метан, бензин сияқты заттар да қолданылады. Жүзім қантының бір граммолекуласының ашу (божу) шарттарында жылудың 27 калориядан тұратын аз мөлшерін құрады: С6Н12О6 + 2С2Н5ОН + 2СО2 + 27 кал. Ашудың бірнеше түрін ажыратады – спирттік (көмірсутектердің этил спиртіне шейін божылуы және көмір қышқылы), ұйыған сүт (сүт қышқылының шығуы), майлы қышқыл (май қышқылы, этил және бутил спирттері мен сутегі). Факультативті анаэробтарда ферментті жүйелердің 2 терімі болады, соның нәтижесінде олардың құрамында тек қана бір немесе екі цитохром болады және аэробты және анаэробты шарттарда өне алады. жүктеу/скачать 2,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|