Мінез – құлық функциялары мен мінез – құлық дамуындағы үш саты

Мінез-құлық дамуындағы үшінші саты ашылғанда жоғарыдан да, төменнен де күшті қарсылық болғаны біз үшін ерекше көрінеді.

Осындай жағдай казір де — біз психологияға әрі қарай күрделілік енгізуге және мінез-құлықтың дамуындағы үш емес, төрт негізгі саты туралы айтуға тырысып жатқанымызда қалыптасты. Бұл бүкіл генетикалық психологияның негізгі және принциптік мәселесі, белгіні қолдануға негізделген адамның ойлауы мен шимпанзенің қарапайым ойлауын ортақ қорытындыға келтіруге тырысатын биологиялық психология жағынан да, сонымен қатар жаңа схема тағы да мінез-құлықтың жоғары формасын әшкерелеуге тырысу, оларды табиғи және тарихи құрылым ретінде түсі-ніп, осылайша Платон идеяларына қол сұғады дейтін спиритуалистік психология жағынан да өте қатал қарсылықты күні бұрын күтуіміз керек.

Біз тек жоғарыдан сынау мен төменнен, сынаудың өзара бірін-бірі жоятынын ғана жұбаныш етеміз, біреулерге қарапайым және алғашқы схеманы ешқандай дәлелсіз күрделендіру болып көрінуі, басқалар үшін керемет жеңілдетілуі бір – бірін өзара бейтараптандырады.

Істің мәніне қарай тек алғаш қадам жасалып отырғандықтан, біздің жаңа әрекетімізге де аса күрделендіруден гөрі, жеңілдету қаупі бар. Біз оны схемалық түрде түсінуге ұмтылғанымызда және жоғары мінез-кұлық ретінде шартты түрде белгілейтініміздің бәрін тағы бір қорытындыға кел-тіргенімізде, мәселені санасыз да, саналы да жеңілдететініміз шүбәсіз. Әрине, адамның мінез – құлқын іштей әрі қарай зерттеущілер жаңа дәуірлер мен сатыларды айырып танитынында күмән жоқ, сонда біздің әрекеттеріміз де әдіснамалық тұрғыдан аяқталмаған болып шығуы, шынында да мәселені жеңілдету және әр түрлі заттарды ортақ қорытындыға келтіру болып шығуы мүмкін. Бірақ қазіргі уақытта әңгіме ғылым үшін жаңа ұғымды жеңіп алуда, әңгіме психолоғияның биологиялық бұғауын бұзып шығып, тарихи адамилық психологияға етуде болып отыр.

дастан, 1970.