Министерство сельского хозяйства республики казахстан

301 
УДК:332.33 
ФОРМИРОВАНИЕ ПРАВОВОГО МЕХАНИЗМА ИСПОЛЬЗОВАНИЯ  
И ОХРАНЫ ЗЕМЕЛЬ РК 
Тургульдинова С.Ə. 
Казахский национальный аграрный университет 
Аннотация 
В статье представлены о  формирование правового механизма использования и охраны 
земель  РК.  Целями  охраны  земель  являются:  предотвращение  деградации  и  нарушения 
земель,  других  неблагоприятных  последствий  хозяйственной  деятельности  путем 
стимулирования  экологически  безопасных  технологий  производства  и  проведения 
лесомелиоративных,  мелиоративных  и  других  мероприятий;  обеспечение  улучшения  и 
восстановления  земель,  подвергшихся  деградации  или  нарушению;  внедрение  в  практику 
экологических нормативов оптимального землепользования 
Annotation 
The practical reforms in land laws in the country based on the most importatant principles 
which was aimed on enriching the depth of refoms that contributed to the successful conduct their 
into life. 
Ключевые слова: земля, реформа, эволюция. 
 Земля  представляет  особую  ценность  для  человеческого  общества,  являясь 
первоначальным  источником  всякого  богатства.  Она  выступает  прежде  всего  в  качестве 
единственного  места  обитания  всех  поколений  людей,  выполняет  роль  пространственного 
базиса для размещения и развития отраслей производства [1]. 
Среди  материальных  условий,  необходимых  для  производственной  деятельности 
людей,  особое  место  принадлежит  земле  с  ее  почвенным  покровом,  недрами,  лесами  и 
водами. 
Республика  Казахстан  занимает  девятое  место  в  мире  по  размерам  территории (272,5 
млн.  га)  включающим  лесостепные,  степные,  полупустынные  и  пустынные  зоны. 
Разнообразие  почв  Казахстана  обусловлено  широтной  зональностью,  усилением  аридности 
климата  с  запада  на  восток,  геолого-геоморфологическими  особенностями  разных  частей 
территории. 
В  последние  годы  прекратился  прирост  пашни, удобные  и  пригодные  земли освоены, 
остались  неудобные  солонцы,  солончаки  и  пески.  Несмотря  на  это,  продолжается  отвод 
сельскохозяйственных угодий на несельскохозяйственные нужды: под строительство дорог, 
промышленных предприятий, жилья и других объектов. 
Понимание  того,  что  земля  как  природный  ресурс  нуждается  в  охране,  пришло  к 
современному  обществу  не  сразу.  Опыт  прошлого  века  свидетельствует:  подход  к 
использованию  земли  чисто  утилитарным,  прагматичным.  В  общественном  сознании  не 
существовало  понятия  последствий  экологически  неблагоприятного  воздействия  на  землю, 
оно  не  видело  необходимости  выработки  мер  по  предотвращению  разрушения  земной 
поверхности  и  восстановлению  уже  нарушенного.  Мировое  сообщество  лишь  в  конце XX 
века  в  политику  использования  природных  ресурсов  внесло  существенные  изменения. 
Приоритетным  направлением  стал  принцип  параллельности  целей  использования  земли: 
земля  как  основа  хозяйственной  и  иных  видов  деятельности,  земля  как  объект  охраны. 
Выделяются  следующие  основные  типы  деградации  почв  и  земель:  технологическая 
(эксплуатационная)  деградация  (в  том  числе  нарушение  земель),  физическая  деградация, 

302 
 
агроистощение, эрозия (в том числе водная и ветровая), засоление (в том числе собственно 
засоление), осолонцевание, заболачивание. 
Основой  законодательства  Республики  Казахстан  является  Конституция  Республики 
Казахстан [2]. 
Эволюция земельного законодательства Республики Казахстан. Значимость земельных 
реформ  для  развития  социума  обусловливаться  тем,  что  земля  как  уникальное  природное 
тело является основой жизни и деятельности народа, основной и пространством социально-
экономического  развития,  важнейшим  средством  сельского  и  естественной  кладовой 
минеральных и сырьевых ресурсов [3]. 
Невосполнимость и ограниченность земельных ресурсов ставят в большинстве случаев 
земельные  вопросы  во  главу  угла  государственной  политики  страны.  Ведь  не  случайно  в 
стратегических  планах  развития  Казахстана  данный  вопрос  является  одним  из  семи 
долгосрочных приоритетов, то есть «государство в экономике должно играть существенную, 
но  ограниченную  роль,  создавая  законные  рамки  рынка,  в  котором  первую  скрипку  играет 
частный сектор». При этом имеется в виду завершение формирования нормативно-правовой 
базы, обеспечивающей оформление прав собственности, построение конкурентных рынков и 
непоколебимых средств антимонопольного регулирования. 
Истекшие  с  момента  обретения  Казахстаном  независимости 20 лет  стали  временем 
развития  земельных  отношений  и  земельного  законодательства,  проведены  структурные 
экономические  преобразования,  достигнуты  определенные  успехи  в  реализации 
экономических реформ, в том числе развитие земельного законодательства. 
К  настоящему  времени  в  Казахстане  сформированы  правовые  и  нормативные  основы 
современной экономики, созданы национальные финансовые институты [3]. 
Практическое  проведение  реформ  в  земельном  законодательстве  в  республике 
базировалось  на  ряде  важнейших  принципов,  соблюдение  требований  которых  было 
направлено на обогащение глубины реформ, что способствовало успешному их проведению 
в жизнь. 
Реформирование  земельного  законодательства  было  начато  в 1991 году,  с  самого 
обретения независимости и продолжается до сих пор. 
Структурно  же  весь  развития  земельного  законодательства  Республики  Казахстан 
можно условно разделить на четыре этапа: 
- первый этап - 1990 - 1993гг.; 
- второй этап - 1993 - 1995гг.; 
- третий этап - 1995 - 2003гг.; 
- четвертый этап - 2003г. - по настоящее время. 
Первый  этап  развития  земельного  законодательства  ознаменовался  принятием  Закона 
«О  крестьянском  хозяйстве  в  Казахской  ССР» 21 мая 1990 года;  Земельного  Кодекса 
Казахской ССР от 16 ноября 1990 года; Закона РК «О земельной реформе» от 28 июня 1991 
года [4]. 
Ключевой  целью  выбора  нового  хозяина  земли  является  повышение  эффективности 
землепользования.  На  плечи  собственника  земли  ложатся  серьезные  проблемы - 
самостоятельное  ведение  производства,  успешность  которого  зависит  от  умения 
собственника не только владеть, но и пользоваться, и распоряжаться землей. 
Новые  собственники  земли  должны  быть  достаточно  подготовленными  менеджерами, 
качественно  организующими  производственный  процесс,  предполагающий  рациональное 
использование земельных ресурсов. 
Последний четвертый этап развития земельного законодательства связан с принятием: 
Земельного  Кодекса  РК  от 20 июня 2003 года;  Нормативного  постановления  Верховного 
Суда РК от 16 июля 2007 года №6 «О некоторых вопросах применения судами земельного 
законодательства». 
Земельный Кодекс РК от 20 июня 2003 года закрепил право частной собственности на 
земли  сельхозназначения  и  установил  нормы  регулирования  земельных  отношений.  В 

303 
земельные  отношения  были  вовлечены  предприятия  с  разной  формой  собственности  на 
землю и права землепользования. 
Для  обеспечения  его  реализации  Правительством  принято  около  двух  десятков 
постановлений в развитие отдельных положений Кодекса. 
Кодексом  закреплено  право  граждан  на  частную  собственность  в  отношении  земли. 
Это  неизбежно  должно  привести  к  капитализации  экономических  отношений  не  только  на 
селе, но и в других сферах экономики страны. Был дан серьезный толчок к формированию 
класса собственников земли, который впоследствии станет главной силой развития сельского 
хозяйства республики, что, в свою очередь, также окажет влияние на развитие нефтегазового 
сектора страны. Такие возможности в Казахстане имеются. 
Формировался первичный рынок земли путем единовременной продажи либо продажи 
в  рассрочку  на  возмездной  основе  земельных  участков,  или  передачи  права 
землепользования  из  государственной  собственности  в  частную,  а  также  предоставлялись 
земли в долгосрочную аренду сроком на 49 лет. 
В  целях  правильного  и  единообразного  применения  земельного  законодательства  в 
2007 году было принято нормативное постановление Верховного Суда РК от 16 июля 2007 
года №6 «О некоторых вопросах применения судами земельного законодательства». 
По  истечении 20 лет  независимости,  в  течение  которых  происходило  развитие 
земельного  законодательства,  в  республике  по  существу  создан  новый  земельный  строй, 
основанный  на  разнообразных  формах  собственности  на  землю,  многообразии  видов  прав 
землепользования, на вовлечении земельных участков и права землепользования в рыночные 
отношения,  на  платности  землепользования.  Результатом  реформирования  земельных 
отношений  и  развития  земельного  законодательства  в  республике  стала  отмена 
исключительной монопольной государственной собственности на землю. 
Литература 
1.
Оспанов  Б.,  Дюсенбеков  З.  Земельные  ресурсы  и  земельная  реформа  в  РК.-
Алматы,2011.-с.351 
2.
Конституция  Республики  Казахстан, 1995
3.
Земельный Кодекс Республики Казахстан, 2003 //Казахстанская правда.– 2003.
– 26 июня.
4.
Есполов  Т.,  Сейфуллин  Ж.,  Сейтхамзина  Г.  экономико-правовой  механизм
управления земельными ресрусами.-Алматы,2006.-с.316 
УДК330(075.8)  
ҚАЗАҚСТАН МАҚТА КЕШЕНІ ӨНІМДЕРІ ЭКСПОРТЫН ДАМЫТУ МƏСЕЛЕЛЕРІ 
Юнусов  М.Б. 
Қазақстан инженерлі-педагогикалық Халықтар Достығы университеті  
Аннотация   
В  статье  анализируется  хлопковый  комплекс  Казахстана  и  разработаны  меры  по 
развитию 
экспортного 
потенциала 
региона. 
Предлагаются 
«инерционный» 
и 
«мобилизационный» варианты развития. 

304 
 
Annotation   
The article  deals with the cotton complex of  Kazakhstan and the measures for development 
of  export potential of the region are worked out by the author. The “inversion” and “mobilizing” 
variants of development are offered. 
 
Кілт  сөздер:  мақта  кешені,экспортты  қолдау,  импорт,  маркетинг,халықаралық  нарық, 
бəсекелестік. 
 
Əлемдік  шаруашылық  дамуының  тəжрибесі  сыртқы  сауда  саясатының  екі  түрін 
қолданады: 
       Біріншісі, экономиканы протекционизм, басқаша айтқанда ұлттық шаруашылықты кеден 
салықтарын  көтеру  арқылы  қорғау,  импорт  тауарларының  орнын  басатын  жергілікті 
өндірісті дамыту бағыты. 
Екіншісі, «ашық  экономика»  саясатын  қолдану  арқылы  күшті  экспортқа  бағытталған 
өндірісті жолға қою саясаты. 
       Осы  саладағы  концепцияларды  зерттеу  нəтижесінде  өз  пікірімізді  айтар  болсақ,  онда 
біздіңше  импорт  орнын  алмастыру  саясаты  экономиканы  тек уақытша  ғана,  мысалы өтпелі 
кезеңде,  дамыта  алады.  Ал  экономиканы  ұзақ  мерзімге  дамытуды  мақсат  етіп  қойған 
мемлекеттер  үшін  бұл  концепция  тимсіз  болады.  Стратегиялық  тұрғыдан  сыртқы  сауданы 
экспортқа  бағыттап  отырған  мемлекет  экономикасының  келешегі,  даму  траекториясы, 
бірінші  концепцияға  қарағанда  əлдеқайда  ауқымды  жəне  кең  болады.  Пікіріміздің  дəлелі 
ретінде келесі кесте материалдарына жүгінсек(1-кесте). Кесте мəліметтерінен экономиканың 
даму деңгейі сыртқы сауда қатынастарына өте тəуелді екендігін байқауға болады. Көп кезең 
бойынша импорт орнын алмастыру бағытын қолданған мемлекеттерде орташа жылдық өсім 
1,3 %-дан –(0,9%)- аралығын  құраса,  экономикасы  күшті    экспортқа  бағытталған 
мемлекеттерде бұл көрсеткіш  4,9- 5,8 %-ға тең болды.  
 
1-кесте  
Дамушы  мемлекеттердегі  экономиканы  өнеркəсіптендіру  саясаты  жəне  олардың 
экономикалық даму үрдістері   
 
 
стратегия бағыттары 
жалпы ішкі өнім өсуі,% ICOR*(орташа бір 
жылдық өсімі %) 
   1994-2004 
2004-2014 
  1994-2004 
2004-2014 
1 2 
3 
4 
5 
күшті экспортқа 
бағытталған 
 
5,8 
 
4,9 
 
2,1 
 
3,9 
бірқалыпты 
деңгейдегі (өзгеріссіз) 
экспортқа бағытталған 
 
4,1 
 
2,2 
 
2,2 
 
4,5 
бірқалыпты 
деңгейдегі 
(өзгеріссіз)импорторнын 
алмастыруға негізделген 
 
3,2 
 
2,1 
 
3,1 
 
5,3 
күшті импорт 
орнын басуға негізделген 
 
1,3 
 
-0,9 
 
4,9 
 
7,2 
*Дерек  көздері:
http://www.worldbank.com
 – сайтында  жарияланған  мəліметтер 
негізінде;  *-ICOR  -  жылдық  жалпы  инвестициялардың  ЖІӨ-ге  қатынасы  болып, 
инвестициялардың тиімділік дəрежесін  көрсетеді;  
 
 Пікірімізше,  экспортты  қуаттау  саясаты,  импорт  орнын  алмастыру  саясатына 
қарағанда экономиканың дамуы үшін тиімді. Осы орайда, ғалымдар тарапынан бəсекелестік 

305 
дəрежесін  анықтау  методикаларын  талдайтын  болсақ,  онда  бұл  жұмыстардың  дені 
халықаралық  нарыққа  шығарылатын  тауарларды  үш  топқа:  бəсекеге  қабілетті;  бəсекеге 
жақын қабілетке ие жəне бəсекеге қабілетсіз болып бөлінеді.    Мақта талшығы жəне мақта 
өнімдері  еліміздің  агроөнеркəсіп  кешеніндегі    экспорттық  əлеуеті  бар  саланың  бірі  болып 
есептеледі.  Қазақстанның  oңтүстік  аймағы  мақта  шаруашылығы  үшін  өте  қолайлы  болып 
жоғары  сапалы  мақта  өнімдерін  өндіру  үшін  керекті  болған  көп  жылдық  тəжірибе,  ауыл 
шаруашылығындағы арзан жəне сапалы еңбек ресурстарымен қатар, мақта талшығының ішкі 
көтерме  бағасы  мен  əлем  нарығындағы  баға  арасындағы  үлкен  оң  айырмашылық  бұл 
саланың  жоғары  экспорт  қабілетіне  ие  екендігін  көрсетеді.  Сонымен  қатар,  халықаралық 
нарықта  мақта  өнімдеріне  қалыптасқан  баға  тенденциясының  төмендеуі  тоқтап,  бағаның 
біртіндеп өсе бастауы орын алып отыр[4]. Осы жайларды ескере отырып, мақта өнімдерінің 
бəсекелестігін  анықтаудың  келесі  əдістемесін  ұсынамыз (2-кесте).  Кесте  мəліметтерінен 
көрініп  тұрғандай  тауардың  əлем  нарығына  шығарылатын  бағасын  анықтауда  экспорт 
төлемдерін қоса есептесек, онда халықаралық нарықта республикамыздың мақта өнімдерінен 
тек қана мақта талшығы бəсекелестік қабілетіне ие. 
2-кесте 
Мақта жəне мақта өнімдерінің халықаралық нарықтағы бəсекелестік дəрежесін 
есептеу ( (АҚШ доллары есебінде, 2011-2014 ж.ж. қалыптасқан орташа баға бойынша) 
№  өнім 
түрлері 
халықаралық 
нарықтағы 
баға 
экспорт 
төлемдері
тауардың 
экспорттау 
бағасы(ұлттық 
нарықтағы 
баға + экспорт 
төлемдері) 
халықаралық нарықтағы 
баға мен экспорттау 
бағасының арақатынасы 
cалыстырмалы  aбсалют- 
тік 
1
2
3
4
5
6
. 
мақта 
талшығы,т 
1276 
255 
858 
0,67 
-408 
. 
иірім 
жіп,кг 
1,80
1,70 
3,30
1,80 
+1,5
. 
мақтадан 
даярланған 
кездеме 
мата 
(биязы), м 
0,55 
0,50 
1,04 
1,90 
+0,49 
. 
тігіншілік 
өнімдері, 
бірлік 
45 
17 
58,5 
1,3 
+13,5 
. 
Трикотаж 
бұйымдары, 
бірлік 
2,80 
1,00 
3,2 
1,14 
+0,40 
Дерек көздері: Қазақстан Республикасы ұлттық экономика министрлігінің  
economy.gov.kz
  ; 
http://www.icac.org
.   
http://www.cottoninc.comhttp://www.cotlook.com
     
сайттарының мəліметтері  негізінде автор тарапынан есептелген; 
Өйткені, оған қалыптасқан экспорт жəне əлем бағаларының арақатынасы  0,67 –ке  тең 
болып  бұл көрсеткіш   республикамыз  тауарының  пайдасына  шешіліп  отыр.  Сонымен  бірге 
трикотаж  бұйымдары  потенциал  бəсекелестік  қабілетіне  ие  болған  тауарлар  тобынан  орын 
алып  отыр.  Басқа  мақта  өнімдерінің  бəсекелестік  қабілеті  əлем  нарығындағы  дəрежеге  сай 
емес.  Əсіресе,  мақтадан  даярланатын  кездеме  матаның  екі  бірдей  түрі  де  қазіргі  кезде 
халықаралық  нарыққа  шығуға  дəрменсіз.  Сондықтан,  мақта  өнімдерінің  бұл  түрлерін 
экспортқа  алып  шығу  үшін  мемлекет  экономикасының    макро-  жəне  микро-  деңгейінде 
шұғыл  шараларды  қолдану  керек.  Біріншіден,  аталған  мақта  өнімдеріне  жұмсалатын 

306 
 
шығындарды  азайту  керек.  Екіншіден,  мақта  өнімдері  экспортына  жұмсалатын  төлемдерді 
кемейту керек.  
  Пікірімізше,  аймақтағы  мақта  экспорты  əлеуетін  молайтудың  тиімді  бағыттарының 
бірі – бұл  мақта  талшығын  экспорттаудан  даяр  мақта  өнімдерін  сыртқы  нарыққа  шығарып 
сатуға  өту  болып  табылады.  Сонымен  қатар,  мақта  комплексі  дамуына  қолайлы  болған 
макроэкономикалық жағдай жасау – атап айтқанда сала өндірісін дотациялаумен бір қатарда 
мақта  егістіктерінің  мелиоративтік  жағдайын  жақсылайтын  агротехникалық  қосымша 
шараларды  орындау    үшін  мемлекеттік  бюджеттен  қаржы  бөлу  болып  табылады.Мақта 
өнімдері  экспортын  молайту  мəселесін  шешу  барысында,  аймақтағы  мақта  өнімділігі  мен 
оның  келешектегі  көлемін  анықтау  өте  маңызды.  Мұндай  болжам  эконометрия  тəсілдерін 
пайдалану арқылы жүзеге асырылады жəне мақта өнімділігі мен оған əсер етуші факторлар 
арасындағы  өзара  байланыс  көптік  корреляция  əдістемесі [1] негізінде  анықталады. 
Корреляциялық-регрессиялық  талдаудың  негізгі  мақсаты  соңғы  нəтижелі  көрсеткіш – 
мақтаның  бір  гектардан  алынатын  өнімділігіне  (Y)негізгі  өндірістік  факторларының 
(Х
i
)қандай  дəрежеде  əсер  етуін  анықтау  болып  табылады  жəне  бұл  мəселе  төмендегідей 
формула арқылы анықталады: 
Y  = a
0 
+ a
1
x
1
 +  a
2
x
2
 +a
3
x
3
 +a
4
x
4
 +a
5
x
5
                           {1} 
Бұл  жерде:  
Y  - мақтаның бір гектардан алынатын өнімділігі (ц/га);
 
x
1
 - егіске енгізілген азот тыңайтқышы көлемі (кг/га); 
x
2
 - егіске енгізілген фосфор тыңайтқышы көлемі (кг/га); 
x
3
 - егіске енгізілген калий  тыңайтқышы көлемі (кг/га); 
x
4
 - егістіктің суарылу дəрежесі ( мың куб м /га); 
x
5
 - мақта  өндірісінің  механизацияландыру  дəрежесі (1000 га  егістікке  тура  келетін 
техниканың саны);  
a
0                             
теңдеудің  еркін мүшесі;  
a
1 , 
a
2, 
a
3......        
корреляция   теңдеуінінің   коэффиценттері.  
   Осы  формулаға{1}  негізделіп  орындалған  есептеулер  жəне  оның  алдағы  кезеңге 
жасалған  экстраполяциясы  төмендегідей  нəтижені  көрсетті.  Мақта  комплексі  өнімдері 
экспортының  болжам  көрсеткіштерінің    бірінші  варианты («инерциялық  варианты»)  оған 
сəйкес  егер  аймақтағы  мақта  комплексі  осы  кезге  дейінгі  (2011-2014 ж.ж.)  қалыптасқан 
өндірістік  үрдісті  жалғастыра  берсе,  онда 2018 жылға  келіп  мақтаның  жалпы  өнімі 2014 
жылға  қарағанда 28,3 пайызға  дейін  қысқаруы  мүмкін,  бұл  сəйкесінше  мақта  талшығын 
өндіру 32,5 пайызға дейін азаюына келіп соғады 
 Мақта  комплексінің  мұндай  даму  траекториясы,  мемлекет,  оның  ішінде  аймақтық 
мүдделерге жауап бермейді, сондықтан мақта шаруашылығын ғылыми тұрғыдан негізделген 
өндіріс  параметрлері  бойынша  қайта  ұйымдастыру  қажет[3].  Мəселен,  минералды 
тыңайтқыштар  енгізуді  нормативті  деңгейге  жеткізу  шаралары,  егісті  суару  дəрежесін 
көтеру,  агротехникалық  шараларды  негізінен  механизацияландыру  арқылы,  мақта 
комплексін  дамытудың  екінші  «мобилизациялық»  вариантын  жүзеге  асыруға  болады.  ОҚО 
жағдайында су тапшылығы бар болғандықтан суды неғұрлым үнемдеп пайдалану жөніндегі 
технологияларды  ендіру  мықтап  қолға  алынуы  қажет.  Аймақта  тамшылатып  суару  тəсілін 
жалпы егіс көлемінінің40-45 %-на ендіру жоспарланып отыр. Осының нəтижесінде, 558 млн. 
текше  метр  су , 2000 тонна  минералды  тыңайтқыш  үнемделіп,  дақылдардың  өнімділігі 
жоғарылайды. 
Аталған  ресурстар  тиімді  пайдаланылса, 2018 жылы 2014 жылғы  деңгейге  қарағанда 
мақтаның  жалпы  өнімі 2 есеге,  талшық  көлемі 2,3 есеге      арттырудың  толық  мүмкіндіктер 
бар. Мақта талшығы көлемінің артуына қарамастан, пікірімізше, оның ішкі нарықтағы  қайта 
өңдеу үлесін  арттыру тиімдірек болады, сондықтан мақта талшығы экспортын 20-22% дейін 
төмендету  макроэкономикалық тұрғыдан жоғары пайда алып келеді.  

307 
Пікірімізше,  мақта  шаруашылығын  тиімді  басқарудың  жаңа  формасына  өту - қазіргі 
ұсақ фермер қожалықтарын ірі шаруа кооперативтеріне біріктіру арқылы жүзеге асырылуы 
мүмкін.  
Мақта  кешені  өнімдерін  халықаралық  нарыққа  жеткізу  жəне  оны  пайдалы  сатуға  жол 
ашатын,  қазіргі  заман  талаптарына  толық  жауап  беретін        –  маркетинг  концепциясын[2] 
даярлау жəне оны агрокомплекстің күнделікті қызметінде қолдану үлкен маңызға ие. 
   Пікірімізше, мақта кешені маркетингі негізгі екі бағыт бойынша жүргізілуі мүмкін: 

экспортқа  тауар  шығаратын  өнім  түрлерін  дамыту  жəне  экспортты
əртараптандыру,  халықаралық  нарықтарда  аймақ  мақта-мата  өнімдеріне  сұранымды 
молайту  жəне  кешен  өнімдерінің  абыройын  көтеруге    бағытталған  сыртқы  сауда 
маркетингі; 

саланың  болашақ  экономикалық  өсіміне  серпін  беретін  алғышарттар  мен
негіздерді  қалыптастыру,  жергілікті  тұтыну  талаптарын  қанағаттандыруға  бағытталған 
жəне  мақта  талшығының  еліміз  ішінде  қайта  өңдеуге  ынталандырушы – ішкі  нарық 
маркетингі. 
Қазіргі  заманауий  маркетинг  зерттеулері  тауар  өндірушілері  мен  тұтынушылар 
арасындағы барлық звенолардың, басқыштардың қызметін объектив бағалап отыруы керек. 
Сонымен,  мақта  маркетингі  тек  қана,  өнім  сатумен  шұғылданатын  тізім  деп  түсіну  дұрыс 
емес. Қазіргі кезде қызмет етіп отырған мақта маркетингі, еліміздегі мақта өнімдерін «кімге, 
кандай  көлемде  жəне  қандай  бағада»  сату  мəселесін  шұғылданумен  шектелместен,  жалпы 
мақта  кешенінің  экономикалық  жоғары  тиімділікпен  жұмыс  істеуін  қамтамасыз  ету 
міндеттерін орындауы қажет. 

жүктеу/скачать 4,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: