Molecular Biology of the cell клетканың молекулалық биологиясы Алтыншы басылым, І том
жүктеу/скачать 52,26 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4.1-КЕСТЕ.
Адам геномының кейбір тіршілік статистикасы Адам геномы ДНҚ-ның ұзындығы 3,2 х 10 9 нуклеотидтер жұбы* Белоктарды кодтайтын гендер саны Шамамен 21000 Белокты кодтайтын ең ұзын ген 2,4 х 10 6 нуклеотидтер жұбы Белокты кодтайтын гендердің орташа ұзындығы 27000 нуклеотидтер жұбы Генге шаққандағы экзондардың ең кіші саны 1 Генге шаққандағы экзондардың ең көп саны 178 Генге шаққандағы экзондардың орташа саны 10,4 Ең үлкен экзонның ұзындығы 17106 нуклеотидтер жұбы Экзонның орташа ұзындығы 145 нуклеотидтер жұбы Кодтамайтын РНҚ саны Шамамен 9000** Псевдогендердің (жалған гендер) саны*** 20000-нан астам Экзондардағы ДНҚ тізбегінің пайызы (белок кодтаушы тізбектер) 1,5% Басқа жоғары консервативтік тізбектердегі ДНҚ пайызы**** 3,5% Жоғары көшірмелік қайталым элементтердегі ДНҚ пайызы Шамамен 50% * - 2.85 миллиард нуклеотидтер нақты белгілі (қате деңгейі шамамен 100000 нуклеотидте 1). Қалған ДНҚ көбінесе тандемдік түрде қайталанатын қысқа тізбектерден тұрады. Осындай тізбектерді секвенирлеу өте қиын. ** - осы сан тек өте анайы болжау *** - псевдогендер (жалған гендер) ДНҚ тізбегі функционалдық генге ұқсас болатын, бірақ өнімнің дұрыс әрекеті мүмкін емес, себебі оның құрамында мутациялар өте көп болады. Псевдогендердің көпшілігі, функциональдық гендердің дупликациясы кезінде, мутациялардың геннің бір көшірмесінде жинақталу нәтижесінде пайда болады **** - осы консервативті функционалдық аудандарға 5’- және 3’-трансляцияланбайтын тізбектер (мРНҚ-ның реттегіш аудандары), ДНҚ-ны анықтайтын функционалдық және құрылымдық РНҚ-лар мен консервативті белокпен байланысу сайты бар ДНҚ жатады. Экзон мен интрондарға қоса геннің құрамына оның қажетті уақытта қосылуын және өшірілуін, қажетті деңгейде және қажетті клеткада экспрессиялануын қамта- масыз ететін реттегіш ДНҚ тізбектері кіреді. Адамдарда қалыпты геннің реттегіш тізбектері мыңдаған нуклеотидтер жұбынан тұра алады. Ал геномы кішкентай келетін организмдерде осы тізбектер тығыз орналасады. Соңғы онжылдықта ашылған жаңалықтар биологтар үшін ерекше болды. Адамның ХРОМОСОМАЛЫҚ ДНҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ ХРОМАТИН ЖІПШЕЛЕРІМЕН ҚАПТАЛУЫ 229 геномындағы 21000 генге қоса белоктарды кодтамайтын, бірақ әртүрлі функциялары бар РНҚ-ларды кодтайтын көптеген гендердің болатындығы анықталды. Осыдан адам геномының нуклеотидтік тізбегі ретсіз күйде болатын тізбек сияқты көрінуі мүмкін. Сызықты хромосома түзетін әр ДНҚ молекуласының құрамында центромера, екі теломера және репликацияның басталу нүктелері болуы тиіс Функциональдық хромосома түзу үшін ДНҚ молекуласының тек гендерді сақтау ғана емес, сонымен қатар репликациялануы және репликацияланған көшірмелердің клетканың әрбір бөлінуінен кейін ажырауы және еншілес клеткаларға нақты түрде та- ралуы тиіс. Бұл процесс тізбектелген қадамдар тізбегінен тұрады. Осындай процестер тізбегі клетка циклы деп аталады. Клетка циклы жүктеу/скачать 52,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|