Молекулалық биология және генетика кафедрасы
жүктеу/скачать 0,98 Mb.
|
| Негізгі бөлім
Эукариоттардың хромосомасының морфологиясы; Хромосомалар - бұл тұқым қуалайтын ақпарат сақталатын, ұрпаққа берілетін және енгізілетін нуклеопротеидті денелер.Хромосомалар «бояғыш денелер» ретінде митотикалық және мейотикалық бөлінетін жасушалардан цитология классиктері Флемминг пен Страсбург ашты (В. Флемминг, 1882; Э. Страсбург, 1884). Хромосомалар негізгі бояулармен қарқынды бояу қабілетіне байланысты өз атауын алды.«Хромосома» терминін 1888 жылы В.Валдейер енгізді.Хромосомалардың химиялық құрамы Хромосоманың құрылымы хроматинге негізделген - хромосоманы құрайтын ДНҚ, ақуыздар, РНҚ және басқа заттардың күрделі кешені.Ақуыздың массасы ДНҚ массасынан 2 есе көп. Хроматин құрамындағы ақуыздар өте алуан түрлі, бірақ оларды екі топқа бөлуге болады: гистонды және гистонды емес белоктар.Гистондар - өте жоғары ақуыздар. Олардың сілтілігі олардың негізгі амин қышқылдарымен (негізінен лизин мен аргинин) байытылуына байланысты. Гистонның жалпы препаратын 5 фракцияға бөлуге болады: H1, H2A, H2B, H3, H4.Гистондар цитоплазмадағы полирибосомаларда синтезделеді; бұл синтез ДНҚ репликациясына қарағанда ертерек басталады. Синтезделген гистондар цитоплазмадан ядроға көшеді, онда олар ДНҚ аймақтарымен байланысады. Гистондардың ДНҚ -мен әрекеттесуі иондық байланыс арқылы жүреді. Гистондар құрылымдық функцияны орындайды - олар хромосомалық ДНҚ -ның арнайы оралуын қамтамасыз етеді, сонымен қатар транскрипцияны реттеуде рөл атқарады.Гистонды емес белоктар-молекулалық салмағы салыстырмалы түрде төмен қышқыл белоктар. Гистонды емес ақуыздарға құрылымдық ядролық ақуыздар, ферменттердің әртүрлілігі және ДНҚ-ның белгілі бір аймақтарымен байланысты және гендердің экспрессиясын реттейтін факторлар мен басқа да процестер жатады.РНҚ хроматині ДНҚ мазмұнының 0,2 -ден 0,5% -на дейін.Металл иондары. Хромосомалардың құрамында металл иондары бар, оның ішінде Mg ++, Ca ++ және Fe ++. Олар хромосомалардың ұйымдастырылуын қолдайды. Хромосомадағы осы химиялық қосылыстардың молекулаларының оралуы мен өзара орналасу әдісі толық белгілі емес. Эукариоттардың хромосомалардағы ДНҚ молекуласы гистондық және гистондық емес белоктармен байланысып, кешен құрайды. Аталған белоктар ДНҚ-ның хромосомаларда жинақталып, оралған күйде болуын және жасушадағы РНҚ-ын синтездеу қабілетінің реттеліп отыруын қамтамасыз етеді (қара Транскрипция). хромосомаларға тұқым қуалау ақпаратының жазылуы ДНҚ молекуласының құрылымымен іске асырылады. Клеткадағы хромосомаларда ДНҚ молекуласының 99%-ға жуығы жинақталған, ал қалған 1%-ы басқа жасушалық органоидтарда (хлоропластар, митохондриялар) болады. Хромосомалар жасушада өте күрделі құрылымға ие және олар өте маңызды қызметтер атқарады. Хромосомалар құрылымын және қызметін зерттеу қазіргі заманғы биологияның өзекті мәселелерінің біріне жатады. Әсіресе, 20 ғасырдың 60 — 70-жылдары хромосомалар құрылымының молек. негізін түсінуге молекулалық генетиканың дамуына байланысты қол жетті. жүктеу/скачать 0,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|