Монография \ 3 «санат» а л м п и 1мп &5,O0 L


и ) ,   дыбысталу  Typi



Pdf көрінісі
бет221/298
Дата29.01.2022
өлшемі12,37 Mb.
#24525
1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   298
    Бұл бет үшін навигация:
  • Typi
и ) ,  
дыбысталу 
Typi 
—  водами,  эр 
тармактьщ екпш тусетш буындары —  1, 4, 7,  10 т.с., мысалы: 
Месяц зеркальный плывет  по лазурной пустыне...
Амфибрахий  (и   —  <
j
),  дыбысталу 
Typi 
—  железо,  эр 
тармактын екпш тусетш буындары — 2, 5, 8,11 т.с., мысалы: 
Гляжу как  безумный на  черную шаль...
Анапест  (и   и   — ),  дыбысталу  Typi  —  железа,  эр 
тармакгьщ екпш тусетш буындары — 3, 6, 9,12 т.с., мысалы: 
Надрывается сердце от муки...
Осы  улгшерден-ак  KepiHin  тур,  бунак  жагынан  мел- 
шерлесек, ямб, хорей — е й  буынды, дактиль, амфибрахий, 
анапест — уш буынды елшемдер тобына жатады. Эр топтьщ 
езше тэн езгеше  ыргактары бар.
Сонымен,  6i3flin  кыскд-кыскд  мэл!мет  бере  шолып 
еткешм1з  терт турл1  (метрикалык,  силлабикалык,  тоника- 
лык,  силлабо-тоникалык)  елец жуйелерь  Осылардыц кдй- 
кдйсысында да уйкдссыз,  яки ак елендер кездес>4 мумкш. 
Орыс эдебиетшде, мысалы, Пушкиннщ “ Борис Годуновы” 
немесе “ Шагын трагедиялары” секицц белгии шыгармалар- 
ак елецмен жазылган болса, кдзак эдебиетшде де б1ркыдыру 
мол кездесетш уйкдссыз еленрщ ynrici ретшде  “Акдн cepi
— Акгоктыны”  атауга болар  едк
...Kj>i3  кезшщ  жасындай-ак 
Мелдаретш  Ti3iirri.
263


Bip  кддалмас,  6ip  кдцалса  —
K^>i3 да  кезш  ала  алмас.
Огнен  ойнап,  куйсе  —  екшбес,
Imi  кулсе,  кез1  жылап.
Куанышын  6ip  бишрмес,  кьидар-ай!
Не  багета,  не  сорьща,
Керерм1з  де  кеэщде...
(F.Mycipenoe).
bip  ескеретш  нэрсе  —  ак, елец  елшем1,  кдй  эдебиетте 
кездеспесш,  ез  алдына езгеше жуйе жасай алмайды.
Сейтш, жалпы елец жуйелерщ жогарыдагыша 6ip шольш 
еткенде,  не  ануардык?  К^зак елещ  —  силлабикалык,  яки 
буынга непзделген елец екенш ацгардык,  Олай болса  буын 
мэселеа —  казак,  влещнщ куръшысын  байыптаудаты  басты 
мэселе.
IV
Силлабикалык елец атаулыныц бэрщдей,  оньщ шпнде 
кдзак елещндеп, поэзиялык, кдсиеттщ кептен-кеб! буында 
жатыр.  0ленд1  елец  ететгн  ыргак  болса,  кдзак  елещндеп 
куллх ыргак буынмен ундес.  Керек десещз,  rimi  уйкдссыз 
(ак)  елецнщ  езш  елецге  айналдыратын  б1рден-б1р  куш, 
Кур ал осы — буын. Демек, кдзак елецшщ буьшьш бажайлап 
кдрау да керек,  абайлап санау да керек.
Санау керек?  Кдлай санаймыз?  Мысалы,  мынау елец:
Эх,  трубка,  (3)
Сен  cepiricin  (5)
Майдандык  жолымньщ,  (6)
Тугщщ тобегшдей  (7)
Жауга  атылар  зауал огыньщ.  (10)
Ширатылып  аспанга  ушады,  (10)
Бейне  6ip шумагындай  (7)
Кеудедеп  ыза  шогыньщ,  (9)
Эх,  трубка,  трубка!  (5)
( Э. Сврсенбаев).
Санай кал сак,  эр тармактыц буын саны  эр турл1; одан 
да repi уципцйреп карай кзлсак,  кэд!мп K03iMi3 уйренген 
“терт аягы тец жорга”  елец кестелершен repi окщау,  6ip 
аягы  поэзияда,  6ip  аягы  прозада  турган  аралык  айшык 
секиш;  ал  оки  женелсек,  —  елен  —  акынныц  трубка 
туралы ойын, угымын гана емес, осы ой тусындагы сыры мен
264


сезшш, 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   298




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет