тшдеп турленулерге дал  осы дойектеме  тургысынан б1раз

Жазушыныц Tim шурайлы, сездак коры мол болуы керек. 
Бул — калам иесше койылар булжымас талап. Tin байлыгы 
сез енершдеп мазмун байлыгына экеледь Ал халыккд кажет 
шыгарма —  мазмунды шыгарма.
Жазушыньщ 
Tini 
бай  болуга тшс дегенде:  ол  езшщ сез 
корын  молайту  ушш  ылги  гана  тыцнан  сез  жасасын  деп 
ешим де айтпайды жене еркдшан олай ету мумкш де емес. 
Жазушы езшщ сез кррын молыкгыру ушш жалпы халыкгык 
тшдщ телегей-тендз бай кдзынасын, мумкшдтнше, молырак 
Hrepyi, 
оньщ  килы-килы  киын 
api 
кызьпс,  кубылыстарын 
жете 
TyciHyi, 
эр сездщ м а т  мен машнасындагы уланзгайыр 
езгертулер  мен  енденулерд!,  ауысулар  мен  алмасуларды, 
кубылулар мен кулпыруларды дел ангара 
6uiyi 
кажет. Сонда 
гана жазушы “езшщ сез корын мейлшше байытып,  ерюм 
6ip 
колданып  ебден  ыгыр  кьшган  арзан  сездерге 
жоламайшн  болады”  (Беранже).  Сонда  гана  жазушы  ер 
сезда тандап, талгап тауып, ойды анык, сезгмда незис жетгазер 
тын  жене  тартымды  суреттер  жасай  алады.  Муньщ  e3i 
жазушы  тиишн  уш  турл1  утымдылыгына  —  дтдтке, 
ыщиамдыкка,  сулулыкка  —  непзделу! шарт.
Тш  байлыгыньщ  кдйнар  кездер1  коп.  Солардьщ  6ipi —  
евздердщ кеп магыналылыгы  (полисемия).  Эр  сез  жеке,  атау 
куйшде турып-ак бфнеше магынага ие.  Бул сырды лингвисгер 
сеэдеп тура магына жене туынды  магына ретшде  тусщщредо 
де,  “тура  машнадагы  сездер  заттар  мен  кубылыстарга,  сапа 
мен  белпге,  ic-ерекетке  тйселей  багытталып,  туынды 
магыналарга Караганда, айкын, дара кершетшш”* далелдейда. 
Бул, ерше, назар аударарлыкжайг. Б1ракбкэгекереп — бхрыщай 
лингвистик тургыдан даледденш, кррытылган туйщ-^гужырымдар 
гана емес, эр сездеп алп кзеиетпц едеби шыгармаларда кзлай 
KepiHyi. 
Керкем  сез. теориясы,  бэршен  бурын  соган  назар 
аударады. Егер жазушы эр сездщ ар сипаттагы тура 
lieM 
туынды 
машналарын ж т  айьфа таньш,  еркдйсьюын тек ез орнында 
гана угымды крддана алса,  сезбен жасалган суреттеп ой мен 
угым, сыр мен сезшдеодтне жетеда де, осы аркылы шыгармага 
ecqra эмоциялык куш дарытады. Ал баяндау мен суреттеудеп 
двлдж  —  жазушы  шебертгшщ  ец  ipi  курларыньщ  6ipi. 
Полисемюм кзламгер  ушш тек осы жагдайда кажет.  Мысалга 
дуние деген 6ip гана сезда алайык та,  осы сеэде
II
* 
К.  Аханов
.  Tin  блш ш е Kipicne.  Алматы,  1965,  154-бет.
194

ка шла  магына  бар  екешн  жене  оларды  кдламгерлер  кдй 
ретте  кдлай крлдантанын созджтен кдрап керелис.  “ Дуние 
(зат  eciM).  1.  Ралам,  букш  влем,  буюл  жер  жузь  Дуниеде, 
cipa 
сендей  магст  жар  жок,  саган  жар  мен  менен  артык 
табылса да  (Абай).  Букш дуние жуз1  ецбекштерт'щ алдында 
Советтер  елтщ  бедш   влшеуаз  артты  ( “Социалистж 
Крзакстан ” газет().  2.0Mip,  'пршипк.  Крзак,  орта  жас ка 
келген кШ, кшкенеквз{ жымиып,  култареп турган сиякты
—  Айда,  Иван,  квтер,  дуние ей  айналып  келменщ, — deudi 
(Майлин).  3.  Мал, мулнс.  Той болды жиЪазы артык,  балуан 
сайыс,  айдады  кундк  жерге  жорга  жарыс,  шашута  тойга 
ж ел ген  сан  жетпейдi,  дуниет  meein  жатыр  жакын*алыс 
(Малдыбаев).  Дуяие де mi, мал да mi, гылымгаквщл белсещз 
(Абай).  4.  ©кшгеиде,  б1рдемеш  арман  еткенде  айтылады. 

жүктеу/скачать 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: