Каспийдщ, Абайша айткднда, “жыбыр кдгып, крзгалып,
сылк-сылк, кулген” шайтан шалдьщ одан аргы щ ы ш мен
кдмылы да — аумаган адамныц мшез1 мен эрекет! — керемет
кейштеу.
Кейштеу — кдз!рп эдеби туындыларымызды да кубылта,
кулпырта колданылып келе жаткдн эдем1 тэсш:
Балкьпып гулд демше,
К^зганшак Кыс кедда де,
Суйда жаз ебден берие:
Сштеда суык крнжарын.
Экетпск
еда
узатып,
Жас жшт
кьфшын
ел®
де,
бзш щ жылы жерше...
К^лдырып Keni жан жарын.
(Э.Тшабаев).
Жолшы кдзак — сол казак
Жулкьиайды етектен
Кете бердо тепендеп.
Кулагина сарнайды:
Сол кдзаКты жел мазак
Кейде алдынан жетектеп,
Ете берсем екен деп;
Кейде артынан кдлмайды.
'
(Х.Ершиев).
Алдыцгы cKi шумакта Эбдшда эдеттеп кыс пен жазга
эдетген тыс мшез бен эрекет берш, жансызга жан сала
суреттеу аркылы ойды бшк философияга кетерш экеткен
болса, к ей Ь т шумактарда Хамит
Бетпакхьщ беймаза желш
кудды Tipi кцздей кубылтып, оган кызык-кызык, кыльпсгар
жасату аркылы e3i суреттеп отырган шындыккд тагы 6ip
тьщ щырай беред
1
, шынайы сыр дарытады.
Кейштеу -г ертегшер мен ацыз эщшелерде жш крдца-
нылатъш тэсш. Ал мысал ©лендердеп кобылу, кебше,
щерне-
деу, яки
аллегория (грекше
allegoria — пернелеп акту) туршде
келеД
1
. Мунда жай угьш кдлпында турган дерекщз нэрселер
кэд1мпдей кезге кершер дерекп нэрсеге ауыстырьшады.
Айталык,
кулык, зорлык, костык, секшд1 жалпылама
угымдарды дэл осы кдлпында тусшуге болганмен, кезбен
керу киын. Осыларды Сэбит Денентаев езшщ “Ауырган
арыстан” деген аллегориялы елещнде колга устаткдндай
накты, дерекп нэрселерге кениреда: ад патшасы Арыстан
ауыра кдлган екен, ан, атаулы гугел жиылып кещл сурап
барганда, шинде Тулю ку жок, боп шыгады да, оны кдра
кецш Кдскыр зорлыкшыл Арыстанга
кдстандыкден хабар-
лап кояды. Кешн Тулкд келгенде, эрине, Арыстан ашула-
нады. Бул сырды тусше кдлган ку Тулю. аяк астынан айла
тауып, Арыстан секида езшщ де “ауырып” кдлганын, одан
ameyip Кдскырдьщ арткы аягыньщ сшдрш киып жеп, эреч
“жазылганын” айтады,
Арыстан ашуды к,ойып, ектемдшне
кешеда де, дереу Кдскырды шакыртып альш, сшдрш кдяды...
223
Отырмын тс>оз бойында
Ойкайды дауыл ойымда.
Согады толкын шын, жарды,
Шертеде
Достарыңызбен бөлісу: