Монография \ 3 «санат» а л м п и 1МП

кеп пайдалана крймаган. Типтщ туп нускдсын прототиптен 
табу — шыншыл суреткерлерге тэн мшез. Бул ретте, 
Грибоедовтыц “Акылдан кдшысындагы” шыншылдык сыры 
тшп кызык; комедиядагы типтер талереясынан Мэскеудщ 
эр акруйеп езш тауып ала берген. Чеховтыц “Желискен 
жецгейшдеп” прототипке непзделген типтщ нанымдылыгы 
мен шынайылылыгы авторды эжептэухр дауга кдлдырулы: 
“Ci3 мынадай кызык, кордгндз бе, — деп жазды Чехов 1892 
жылы Авиловага, — мен бшетш 6ip 42 жастагы эйел 
“Желгккен жецгейдеп” жиырма жасар келшшекген езш 
танып, буюл Мэскеу м е т жалакор деп жазгырып жатыр. 
Басты дэлел — сырткы украстык,: бул эйел де бояуга бешм, 
муньщ да куйеу1 — дэрггер, тамыры — суретш”*.
С.Мукднов жазушы лабораториясы жайлы етызген 
кецестершщ б1ршде Е.Муареповтщ “Талпак, танауындагы” 
шошкд багатын Есен кдрттьщ прототиш, дэл осы эндмеде 
суреттелгендей, 6ip кездеп “Жанд жол” колхозында туратын 
Есен деген акракэл шебер суреткердщ шымыр, шымшыма 
юморына шыдай алмай, Кызылжар мацынан Омбыга кдрай 
кдшып Keuiin кеткенш айтып, тьщдаушы журтты кыран- 
топан кулюге кдрык, кылганы бар.
Солай болганымен, бул айтылгандарга карап, эр 
жазушыныц шыншыл енершен туган эр типтщ ем1рде 
эркдшан да накгы прототиш болуга тшс жэне оныц e3i 
кезбен керш, к,олмен устарлык; 6ipey гана болуга тшс десек, 
кдтелесем1з. Суреткер 6ip гана модельмен кднагаттанбайды, 
6ip тштп б1рнеше прототиптен жинактап жасайды. “ Бакыт” 
романыныц бас кейшкерi Воропаевтыц бейнесш “гулден 
бал терген арадай эр турл1 адамдардагы эр алуан 
озгешелистерден жинап” тутастырган Павленко секщц1, эр 
жазушьшыц эр кешпкершщ сырткы Typi мен iunci сыры да 
6ip Kici емес, 6ipHeuote адамдардыц болмыс-бтмдершен 
жинакталмак- Жэне осыныц e3i — творчество адамына тэн 
табиги процесс. Муны И.С.Тургенев былай тусшд1ред1: 
“ Мен, мысалы, ем!рде кдйдагы 6ip Фекла Андреевна, кдй- 
дагы 6ip Петр, кдйдагы 6ip Иван дегендерге кездесем де, 
кенет осынау Фекла Андреевнадан, анау Петрден, мынау 
Иваннан бурьш-сонды кезгм керш, куладгым есймеген ерек- 
ше кдсиеттер табамын, сырлар угамый, танданамын... Кешн 
Фекла да, Петр де, Иван да жен-женше кетед1,6ipaK олардан 
менщ алган ecepiM ез1мде кдлады, nicin, ширай тусед1. Мен 
элгшерд1 бегде б1реулермен салыстырамын, бетен 6ip
* 
А.П.Чехов.
Собр. соч. М., ГИХЛ, 1956, т. 11, стр. 570.
101

эрекеттерге ойша араластырып байкдймын, акыр аягында 
м етц кез алдымда ^згеше 6ip eMip пайда болады... Ещц 
б1рде кутпеген жерден, Tiirri ойда жок, жерден осы дуниеш 

жүктеу/скачать 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: