Монография \ 3 «санат» а л м п и 1МП

оныц шыгармашьигыгында да белгш кргамдык, мен жэне 
мазмун бар. Бул даусыз шындык! Жалгыз-ак, осы шындыкхы 
эр кезкдрастыц екш эр хурш Tycrnyi ьжтимал. Мэселен, 
Хемингуэй. Ол элп шындыкхы мулде мойындагысы кел- 
мейда. Оныц гусштнше, котам — белгш 6ip мемлекепж 
жуйеге, белгш 6ip уюметке тэуелдо нерсе. “М етц ойлай- 
тыным, — бэршенбурын ез жайым, ез жумысымньщ жайы,
— деп жазды Хемингуэй, — содан соц огбасымныц кдмы. 
Кдла берсе, керипме кемекгесем. Ал мемлекет дегенде менщ 
жумысым жок”*. Хемингуэйдщ мунысына кулак крймаскд 
да болмайды. Империалисте Американыц когамдык кулкы, 
Америка К,урама Штаттарыныц мемлекеттш мшез1, 
Хемингуэй айткдндай, “тек кдна едшетс1з алымтсалыккд” 
нейзделгенш жоккд шыгару мушан емес. Алайда оныц 
“жазушы да 6ip — цыган” дей келш, жазушыны ез топыра- 
гынан, e3i eMip cypin отырган floyipi мен кргамдык ортасы- 
нан белш экететш кцяс байлауына крсылу киын. Керюшше, 
Хеингуэйден жуз жыл бурын айтылган Белинскийдщ “Акын 
бэршен бурын адам, содан соц ез жершщ азаматы, ез 
дэу1ршщ перзенп” деген кдгидалы ce3i — элпден repi 
елдекдйда эдал, дурыс, элпден repi елдекдйда прогресшш 
пиар. Демек, тагы да айтамыз, суреткердщ когамдык кызмепн 
пайымдау оган тэн дуниетаным, курдел1 жэне эр килы 
кезкдрас мэселесш коса козгау болып табылады. Жене бул 
мэселеш байыптау — эншейш m i ниет немесе жалац 
белсендшк емес. Бул мэселеш пайымдау — суреткер Tipiiri- 
лш мен творчествосыныц ец тубегешц машнасын талдау, 
керкем эдебиеттщ eMip суру факторын толгау. Ойткеш 
суреткердщ дуниетанымы мен элеумегпк кезкдрасы — 
эстетиканыц ец непзп мэселелершщ 6ipi.
Буюл дуниежузшк эдебиет тарихына кез жупртсек, 
ренессанстыц Боккаччосы мен Раблеа, агарту дэу1ргнщ 
Бомаршезд мен JleccHHri, XIX гасырдыц Стендал1 мен 
Золясы, Tuni ез1шздщ кдуымдас халыкгардьщ Toroni мен 
Достоевским, Шевченкосы мен Абовяны... ез1м1здщ Абай, 
Махамбет пен Магжан... — 6epi 6ip осынау сандак, суреткер- 
лердщ кдй-кдйсысы да ец алдымен ез дэу1ршщ улы, ез 
ортасыныц мандай алды азаматы, ез халкьшыц рухани 
таяныш-Tiperi, ез тусыныц ец бшк арманы мен тшегше 
жалынды жаршы болган таланттар. Булардыц ец асыл 
мураты — халык камы, улт муддеа. Бул жолдан оларды 
ешкдндай куш бурып экете алмайды. Эршесе iinri ездер1
* “Вопросы литературы”, журнал, М., 1962, № 10, стр. 177.
18

eMip сурген заман мен когамньщ кандай ауыр кыспагьгн, 
эдшетс1здшн — корлыгы мен зорльиъш керсш, кдйгысы 
мен KiacipetiH бастан кешсш, 6epi 6ip, “кызыл тш — 
юсендеут крл емес” (Магжан) екенш келешек урпакган 
урпаккд дэлелдеп, мэцшпк мура гып кдлдырады. Улттык 
енердщ улт жадынан ешпейпн, адам ем1ршен кетпейтш 
купия кдсиет! де осы арада жатыр. Бул сырды TcMipxaH 
акын Медетбек былай толгайды:
Кдарегп,
Кдйгы-мунлы Магжан-жыр,
Жер мен жер®,
Тау мен тауды жалгап жур, —
Кундаз-тут 6ip тынбай 
Кдзагынын жан азабын толгап жур,
Кдзагыныц ар-ожданьш козгап жур.
Эрине, “эримда заман суйремек” (Абай) екенш, адамга 
заман эсер етлей, котам ыкдал жасамай коймайтъшын, керек 
десещз Tiirri оньщ мшез-кулкын да кубылмалы куйте 

жүктеу/скачать 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: