Монография \ «санат» а л м п и мп
|
Сөз өнері
| e3i eMip
сурген когамдык ортадагы керенаулык пен кеселд1, оспадарлык пен опасыздыкты сынау аркылы казак даласындагы феодализмнщ дагдарысын керсету1 — букш халыктык курдел 1 мэселеш KOTepyi болатын. Абай халыктыгыныц 6ip шеп осында жатыр. Халык, ушш мацыэды мэселеш котеру бар да, оны халык тургысынан шешу не шешпеу бар. Демек, халыктыктыц еюнш1 шарты — керкем шыгармада суретгелген шындык алга тарткан келел1 мэселеш халык-^аксаты мен муддесше сай шешу. Тагы да Абайдыц акындыгын мысалга алуга болады. Улы акын езш щ барлык керкем туындылары * В.Г.Белинский. Полн. собр. соч. М., ГИХЛ, 1953, т. III, стр. 181. ** Ленин гажайып жан еда. Замандастарыньщ естелистерь Алматы, 1958, 565-бет. 35 аркылы окушы журтты ал га, арманга бастады, жаркын келешекке шакырды. Жамандыктан жирецдарш, жаксы- лыкка суйпдаре келе бшк муратка мегзедь Абай халык- тыгыньщ екхний 6ip жагы — осында жатыр. Жогарыда журт мойындаган белгип кагиданы еске салады, 6i3 онда енердщ кальщ букарага жакьш, угымды болуы KepeicrixiH бшдЬс. Дэл осы арада халыктыкгьщ тагы 6ip сыры тур. Нагыз халыктык шыгарма халыкка жепмд 1 , тусшжп болуы шарт. Талант негурлым ipi болса, согурлым карапайым болатьшы, керкем шыгарма негурлым шебер жазылса, со-гурлым угымды болатыны мэл 1 м. Абай олендер 1 даладагы койшыга да, каладагы ойшыл галымга да б1рдей жепмд1, екеуш б1рдей тербетед1, екеуше б1рдей эсер етед1. Сонымен, эдебиеттщ халыктыгы — оньщ халыктык ipi мэселелерда халыкка жет1мд1 турде шебер, халык муддесше сай керкем жинактау болып табылады. VII Эдебиеттщ партиялылыгы да эдебиеттщ таптыгы сеюлда Маркс пен Лениннщ революциялык ипмгнен, пролетариат диктатурасыньщ табигатынан туган теория. Сондыктан да б 1 здщ эдебиеттануда эдебиеттщ партиялылыгы эдебиеттщ тапты- гыньщжогаргы Typi деп танылып, eKeyi езара тыиыз байланыста зерттелш жэне зерделенш келда. Бул теория ic жузшде кецес эдебией мен эдебиепануыныц туу жэне капыптасу барысында XX гасырдагы жуз жылдык тарихыныц непзше iprerac боп каланьш, кецес халкыныц култ керкемдйс дамуына крзгаушы куш ретшде каралды. Демек, муны да еларде, не енерде болмагандай эншейн калам ушымен оп-оцай сызып-enripe салу мумкш емес. Керюшше, муныц да тарих сахнасьша кслу 1 мен кетушщ себеп-салдарын саналы турде терец байыптап, сыры мен сипатын жан-жакты пайымдауымыз шарт. К. Маркс пен Ф. Энгельс XIX гасырдыц орта тусында революцияшыл пролетариаттьщ ез эдебиеп болуы кажеттитн ашып айткан еда. Бул niidpfli Ф.Энгльстщ Минна Каутская мен Маргарита Гаркнеске жазган хаттарынан, acipece оныц “Жаца Рейн” газетшде кызмет аткарган немкхгщ талантты акыны Георг Веергп “нем 1 с пролетариатыныц 6ipiraiii жэне 6ipereft ipi акршы”* деп атаганынан айкьш керуге болады. * К.Маркс и Ф.Энгельс. Об искусстве, в двух томах. М., “ Искусство”, 1957, т. 2, стр. 360. 36 Бул кдгида одан api кдрай В.И.Лениннщ партиялык эдебиет жайлы арнаулы ецбегшде дамытылды. Ленин езшщ 1905 жылы жазган “ Партия уйымы жэне партиялык эдебиет”* деген макдласында социалиста революция мен жаца когам куру дэу1ршде керкем едебиеттщ болмысы мен 6iriMi кдндай болу керектшн талдап тусйдардь “Эдебиет партиялык эдебиет болуга тшс” , — дед 1 Ленин. — Бур- жуазиялык мшез-кулыкка кдрама-кдрсы, буржуазиялык кэсшкерлж, жалдаптык баспасезге кдрама-кдрсы, буржуа зиялык эдеби мансапкорлыккд, жекешщджке, “бариндис анархизмге” жэне олжакумарлыккд кдрама-кдрсы, — социа- листтк пролетариат партиялык эдебиет принципш усынуга, осы принцш т дамытьш, оны мумюндтнше негурлым то- лык жэне тутас формада жузеге асыруга тшс” . Лениннщ партиялык эдебиет туралы осыншалык ашык жэне батъш усынысы кезшде талайларды тецселтш ж1берген: Н.Минский, Д. Мережковский, Н.Бердяев, Timi В.Брюсовкд дешн жогарыдагы лениндж кдгидага керегар эрекеттер жасады. Олар жалпы адам баласына тэн жэне ортак енер жекелеген таптык муддеге де, саяси максаткд да кызмет стпейд!, жалпы мен жалкыны булайша жанастыруга болмай ды деп туйд1. Лениннщ макдласы жарияланьш, оныц кдги- далары кецес эдебиетшщ идеологияльпсдргетасына, идеялык непзше айналгалы кднша уакыт етсе де, эдебиеттщ “баршага б1рдей ортактыгы” , “ эдебиетшшщ дара-кдра басыныц бостандыгы” , суреткерлж енердщ “абсолюттж ериндЫ” жайлы кейде ашык, кейде жабык айтыс-тартыстар ешкдшан толастамай койды. Муны Ленин де бшген жэне дэл элп макдлада бостандык жактаушы зиялылардыц жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу:
|