Монография «Елтаным баспасы»
жүктеу/скачать 14,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| екінші концептуалдануы
тілде фразеологизмдер арқылы негізі қаланып қойылады-, дейді [Вежбицкая А.,Язык.Культура. Познание. /А. Вежбицкая. М., Русские словари. 1996: 376-394]. Қазіргі тіл біліміндегі когнитивтік бағыттың басты мəселесі – бірінші- ден, санада тілге дейінгі бейнеленген дүниелердің ішкі мəнін түсіндірудің əдіс-тəсілдерін жете меңгеру; Екіншіден, логикалық-позитивті жəне эстетикалық таным-білімнің реттелген, жүйеленген, өңдеуден өткен ақпараттарын тіл арқылы іздеп айқындау. Осыған орай, тіл арқылы көрініс тапқан санадағы дүниелер бейнесін анықтау, яғни тілді когнитивтік тұрғыдан зерттеу əлемдік тіл білімінде үлкен бағытқа айналды. Осы орайда, Е.С.Кубрякова: «Прежде всего, когнитивная лингвистика связана с изучением когнитивной системы человека. Основная задача когнитивной системы человека в обработке и переработке информации, а так же ее хранении и видоизменении» деген құнды пікір айтады. [Человеческий фактор в языке. Язык и порождение речи. М,.1991]. Демек когнитивтік жүйе – индвидуальді өмірлік тəжірибе, яғни адамның танымдық тəжірибесін бейнелейтін оның білімі мен ой-пікірлерінің жүйесі. Тіл адамдардың іс-əрекетінен тыс дамымай- 57 ды, адамды тілі арқылы тану, білу, зерделеу оның этноментальдық өмірінен толық ақпарат береді. Тілдік ұжым мүшелерінің таным-білімі өркениет пен мəдениеттің əр түрлі кезеңдерінен өткен сайын ақиқат дүниені тек логикалық-позитив- тік қана емес, этикалық-моральдық, ментальдық тұрғыдан да таныта алады. Əлем бейнесін тіл арқылы бейнелеуде концепт ретінде танылған ұғыммен мағыналық байланыста тұратын фразеологизмдердің маңызы ерекше. Фразеологиялық мағына мен концептінің арақатынасы туралы Н.Ф.Алефиренко: «фразеологиялық мағына жасауға қатысатындар: ког- нитивтік негіз ретінде қызмет ететін заттар мен құбылыстар, шындық өмір оқиғалары, жалпы адамзаттық қабылдау үлгісімен «қарабайыр се- мантика» арқылы қалыптасқан « əмбебап-концептілер» жəне əлемдік əлеуметтік-психологияны бейнелейтін түрлі ұлт тілдеріне тəн – « ерек- ше-концептілер» дейді. Автор фразеологиялық тұлғаларға когнитивтік негіз болатын паремиялар мен афоризмдерді де қосады [2004:132-133]. Бұл арада жалпы адамдарға тəн ортақ қабылдау « əмбебап-концептілерді», ал жеке ұлтқа тəн қабылдау үлгісі « ерекше-концептілерді» құрайтынын айтып отыр. Фразеологизмдерде адамдардың күн көру, мəдени өмір салты ғана емес, халықтың тұтастай ұлттық ерекшеліктерінің көрінетіндігі ешбір күмəн тудырмайды. Сондықтанда фразеологиялық концептілердегі мұндай айырықша сипаттар зерттеушілер жүктеу/скачать 14,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|