Бір компоненті басқа тілдерден енген тұрақты тіркестердің қазақ
тілінің фразеологиялық қорында сандық жағы едəуір. Ең бастысы тілде
қаншалықты кірме элементтер болса, солардың фразеологизмдердің сөз
сыңарларына өгей еместігі. Солай бола тұра, кейбір сөздердің тек фра-
зеологизмдер құрамында ғана кездеседі. Мысалы:
О қ а с ы жоқ,
м ы с ы құру,
қ ы п ш а бел,
з ы ғ ы р д а н ы қай-
нау,
з ы қ ы с ы шығу,
р ə с у ə болу,
з а р илеу т.б. Кейбір тіркес
құрамындағы сөздер парсы тілдерінен енеген.
Жалпы қазақ фразеологиясындағы кірме фразеологизмдер табиғаты
толық танылып бітпеген дүние Ал осы сияқты тіркестерді анықтап,
сандық жəне этимологиялық зерттеулер баяу да болса жүріп жатыр.
Академик Ə.Қайдар. Р.Сыздық, Е.Жанпейісов, Ə.Нұрмағамбетов, т.б.
этимологиялық еңбектері баршылық. Бұл арада бізге қажеттісі қазақ
фразеологизмдеріндегі компоненттердің бір сыңарының басқа тілден
енуінің себеп салдары мен ұлттар арасындағы ауыс-түйіс сөздердің ком-
муникативтік қызмет деңгейінің түрін көрсету, сондай-ақ халқымыздың
бағзы заманнан бері көне тарихын, рухани-мəдени өмірін айғақтайтын
жекелеген сөздер тарихы екендігіне назар аударту.
Фразеологизмдердің компонентер құрамында көбінесе араб-парсы,
көне түркі, жалпы түркі тілдерінің сөздері жиі ұшырасады десек, ол
түсінікті де. Қазақтардың ислам дініне кіруіне байланысты, өзгерген тіл-
дік қарым қатынас лексикалық деңгейде сөз қабылдауға мəжбүр болды.
Мəселен, ол сөздер тек фразеологиялық тіркестер құрамында кездесіп
отырды, сондай-ақ плеонастық құбылыста қайталанып жүрген.
Мысалы:
З а р (парсы) – қайғы, мұң,жылау –
зар жылау, зар илеу С а р а (парсы) – түзу, жақсы –
сара жол И л а ж (араб) – амал –
