гидрофобты  (грек,  hydor  —  су;  phobos  —  коркыныш,  корку)  полюс,  aл  су  жəне  белоктармен  əрекеттесіп,  байланысқа  түсеұлпа  полюсін  гидрофилді

жəне  белоктармен  əрекеттесіп,  байланысқа  түсеұлпа  полюсін  гидрофилді 

(грек, hydor - су; philia - жаксы көру) полюс - дел атайды. 

Липидтердің  атқаратын  қызметтері:  1.  пластикалық  қызмет,  жасуша 

құрылысындагы  барлық  биологиялық  жарғақтардыц  қүрамына  кіреді;  2. 

энергия  қоры,  тотығу  реакциясы  кезінде  липидтен  энергия  көп  мөлшерде 

бөлінеді;  3.  биологиялық  белсенді  заттар  қүрамына  кіреді,  стероидты 

гормондарды түзуге қатысады. 

Көмірсулар  да  липидтер  сияқты  көміртектен,  оттектен  жəне  сутегтен 

тұратын күрделі органикалық қосылыстар. Олар протоплазма массасының 1-

1,5% -ын құрайды. Көмірсулардың орташа молекулалық массасы 200-ге тең. 

Көмірсулардың  мономерлеріне  глюкоза  жəне  фруктоза  моносахаридтері 

(грек,  monos  —  бір;  sakchar  —  қант)  жатады.  Екі  мономер  қалдықтарынан 

құралған  көмірсуларды  дисахаридтер  (грек,  dys,  лат.  dis  —  екі;  sakchar  — 

қант)  —  деп  атайды.  Бұларға  жануарлар  мен  өсімдіктер  организмдерінде 

болатын:  сахароза,  лактоза,  мальтоза,  трегалоза  жатады.  Ал  көптеген  моно-

49 

 

сахаридтерден  құралған  көмірсуларды  полисахаридтер  (грек,  polis  —  көп; 

sakchar 

— 

қант) 

— 

деп 

атайды. 

Оларға: 

гликоген, 

крахмал, 

мукополисахаридтер, 

целлюлоза 

(жасұнық, 

клетчатка) 

жатады. 

Моносахаридтер  мен  дисахаридтер  суда  ериді,  ал  полисахаридтер  суда 

ерімейді. 

Көмірсулардың  қызметтері:  І.  пластикалық  қызмет:  а)  көмірсулар 

белоктар 

жəне 

липидтермен 

бірге 

қосылып, 

жасуша 

жарғақтары 

құрылымдарының;  ə)  нуклеин  қышқылдарының;  б)  дəнекер  ұлпалары 

жасушааралық  заттарының  құрамына  кіреді;  2.  белсенді  биологиялық 

заттарды  құрауға  қатысады,  гепариннің  құрамына  кіреді;  3.  энергия  қоры, 

тотығу реакциясы кезінде көмірсудан энергия бөлінеді. 

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: