Морфология
Жасуша протоплазмасының химиялық құрайы
жүктеу/скачать 4,08 Mb. Pdf көрінісі
|
| Жасуша протоплазмасының химиялық құрайы. Жануарлар
жасушасы протоплазмасының құрамына барлық химиялық элементтер кіреді. Бірак, олардын өзара мөлшерлік катынастары организмдегі зат алмасу срекшелістеріне байланысты болып келеді. Протоплазма құрамының 96%- ын төрт химиялық элемент құрайды. Олар: көміртегі, оттегі, сутегі жəне азот. Калған 3% -ы калийдің. кальцийдін, натрийдің, фосфордың, күкірттің, магнийдін, темірдің, хлордың үлесіне тиеді. Мөлшерлік үлесіне байланысты бұларды макроэлементтер - деп атайды. Ал мыс, марганец, йод, кобальт, мырыш т.б. элементтер калған 1% -дын жүздік, мыңдық бөліктерін кұрайдыі Бұларды микроэлементтер — дейді. Микроэлементтер жануарлардын
47
тіршілігіне тым қажетті процестерге катысып, организм үшін маңызды кызметтер атқарады. Протоплазмада химиялык элементтер кұрамы күрделі
жоғары молекулалы қосылыстар түзеді. Олар протоплазманың кұрамына белгілі бір тəртіппен орналасқан өзара мөлшерлік қатынаста, органикалық жəне бейорганикалық заттар түрінде енеді. Протоплазманың органикалық заттары негізінен кіші бірлік -мономерлерден (грек, monos - бір, біреу; meros — бөлік) құралған полимерлер (грек, polis — көп; meros — бөлік) тізбектерін түзеді Органикалық заттарға ақуыздар (белоктар), майлар (липидтер) көмірсулар (углеводтар) жəне нуклеин қышкылдары жатады. Белоктар - тірі протоплазма массасының 10 - 20% -ын кұрайтын ең ірі полимерлер. Олардың мономерлері амин қышқыддары. Кəзіргі кезде белгілі 20 шакты амин қышқылдары бір-бірімен (бір амин қышқылының ұшындағы карбоксил тобы - СООН, екінші басқа амин қышқылының екінші ұшындағы амин тобымен - NH2 байланысады) пептидтік байланыстар (-CO - NH-) түзігі, белоктар молекулаларының көптеген түрлерін құрайды. Əрбір организмге немесе жасушаға тəн белоктар бір-бірінен белоктар молекулаларындағы амин қышқылдарының орналасу орындары мен санына байланысты ерекшеленеді. Жануарлар организмдерінің жасушалары протоплазмасындағы белоктар пішіні жағынан екі түрлі болып келеді. Олар: жіпше жəне шар тəрізді белоктар. Олардың кұрылысында төрт түрлі кұрылым болады. Белоктардың біріншілік құрылымы — белоктар молекулаларындағы амин қышқылдары қалдыктарының ұзын тізбегі. Амин қышқылдарының тізбегі белоктар молекулаларында сутегтік байланыстардың əсерлерінен ширатылып, айналымдық (спиральдык) кұрылым түзеді. Бұл — белоктардың
жүктеу/скачать 4,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|