Морфология


 — сурет. Жартыдөңгелекше өзектер ампуласы қыршасының құрылысы



Pdf көрінісі
бет1107/1132
Дата07.01.2022
өлшемі4,08 Mb.
#19191
1   ...   1103   1104   1105   1106   1107   1108   1109   1110   ...   1132
Байланысты:
Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы

215 — сурет. Жартыдөңгелекше өзектер ампуласы қыршасының құрылысы 

1 — тіректік эпителиоциттер, 2 — сезгіш түкті эпителиоциттер, 3 — сезгіш 

эпителиоциттердің түктері, 4 — күмбез тəрізді іркілдек зат, 5 — жүйке талшықтары. 

 

ИІС СЕЗІМІ МҮШЕСІ 



 

Иіс  сезімі  мүшесі  (орган  обоняния)  бірінші  сезімтал  немесе 

нейросенсорлы  сезім  мүшелеріне  жатады.  Иіс  талдағышының  рецепторлары 

мұрын  куысының  артқы  жоғарғы  бөлігіңдегі  сарғыш  түсті  кілегейлі 

қабағында  орналасады.  Иіс  сезімі  мүшесі  эмбриондық  кезенде  иіс 

шұңқырындағы  жүйке  пластинкасынан,  ал  оның  тіректік  эпителиоциттері 

эктодермадан  қалыптасың  жетіледі.  Мұрын  куысының  иістік  эпителий 

қабаты үш түрлі жасушадан: биполярлы иіс сезгіш нейроциттерден, тіректік 

жəне 


негіздік 

(базальды) 

эпителиоциттерден 

тұрады. 


Базальды 

эпителиоциттер  аласа  келген,  тіректік  эпителиоциттер  үшін  камбиальды 




501 

 

қызмет  атқаратың  жас  жасушалар.  Тіректік  эпителиоциттер  сезімтал 



нейроциттерді  сыртынан  қоршап,  тіректік  жəне  қорғаныс  қызметтерін 

атқарумен  қатар,  оларды  қоректік  заттармен  қамтамасыз  етеді.  Қос  өсінділі 

(биполярлы) 

рецепторлы 

нейроциттер 

тіректік 

эпителиоциттердің 

аралығында  орналасады.  Олардың  сыртқы  қысқа  дендриттерінің  шоқпар 

тəрізді ұшында иісті тітіркеністі қабылдайтын 10-12 иіс кірпікшелері болады. 

Базальды  денешіктен  басталатын  кірпікшелердің  негізін  шеткі  9  жұп  жəне 

орталықтағы  2  жіпшелер  құрайды.  Нейроциттер  перикариондарының 

орталығында  акщыл  келген дөңгелек  ядролары болады.  Олардың  аксондары 

тіректік  эпителиоциттері  аралықтарымен  төмен  қарай  бағытталып,  негіздік 

жарғақтан кілегейлі қабықтың өзіндік тақташасына (пластинкасына) өтеді де, 

миелинсіз  жүйке  талшықтарына  айналады.  Олар  30-40  талшықтан  бірігіп, 

жұйке бағандарып кұрайды да, торлы сүйек тесіктері арқылы ми куысындағы 

иіс  миы баданасына,  ми  жүйкелерінің 1  -  жұбы—  иіс жүйкесі ретінде енеді. 

Мұрын  қуысы  иістік  аймағы  кілегейлі  қабығының  өзіндік  тақташасындағы 

тұтікше-көпіршікті  иіс  бездері  эпителийдің  ішкі  бетіне  сөлін  бөледі.  Ауа 

арқылы  мұрын  куысына  келген  химиялық  заттар  сөлде  еріп,  иіс  сезгіш 

нейроциттерінің  сыртқы  дендриттер  кірпікшелерін  тітіркендіреді  де,  жүйке 

толқыны  тұзіліп,  нейроциттер  аксондары  арқылы иіс миы баданасына өтеді. 

Иіс  сезімі  талдағышының  қыртысты  орталығы  үлкен  ми  сынарлары 

қыртысының самай аймағында орналасады. 





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   1103   1104   1105   1106   1107   1108   1109   1110   ...   1132




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет