Морфология
жүктеу/скачать 4,08 Mb. Pdf көрінісі
|
Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
| татым емізікшелерінің (бүртіктерінің) бүйір қабырғаларында орналасады.
Оның пішіні бадана тəріздес болғандықтан, оны татым баданасы деп атайды. Татым баданалары аздап қатты тандайда, бадамша бездерде, жұтқыншақта, бөбешікте де кездеседі. Дəм сезімі мүшесі екі түрлі бастамадан: сезгіш, тіректік жəне базальды эпителиоциттер эктодермадан,
Татым баданаларының пішіні пияз баданасына ұқсас сопақша (күйісті жануарларда жұмыртқа тəрізді, жыртқыштарда шар тəрізді, шошқада ұршық тəрізді) келіп, татым емізікшелерінің көпқабатты жалпақ эпителий қабатында, негіздік жарғақта орналасады. Татым баданасын бір-біріне тығыз жанаса жатқан 40-60 эпителиоциттер құрайды. Олардың ішінде үш түрлі: рецепторлы, тіректік жəне негіздік жасушалар ажыратылады. Татым
502
баданасының қуысы ауыз куысымен татым шұңқырына ашылатын татым тесігі арқылы қатысады. Пішіні ұзынша келген дəм сезгіш эпителиоциттер тіректік эпителиоциттердің аралықтарында орналасады. Олардың сопақша келген ядролары негіздік жарғаққа жақындау жатады. Цитоплазмасының апикальды бөлігінде эндоплазмалық тор мен митохондриялар, ал эпителиоциттің апикальды ұшыңда микробүрлер болады. Əр бір татым баданасына 50 -ге жақын афферентті жүйке талшықтары (сезімтал нейроциттердің дендриттері) келіп, сезгіш эпителиоциттермен синапстық байланыстар түзеді. Тітіркену нəтижесінде түзілген жүйке толқыны, сезгіш эпителиоциттерінен синапс арқылы сезімтал нейроциттердің дендриттері ұшына, одан əрі жүйке ганглийлерінде орналасқан олардың денелеріне, олардың аксондарымен дəм сезімі талдағышының мидағы орталығына өтеді. Тіректік эпителиоциттер рецепторлы эпителиоциттерді сыртынан қоршап, оларды жəне жүйке талшықтарын оқшаулап, тіректік жəне қорғаныс қызметтерін атқарады. Аласа келген негіздік жасушалар камбиальды қызмет (олардан тіректік жəне сезгіш эпителиоциттер дамиды) атқарады.
жүктеу/скачать 4,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|