Н. Ж. Жақашов, Ж. Ж. Бекмағамбетова, М. Е. Жоламанов, Қ.Қ. Тоғызбаева
-сурет. Ықшамаудандардың құрылыс жүйелері
жүктеу/скачать 9,48 Mb.
|
| 6.3-сурет. Ықшамаудандардың құрылыс жүйелері: а-периметральды, б-тізбектік, в-топтық.
Біртұтас жүйеде квартал аумағындағы үйлер көшелердің бойымен және кварталдың ішінде жаппай тұрғызылады. Тұйық жүйеде ғимараттар барлық периметр бойымен үздіксіз салынады, ал квартал ішінде аулалар орналасады. Біртұтас және тұйық құрылыс жүйелері гигиеналық тұрғыдан өте қолайсыз болып табылады, себебі, бұл жүйелерді қолданғанда, күн сәулесі аз түсетін, желдетілуге мүмкіндіктері жеткіліксіз, жасыл желектері жоқ деуге болатын, құдықтар тәрізді аулалар түзіледі. Құрылыстың мұндай түрлері бұрынғы жүз жылдықтарда жиі қолданылатын. Қазіргі кезде жарықтың жақсы түсуі мен желдетілуді қамтамасыз ететін, құрылыс жүйесінің ашық түрі пайдаланылады. Оның ішінде ең жақсысы тізбектік құрылыс жүйесі болып саналады, бұнда үйлердің арасындағы қажетті ара қашықтық сақталып, олар бір-біріне паралель орналасады. Периметральды құрылыс жүйесінде аралары ашық ғимараттарды көшелердің периметрі бойынша орналастырады. Топтық құрылыс жүйесінде, ғимарат топтарының арасында ашық араларды ұйымдастырып, ғимараттарды жекелеген аумақтарда топтап салады. Көшелердің орналасуы мен өлшемдеріне де назар аудару керек, себебі бұл көрсеткіштер, негізінен, қала инсоляциясын, ауа массаларының айналымын, шудың деңгейі мен қаланың санитарлық жағдайын, адамдардың қозғалыс қауіпсіздігін және көлік ағынын т.б. анықтайды. Негізінен, көшелерді жоспарлаудың екі жүйесі қолданылады: радиалды және шахмат тәрізді. Радиалды жүйеде барлық көшелер, радиус тәрізді, қаланың шетінен орталығына қарай келіп қосылады және бір-бірімен айналып жүретін жолдармен қиылысады. Шахмат тәрізді немесе тік бұрышты жүйеде түзу көшелер бір-бірімен перпендикуляр орналасады. Сонымен қатар, жүйелердің аралас түрлері де қолданылады. Жақсы инсоляцияны қамтамасыз ету үшін, орта ендіктерде көшелерді меридиан бойымен орналастыру тиімді, ал жақсы желдетуді қамтамасыз ету және микроклимат жағдайларын жақсарту үшін, көшелерді елді мекендердегі желдердің басым тұратын бағыты бойынша орналастырады. Егер, шаңды және ыстық желдер басым болса, көшелерді олардың бағытына бұрыштай немесе перпендикуляр орналастырады. Көшелер, олардың функционалдық мақсатына қарай, көліктердің жылдам жүруіне арналған көшелер, жалпы қалалық және аудандық маңызы бар магистральды көшелер, жергілікті маңызы бар көшелер мен жолдар, адам тұратын, өндірістік және қоймалар орналасқан аудандардың көшелері, көлік өтетін жерлер, жаяу жүргінші жолдары деп бөлінеді. Көліктердің жылдам жүруіне арналған жолдар мен жүк көліктері жүретін жолдарды селитебті территориядан тыс, санитарлық-қорғаныш аумағында орналастыру қажет. Селитебті аумақтарда көліктердің жылдам жүруіне арналған жолдарды тек тоннельдер мен эстакадаларда, жаяу жүргінші мен жергілікті қозғалыс жолдарынан және шу деңгейі шектен аспайтындай, оқшау жағдайда, орналастыру қажет. Көліктердің жылдам жүруіне арналған жолдардың жүргінші бөлігінің шетінен тұрғын үйлер аумағына дейінгі қашықтық 50 м кем болмауы керек. Көшелердің келесі ені ұсынылады: жалпы қалалық мәні бар, көлік қозғалысы үздіксіз магистральды көшелерге - 75 м, көлік қозғалысы реттелінетін көшелерге - 60 м, аудандық мәні бар, магистральды көшелерге - 35м, көп қабатты тұрғын үйлер аумағындағы көшелерге - 25 м, бір қабатты тұрғын үйлер аумағындағы көшелерге - 15 м. Қазіргі кездегі қалалардағы 1000 тұрғынға 150-180 және одан да көп жеңіл автокөліктерден келетін, автокөліктермен жоғары қамтамасыз етілу жағдайында, тұрғын аудандарда, осы аудандарда тұратын адамдардың автокөліктерінің тұрақты сақталуы қамтамасыз етілуі керек, ал гараждар мен автотұрақтар тұрғын аудандардың шетіне және магистраль аралығындағы территорияларында, тұрғындардың демалыс орны мен балалардың ойын алаңдарынан қашық жерлерде салынуы қажет. Жасыл желектер - тұрғын аудандардың міндетті түрдегі құрамдас бөлігі болып табылады. Олар, қаланы көркейтіп, қала тұрғындарын табиғатқа жақындатады және олардың денсаулық жағдайына қолайлы әсер етеді. Жасыл желектер қала микроклиматының адамға әсерін жеңілдетеді. Ағаштардың жапырағы күннің ыстық сәулелерінен қорғайды, ал шөптесін өсімдіктер қалың өскен топырақ, аз қызады (асфальттың температурасы 50ºС жеткен кезде, газоны бар топырақтың температурасы 20ºС аспайды). Жасыл желектер арасында ауаның температурасы 1-3 градусқа төмендеу болады. Көгалданған аумақ сол территориядағы ауа температурасын ғана емес, сонда орналасқан ғимараттардағы бөлме төмпературасын да төмендетеді. Бұдан басқа, ағаштар мен мен бұталардың жапырағы және газон шөптері, суды буландыра отырып, ауаның ылғалдылығын жоғарылатады. Жасыл желектер желден қорғайды, шаң бөлшектерінің зат беттеріне қонуына жағдай жасайды және шаңның, тіпті кейбір газдардың да, біраз мөлшерін ұстап қала алады. Олар қоршаған ортаны оттегімен байытуда және түзілген көміртегі диоксидін сіңіруде үлкен рөл атқарады. Орташа көлемдегі ағаш 24 сағатта үш адамның тыныс алуына қажетті оттегінің мөлшерін қалпына келтіреді. Ағаштар ауаның иондану деңгейін және теріс зарядталған жеңіл иондардың санын арттырады, сонымен қатар, ауру тудыратын бактериялардың дамуын тежейтін немесе жоятын фитонцидтерді бөліп, қоршаған ортаны сауықтырады. Ағаш-бұта тектес өсімдіктер шудың деңгейін төмендетеді. 8-10 метрлік жасыл желектердің жолағы шу деңгейін 5-7 дБ төмендете алады. Қалаларда көшелердің бойымен міндетті түрде ағаштардың отырғызылуы, ықшамаудандар мен тұрғын аудандарда шағынбақтар мен бақтардың, саябақтардың, орманды-саябақ зоналарының ұйымдастырылуы қарастырылады. Есептеулер көрсеткендей, қаланың селитебті аумағында, әдетте, территорияның 20-25% ғимараттар, 20-22% - көшелер, алаңдар, т.б. алуда, ал аумақтың қалған, шамамен, 50 % - көгалдандырылуы қажет. Қалаларда 1 тұрғынға жасыл желектердің 100-150 м2 келуі керек. Қала маңы аумағындағы жасыл алап елді мекен үшін таза ауаның резервуары болып табылады. Тұрғындардың тиімді демалуында, ені 5-10 км болатын, орман-саябақ белдеуі маңызды рөл атқарады. Мұнда жаз және қыс мезгілдерінде де демалушыларға барлық жағдайлар жасалуы керек, сонымен қатар, жоғары деңгейдегі санитарлық жабдықталуы (сумен қамтамасыз ету, канализация, қалдықтарды жою, т.б.) қарастырылуы қажет. Орман-саябақ аумағы селитебті аумақпен ыңғайлы және жылдам жүретін көліктер көмегімен байланысады. Коммуналдық-қойма аумағы сауда қоймаларын, көкөністер мен жемістерді сақтауға арналған қоймаларды, көліктерге қызмет көрсететін кәсіпорындарды (депо, автотұрақтар), тұрмыстық қызмет көрсету мекемелерін (кір жуатын орындар, т.б.) орналастыруға арналған. Оны тұрғын ауданнан тысқары, көбінесе өндірістік мекемелердің санитарлық-қорғаныш аумағында орналастырады. Сыртқы транспорт аумағында жолаушылар және жүк тасымалдайтын темір жол бекеттері, порттар, кемежайлар, т.б. орналастырады. Тұрғын ауданды теміржол желісінен 100 метрлік санитарлық қорғаныш аумағы арқылы бөлуді ұсынады. Жаңа теңіз және өзен порттары тұрғын аудандар аумағынан тыс, 100 м кем емес қашықтықта орналастырылады. Әуежайлар үшін санитарлық қорғаныш аумағы олардың кластарына байланысты 5-30 км дейін болуы керек. жүктеу/скачать 9,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|