Н. Ж. Жақашов, Ж. Ж. Бекмағамбетова, М. Е. Жоламанов, Қ.Қ. Тоғызбаева



бет122/296
Дата02.10.2023
өлшемі9,48 Mb.
#112645
түріОқулық
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   296
Байланысты:
Учебник Гигиена-каз

Тамақ өнімдері құрамындағы В1, В2, РР, В6, В12, және фолацинның мөлшері



Өнімдер

В1 дәр, мг/100г

В2 дәр., мг/100г

РР, мг/100г

В6 дәр., мг/100г

В12 дәр, мкг/100г

Фолацин мкг/100г

1. Майлы өнімдер:
Қой еті
Сиыр еті
Шошқа еті
І санатқа жататын тауық еті
Тауық жұмыртқасы
Бауыр
Сиыр сүті
Майлы сүзбе
Карп

0,08-0,09


0,06-0,07
0,40-0,52
0,07
0,07
0,37
0,04
0,05
0,14

0,14-0,16


0,15-0,18
0,10-0,14
0,15
0,44
-
0,15
0,30
0,13

3,8-4,1
4,7-5,0


2,2-2,6
7,7
0,19
15,0
0,10
0,30
1,50

0,30-0,32


0,37-0,39
0,30-0,33
0,52
0,14
0,80
0,05
0,11
0,17

-
2,60-2,80


-
0,55
0,52
60
0,40
1,00
1,5

5,10-5,50


8,40-8,90
3,10-4,10
4,30
7,0
160,0
5,0
35,0
-

2. Нан ашытқысы

5,0

4,0

40,0

5,7




1470

3. Өсімдік өнімдері
Қара нан
Қара бидай ұннан дайындалған нан
Қара құмық жармасы
Сұлы жармасы
Қызыл бұрыш
Картоп
Сарымсақ

0,18

0,23
0,43
0,49
0,10
0,12
0,08


0,08

0,09
0,20
0,11
0,08
0,07
0,08


0,67

3,40
4,19
1,10
1,00
1,30
1,20


0,17

0,29
0,40
0,27
0,50
0,30
0,60


-


-
-
-
-
-
-

30,0

26,0
32,0
29,0
10,0
8,0
-


В2 дәруменінің әсерінен орталық және шеткі жүйке жүйелердің, бауырдың, асқазан-ішек жолдарының қызмет атқару жағдайы жақсарады.


В2 дәруменінің ағзаға жеткіліксіз түсуі кезінде арибофлавиноз дамиды. Оған тән симптомдар: дене массасы артуы, бойының өсуінің төмендеуі, әлсіздік, тез қажу, еріндерінде тігінен тұрған жарылулар, ісінулер, гиперемия, жараға айналуы (хейлоз), езуінде эрозия, жарылулар (ангулярлық стоматит) пайда болуы. Терісі құрғақ, қабыршақтанған, мұрнының қанаттарында және құлақтарының артында себореялық экзема түріндегі терінің өзгерістері, тілі қара қошқыл-қызыл түсті, ісінген, тілінің беті майда түйіршікті «географиялық тіл» болып көрінеді. Әрі қарай, көзінде өзгерістер дамиды: жарыққа қарай алмау, жас ағу, көз тамырларының кеңейіп қызаруы, қасаң қабығының бұлыңғырлануы (конъюнктивит, блефарит), жарыққа және түрлі-түстерге сезімталдығының төмендеуі пайда болады. Гипохромды анемия дамуы, инфекцияға қарсылық күшінің төмендеуі мүмкін.
В2 дәруменінің ағзаға қажеттілігі, емшек еметін жастағы балаларға тәулігіне 0,4-0,6 мг-нан, 11-17 жастағыларға -1,5-1,8 мг/тәулік, үлкен адамдарға – 1,5-2,4 мг/тәулік. В2 дәрумені едәуір мөлшерде жануар текті азықтардың құрамында – етте, бауырда, жұмыртақада, сүтте және сүт өнімдерінде, ашытқыларда, сондай-ақ дәнді дақылдарда, бұршақ тұқымдастарда, гүлді орамжапырақта, көк пиязда, бұрышта едәуір мөлшерде болады (8.11.- кесте).
Ниацин (В3-, РР- дәрумені, никотин қышқылы). Тотығу – тоықсыздану реакцияларында маңызды роль атқарады. Жасушалық зат алмасуы үшін өмірлік маңызы бар, себебі, тіндік тыныс алуда үлкен маңызы бар НАД және НАДФ ферменттерінің құрамына кіреді.
Ағзада ниацин триптофаннан синтезделеді, триптофанның никотин қышқылымен бірге жеткіліксіздігі пеллагра дамуына әкеп соғады. Пеллагра теріде, шырышты қабықшаларда, орталық нерв жүйесінде, асқазан-ішек жолдарыында пайда болатын симптомдармен сипатталады. Айқын аздәрумендіктің толық синдромы стоматитті және глосситті, іш өтуді, дерматиттерді және психикалық бұзылыстарды (үш «Д» - дерматит, деменция, диарея) қамтиды.
Ниациннің емшек еметін жастағы балаға қажеттілігі – тәулігіне 6-7 мг, 1-6 жастағыларға – 10-13 мг/тәулік, 7-17 жастағыларға – 16-20 мг/тәулік, үлкен адамдарға – 16-28 мг (8.2.,8.3.- кестелер).
Әдетте, тағам рационы дәнді дақылдар, бұршақ тұқымдастар, ет, балық, сорпалық өнімдер, жұмыртқа, көкөністер есебінен РР- дәруменімен жеткілікті қамтамасыз етілген (8.11.- кесте).
Пеллагра біржақты жүгерімен тамақтану кезінде пайда болуы мүмкін, оның құрамындағы ниацин, асқазан-ішек жолдарында нашар сіңетін түрінде болады. Амин қышқылдарының дисбалансы да белгілі бір роль атқаруы мүмкін. Мысалы, Индияда құрамында лейцині көп тарымен тамақтанатын адамдардың арасында көп таралған.
В6- дәрумені (пиридоксин). Қосылыстардың жақын тектес тобын – пиридоксин, пиридоксаль және пиридоксаминді біріктіреді. Олардың бәрі ағзада пиридоксальфосфат түзіп, фосфорланады. Пиридоксальфосфат трансаминазалардың және басқа да амин қышқылы алмасуын іске асыратын, атап айтқанда, амин қышқылдарын декарбоксильдеуді және қайта аминдеуді, оксиаминқышқылының және цистейінің дезаминделуін, триптофанның ниацинге айналуын және глютамин қышқылының алмасуын іске асыратын ферменттердің коферменті қызметін атқарады.
В6 дәрумені линоль қышқылынан биологиялық тұрғыдан белсенділігі жоғары арахидон қышқылының түзілуіне қатысады, липотропты әсер етеді және склерозға қарсы белсенділік қасиеті бар.
Қан түзілу үрдісінде пиридоксин үлкен роль атқарады. Оның жетіспеушілігі кезінде, лейкопоэздің төмендеуі мен анемия дамуы мүмкін.
В6 дәруменіне тәуліктік қажеттілігі ақуызға байланысты. Емізулі балаларда - 0,4 мг, 14-17 жаста - 2 мг дейін, үлкен адамдар үшін - 2 мг құрайды (8.11.- кесте).
Пиридоксин әр түрлі тағамдарда кең таралғандықтан, бұл дәруменнің толық жеткіліксіздігі өте сирек кездеседі. Гиподәрумендік белгілері балаларды жасанды тамақпен тамақтандырғанда, қызба мен инфекциясы бар науқастарда, асқазан-ішек жолдарының созылмалы ауруларында, пиридоксин-антогонистерімен (фтивазид, тубазид, т.б.) емдегенде байқалады.
Пиридоксиннің жетіспеушілігі, орталық жүйке жүйесінің бұзылуын (ашушаңдық, ұйқышылдық, полиневрит), тері мен шырышты қабықтардың зақымдануын (себореялық дерматит, ангулярлы стоматит, глоссит, хейлоз, конъюнктивит) тудырады, балаларда сіңір тартылуы, эпилептикалық конвульсия, гипохромды анемия болуы мүмкін.
Пиридоксиннің көздері -өсімдік және жануар өнімдері болып табылады, оларда бұл дәруменнің мөлшері көп болмаса да, ағзаға қажеттілігін қамтамасыз етуге жеткілікті (8.11.- кесте).


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   296




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет