Н. Ж. Жақашов, Ж. Ж. Бекмағамбетова, М. Е. Жоламанов, Қ.Қ. Тоғызбаева
жүктеу/скачать 9,48 Mb.
|
Учебник Гигиена-каз
| Сұйық қалдықтардан тазарту. Сұйық қалдықтарды жинау, сақтау және жою үшін екі жүйе пайдаланылады :тасып әкететін (ассенизациялық) және канализациялық (ағызып жіберетін). Тасып әкететін жүйеде сұйық қалдықтар шұңқырларда және дәретханаларда жиналады, содан кейін көлікпен елді мекеннен тыс жерге шығарылады. Канализациялық жүйеснде үй ішіндегі қабылдағыштар: унитаздан, қол жуғыштан, ас үйден, жуынатын бөлмелерден шығатын сұйық қалдықтар құбыр арқылы қала сыртында орналасқан тазарту қондырғыларына жіберіледі.
Канализациямен жабдықталмаған ғимараттар үшін дәретхананың ең жақсы типі ғимарат ішінде орнатылатын люфтклозет болып табылады. Сұйық қалдық дәретханадан ағызатын құбыр арқылы желдетіліп тұратын шұңқырға келіп түседі. Желдеткіш үй- ішіне исі жағымсыз газдардың енуінің алдын алады, сондай-ақ қалдықтардың сұйық бөлігінің булануын күшейте отырып, олардың жалпы көлемінің азаюына жағдай жасайды. Аула дәретханалары, санитарлық талаптарды қанағаттандыра алмайды, өйткені олар шыбындардан, кемірушілердің енуінен қорғалмаған, тазартылуы қиын, жағымсыз иісі болады, дұрыс орнатылмаған жағдайда қоршаған ортаны ластаушы заттардың көзі болып табылады. Аула дәретханалары тұрғын үй құрылыстарынан 20 м кем емес қашықтықта орналасуы тиіс. Шұңқырдың түбі су өтпейтін болуы тиіс, оның қабырғалары кірпіштен қаланады немесе бетондалады, түбі 30 сантиметрлік саз балшық қабатымен жабылады. Газдарды шығару үшін шұңқырға сорғыш құбыр орнатылады. Қоғамдық дәретханалардағы қалдықтарға күнделікті құрғақ хлорлы ізбес себілуі, едені, тұтқалары, қабырғалары әлсін-әлсін дезинфекцияланып тұруы керек. Сұйық қалдықтарды төгуге арналған шұңқырлар да дәл осылай жасалады. Шұңқырлар 1-2 айда 1 рет тазартылуы керек. Шұңқырдағы сұйық қалдықтарды, пневматикалық соратын жүйемен жабдықталған, ассенизациялық көлікпен тасып әкетеді. Канализациямен жабдықталмаған елді мекендерде сұйық қалдықтарды залалсыздандыру үшін көбінесе, ассенизация және жерді жыртып тастайтын алаңдарда залалсыздандыратын топырақтық әдістері қолданылады. Жерді жыртып тастайтын алаңдарда, тек қана, топырақтың өздігінен тазару қасиеттерін қолдануға негізделген, қалдықтарды залалсыздандыру жүргізіледі. Ассенизация алаңдарда қалдықтарды залалсыздандырумен қатар, ауыл шаруашылық өнімдерін өсіру де қатар жүргізіледі. Ассенизация алаңдарының аумағы бірнеше учаскелерге бөлінеді. Олардың біреуіне қалдықтарды төгіп, залалсыздандыру үшін 2 жылға дейін созылатын уақытқа қалдырады. Органикалық ластаушы заттардың минералдануы аяқталған басқа учаскелерінде ауылшаруашылық дақылдары өсіріледі, бірінші екі жылында - техникалық немесе мал азығы, ал үшінші жылы – көкөніс дақылдары, себебі қалдық төккеннен кейін бірінші жылы топырақта және көкөністерде тіршілікке қабілетті патогенді микроорганизмдерді анықтауға болады. Ауылдық елді мекендерде қалдықтар көбінесе залалсыздандырылмай тұрғындардың үй-жай учаскелерінде тыңайтқыш ретінде пайдаланылады, бұл, осы жерде өсірілген көкөністерге, жидектерге, түнек тамырлыларға қозддырғыштар жұғуына себепші болады. Залалсыздандыру үшін компостауды қолдану немесе қалдықтарды күз кезінде топыраққа енгізіп, жерді жыртып тастау және көктемде жерді қайтадан аударып, жырту ең дұрысы болып табылады. Канализациялық жүйесі сұйық қалдықтарды жинаудың, жоюдың және залалсыздандырудың ең ұтымды жүйесі болып табылады, өйткені қалдықтар мен қоқыстар құбырлармен ағып кететіндіктен, ауа, топырақ, жер асты және жер беті сулары ластанбайды. Канализация деп, ағынды суларды жинау, оларды құбырлар арқылы елді мекеннен тыс жерге шығару, залалсыздандыру мен суаттарға немесе жер учаскелеріне ағызуды қамтамасыз ететін құрылыстар мен санитарлық шаралар жүйесіін түсінеді. Канализация жүйесінің жалпы ағызатын, жеке-жеке ағызатын (толық және толық емес), жартылай жеке-жеке және аралас сияқты, түрлерін ажыратады. Жалпы ағызатын жүйесінде тұрмыстық, өнеркәсіптік ағынды сулар және жауын-шашынның сулары бір құбырмен ағады, демек олардың бәрі де залалсыздандырылады. Бірақ, жүйеге нөсер жаңбыр мен еріген қар суы есебінен артық жүктеме түскен кезде, атмосфералық және ағынды сулардың қоспасы коллекторларда жабдықталған нөсер суларын ағызып жиберетін құрылыстардан суаттарға тазартусыз ағып кетуі мүмкін. Бұдан басқа, жер бетіліндегі ағынды сулардың құрамында көп мөлшерде механикалық қоспалар болады, бұл тазартатын құрылыстардың жиі бітелуіне әкеп соғады. Жеке-жеке канализация жүйесінде атмосфералық суларды өз алдына бөлек жүйемен немесе шартты түрде таза өндірістік сулармен бірге ағызып жібереді, ал шаруашылық-тұрмыстық сулар және ластанған өндірістік сулар – құбырдың басқа жүйесімен ағызады. Толық жеке-жеке ағызатын жүйесі бірнеше өз алдына бөлек жүйелерді қарастырады: тек нөсер cуларын немесе шартты түрде таза өндірістік сумен бірге нөсер суларын ағызып жіберуге арналған жүйені; тұрмыстық және тұрмыстық канализация арқылы ағызып жіберуге рұқсат етілетін ластанған өндірістік сулардың бір бөлігін ағызып жіберуге арналған жүйені; тұрмыстық сулармен бірге ағызуға рұқсат етілмейтін ластанған өндірістік суларды ағызып жіберуге арналған жүені. Жеке-жеке ағызу толық емес жүйені тек қатты ластанған өндірістік және тұрмыстық ағынды суларды ағызып жіберу және залалсыздандыру үшін ғана пайдаланылады, ал нөсер суларын ашық науалармен, арықтармен суаттарға ағызып жібереді. Жартылай жеке-жеке ағызу жүйесі толық жеке-жеке ағызатын жүйедегі сияқты жүйелерден тұрады, бірақ онда, бәрін өзіне қосып алатын бір негізгі коллекторы болады, бұл коллекторға барлық ағызатын жүйелер қосылған және барлық ағынды сулар сол арқылы жалпы тазартатын құрылыстарға ағызып жіберіледі. Жартылай жеке-жеке ағызу жүйесі қазіргі кезде ең оңтайлы деп саналады, себебі ол су көздерінің жаңбыр суларымен ластануын азайтуға және ағынды сулардың барлық түрлерін тазартуға мүмкіндік береді. Тазарту құрылыстарына келіп түсетін ағынды сулар тазартудың бірнеше сатыларынан өтеді: Суда калкып жүрген заттардан және араласқан бөлшектерден (механикалық тазарту) тазарту; Еріген және коллоидты күйіндегі органикалық заттардан (биологиялық тазарту) тазарту; Патогендік микрорганизмдерден (зарарсыздандыру) тазарту. Ағынды суларды тазарту табиғи және жасанды жолдармен жүргізілуі мүмкін. Табиғи жолмен тазарту әдістерінде топырақ және биологиялық тоғандар қолданылады. Топырақтық әдісте, ағынды сулар араласқан бөлшектерден, микроорганизмдерден, сондай-ақ еріген органикалық ластаушы заттардан топырақтың өздігінен тазару үрдістерінің нәтижесінде тазартылады. Осы сияқты, алдын ала механикалық жолмен тазартылып, биологиялық тоғандарға жіберілген ағынды сулар биохимиялық минералдану үрдістерінің нәтижесінде органикалық заттардан тазарады. Жасанды әдістерде механикалық тазартудан өткен ағынды сулар еріген органикалық заттардан арнайы құрылыстарда тазартылады, оларда органиканың ыдырауы мен минералдануы үшін, топырақта немесе суда болатын өздігінен тазару үрдістеріне тән жағдайлар жасанды жолмен жасалады. Механикалық тазарту үшін 2 топқа бөлінетін құрылыстар қолданылады: алдында жүргізілетін тазарту үшін (торлар, елеуіштер, құм ұстағыштар және т.б.) және аяғына дейін тазарту үшін (көлденең, тік, радиальды, екі ярусты тұндырғыштар, септиктер, мөлдірлеушілер-шірітушілер және т.б.). Алдында жүргізілетін тазарту құрылыстарында ағынды сулар, су бетінде жүзіп жүрген ірі заттар мен қоспалардан, құмнан, мұнайдан, бензиннен, майлардан және т.б. тазартылады. Ірі бөлшектерді торлар ұстап қалады, ал құм және басқа минералды қоспалар ағынды сулар кішігірім тұндырғыштар түріндегі құм ұстағыштар арқылы үлкен жылдамдықпен (0,15-0,3 м/сек) өтуі кезінде тұнбаға түседі. Аяғына дейін механикалық тазарту кезінде ағынды сулар жеңіл, араласқан бөлшектерден тазарады. Ол үшін тұндырғыштардың екі түрі: жаңа түзілген лай, яғни ашытылмаған тұнба беретін (көлденең, тік, радиальды тұндырғыштар) және шіріген лай, яғни ашыған тұнба беретін (екі ярусты тұндырғыштар, септиктер, мөлдірлегіш-шіріткіштер) тұндырғыштар қолданылады. Тұнбаны ашытпайтын тұндырғыштарды, негізінен үлкен канализацияда қолданады, олармен тәулігіне 10000 м3 ағынды су жіберіледі. Көлденең тұндырғыштардың суды мөлдірлеу тиімділігі жоғары (50%-ға дейін), (5.2.-сурет), ол тұндырғыш қабырғасының артқы жағынан ағынды сулар жаймен ағып өтетін, тереңдігі 4 м тік бұрышты резервуар түрінде болады.. жүктеу/скачать 9,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|