Н. Жиенбаева р. К. Eekm a fa m beto ba а. Ж. Сыздык. Баева е. И. Б0Лшекбаева

Ойыншыктыц Hcrisri ерек1пел1г1 - онда жалпыланган турде нысанньщ 
сипаттамалары мен касиеттер) суреттелед!, ол балага байланысты, ойнауга, сол 
немесе баска эрекеттерд! жасайды.
Ойыншыктардьщ пайда болу тарихы алгашкы адамдардьщ пайда 
болуымен байланысты. Ойыншьщтар карабайыр когамда пайда болды, сол 
кезде олар кару-жарак, курал-сайман сиякты болды. Мундай ойыншыктардьщ 
максаты балалардьщ ересектерге бей1мделу1 болды. Ти1с1нше, бул ойыншьщтар 
эртурл! материалдардан жасалды жэне эр ойыншык ол курылтан тайпанын 
cyperrepiH 
жэне ерекшел:ктер1н бейнелед!.
Ежелде Греция мен Римде ойыншьщтар балаларды тэрбиелеуд1ц ец 
мацызды куралы болып саналды. Б1зд1ц уакытымызга дей1н п1л суйепн, 
кэр1птас, терактоты, непз1нен жануарлардьщ мус1ндер1н, куыршактардан 
жасалган уакыттыц керкем ойыншыктары пайдаланылды. Балаларды дене 
шыныктыру уш1н спорттьщ ойыншыкдар; доптар, серсо жэне бвлт1рщтер т.б. 
колданылды.
1^ул иелену жуйес! мен мал шаруашылыгыныц пайда болуымен шынайы 
ойыншьщтар жасала бастады. Ойыншыктардьщ козгалыска келу! пайда болды.
Орта гасырларда ойыншыктар таптарта бел1нуд1 керсетед!. Аксуйектерд
1
ц 
оюлдер! мен олардьщ балалары турл! мазмундагы ойыншыктарга ие болды 
жэне олар ете кымбат материалдардан (фарфор, кымбат мата, пш суйеп жэне 
т.б.) жасалган.
Эскери мазмундагылардьщ ойыншыктары кеп болды: жылкыньщ 
мус1ндер1, кару-жарактар, кылыш, калкандар, баланыц бойымен б1рдей аттар. 
0p6ip аукатты уйде болуы MiHAerri атрибут куыршак болды, оньщ магияльщ 
мэш - уйдщ шырагын сактаушы деп есептед!.
Кедей топтать: халыктыц балшыктан, сабаннан, агаштыц тамырынан, 
агаштан жэне т.б. жасалган ез1нд1к ойыншыктары болды. ^ыздар уш1н 
куыршактар, улдар уш1н эскери мазмундары бар ойыншыктар: жылкылардын, 
жануарлардыц мус1ндер1, агаш кылыштар, калкандар жэне т.б. жасалды.
Сондай ак спорттык ойыншыктар да мацызды мэнге ие болды. Кедей 
топтать: халыктар уш1н ойыншыктын -
OMipre 
даярлык жэне ойын-сауь:ктык 
мэн1 болды.
К^азакстанныц аумагында ойыншыктарды жасайтын мацызды сауда 
болды, оныц купиясь: мурага калдырылды. Казак ултгык куь:ршактары::ь:н 
тарихы ойыншыктарды мэдениетпен, вм:р салтымен, отбасылык курылыммен, 
коленермен тыгыз байланыстырады.
Куь:ршактар - ежелп кешпендшерд1ц ойь:ншь:ктар:.:::ь:н накть: 
реконструкциясы, халык ойыншыгыныц максаты коцш кетеру, куанту, бос 
уакытын ти1мд1 пайдалану болды. Асык, лэнп, матадан жасалган ойыншыктар, 
куь:ршактар белгш!. Ортеке кызыкты, ол домбыратныны::, колына ж1ппен 
байланган эуенн1ц ыргагымен кимылдар жасайтын куь:ршак-марионетка 
сек1лд1.
Ойыншык КОленер1н1ц гулдену! XVI-XVII гг. болды. Агаштан жэне 
балшыктан ойыншыктарды жасау дами бастады.
130

XIX гасырдьщ СОНЫ - XX гасырдьщ басында ногам индустрияны 
дамытуга 
Kipicxi, 
кел1к куралдарын бейнелейт1н ойыншыктар ггайда болды. 
Механикалык 
к^рылгылармен 
катар 
пневматикалык, 
магниттш, 
электрленд1ршген ойыншыктар жасалды.
XX гасырдьщ басында алгашкы конструкторлар (курылыс ойыншыктары) 
пайда болды. Дизайнерд1н 
Heriai 
цилиндрл1к батырмалардьш кемепмен эртурл! 
елшемдер мен фигуралардыц туст1к кубарлары болды.
Электроника енеркэс1б1н1н дамуы аркылы кешенд! балалар ойыншыгын жасау 
уш1н жана кекжиектер ашылды. Багдарламаланатын эсерлер! бар кашыктан 
баскарылатын электрондык ойыншыктар болды. K^aaipri уакытта компьютер, 
виртуалды ойындар ете танымал.
Ойыншык “ баланьщ туылтан алгашкы кун1нен бастап айнымас cepiri.
Оны ересектер тэрбиелеу максатында жэне баланы элеуметпк катынастарга 
енуге дайындау уш1н арнайы жасайды. Ойыншык балага кещл кнтеру, ойын- 
сауьщ куру куралы ретанде колданылады, сондай ак мектеп жасына дей1нп 
баланьщ психикалык дамуыныц мацызды элемент! болып табылады.
0м!рд1н алгашкы кундер1нен бастап бала ойьшшыкпен танысады. 
Балалардын алгашкы ойыншыкдары - сылдырмак. Ересектер оны балаларына 
керсетш, оган назарын аудартады, кызыгушылыгын оятуга тырысады. 
Сылдырмакпен ойнату эдетге, сездермен, балаларьшен сейлескен ата- 
анасыньвд мимикасымен, оны атымен атаумен, кул!мдеумен бек!т!лед1.
Жарыктылык, дыбыс, шырактардьщ жаркырауы баланьщ назарын 
аудармай коймайды. Бала оларга карап, ойыншыкты устап турган адамга 
кул!мдейд1, сосын сылдырмак эрекет етуге болатын курал ретшде ез! ак 
кызыкты бола бастайды.
Бала ем!р!н!н бес1нш! айында устау реакциясы дамиды, керу-козгалыс 
уйлес!м! калыптасады, сэби сылдырмакпен арнайы емес манипуляциялар жасай 
бастайды: булгайды, сшкшейд!, лактырады. Бала ойыншыкка кезш т!г1п, 
дыбыска назар аударады. Жагымды эмопионалдык фон курып, баланьщ 
ойыншыкка кещл аударуына кемектесу, оны п!ш!н! жэне туе! эртурл! 
ойыншыктармен таныстыру ете манызды.
Алгашкы жылыньщ аягына таман сэби сылдырмакпен ойнау аркылы 
б!р!нш! себеп-салдарлык катынастарын белгшейд!: енд! ол ойыншыкты 
кимылдатса дыбыс шыгатынын бшет!н болады.
Мектеп жасына дей!нг! барлык кезенде баланы дыбысхы музыкалык 
ойыншыктар кызьщтырады. Ол коныраумен, сылдырмакпен, барабанмен жэне 
балалар сырнайымен куана ойнайды.
Бала ескен сайын ойыншыктармен ойын эрекеттер! курделенед!. 
Мектепке дей!нг! шактагы баланы ендшде дыбыс кызыктырмайды, ол кандай 
да б!р эуенд! ез! шыгаруга умтьшады, сюжетт!к-релд!к ойындарга «музыкалык 
суйемелдеуд!» косады. Бала ез!н!н кимылдарын ыргакка багындырады, оныц 
музыкалык тындауы, ыргактык сез!м! жаксарады.
Баланьщ алгашкы жылында ересек оны дидактикалык ойьшшыктармен 
таныстырады. Бул ойыншыктар б!л!м беру максаттары уш1н арнайы эз!рленген
131

жэне автодидактизм принцишне непзделген, ягни оларды паидалану тэсшдерш 
камтиды.
Дидактика курамыиа жиналмалы ойыншьщтар, 1шке арналтан заттар 
жатады. Балага нэресте уш

жүктеу/скачать 8,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: