Н. К. Кибатаева педагогика ғылымының

 
     
 
8 
Цель конференции: обсуждение проблемы развития этнопедагогической компетентности 
учителя в условиях меняющегося  мира, смены парадигм обучения. 
В  работе  республиканской  конференции  приняли  участие  ученые,  магистранты, 
исследователи,  методисты,  творчески  работающие  учителя,  руководители  организаций 
образования,  работники  филиалов  АО  НЦПК  «Өрлеу»  -  институтов  повышения  квалификации 
Жамбылской, Акмолинской, Атырауской, Мангыстауской областей. 
Конференция  началась  со  вступительного  слова  директора   института  повышения 
квалификации, кандидата физико-математических наук, доцента Кубеновой Шолпан Ивановны. 
С  докладом  на  тему:  «Развитие  этнопедагогической  культуры  учителя  в  системе 
повышения квалификаци» выступила заместитель директора института, к.п.н. Кибатаева Норслу 
Казангаповна. 
По  вопросу  воспитания  гражданственности  и  готовности  к  активному  участию  в  жизни 
общества, понимании, сохранении, усвоении национальных культур, содействующих реализации  
национальной  идеи  «Мәнгілік  Ел»  выступил  Дүйсенбаев  Абай  Кабакбаевич,  к.п.н.  доцент, 
заведующий  кафедры  инновационных  технологий  и  методики  преподавания  естественно-
научных (гуманитарных) дисциплин. 
С  докладом  на  темы:  «Теоретичекие  основы  формирования  поликультурной  личности 
школьников» выступили доктор педагогических наук, доцент кафедры общего языкознания и 
лингвистики  Казахского  университета  международных  отношений  и  мировых  языков  им. 
Абылайхана Юнусова Муновар Садыковна, «Реализация национальной идеи «Мәңгілік ел»: опыт 
развития полиэтнической толерантности» -  главный специалист  филиала АО «НЦПК «Өрлеу» 
ИПК  ПР  по  Костанайской  области  Хамитова  Оразгуль  Тулейбергеновна,  «Формирование 
этнокультурной  и  гражданской  идентичности  учителей  в  системе  повышения  квалификации»  - 
старший  преподаватель  кафедры  методики  преподавания  естественно-научных  (гуманитарных) 
дисциплин  филиала  АО  «НЦПК  «Өрлеу»  ИПК  ПР  по  Акмолинской  области,    Уалиев  Серик 
Сұлтанбекович,  «Кәсіптік  және  техникалық  білім  беруде  жеке  тұлға  мәдениетін 
қалыптастырудағы  этнопедагогикалық  тәрбие:  қазіргі  көзқарас»  -  директор  Актюбинского 
колледжа  им.Баишева,к.п.н  Кулбаева  Бакыт  Сағындыковна,    «Мәңгілік  ел»ұлттық  идеясы 
арқылы ұрпақ тәрбиелеу дәстүрі» - учитель казахского языка и литературы  Шалкарского района, 
средней школы им.Жангельдина Насамбаева Жанар Темирхановна. 
По  итогам  работы  конференции  подготовлен  электронный    сборник,  в  который  вошли  
более 150 - ти научных публикаций. 
3.
 
На  базе  ФАО  НЦПК  «Өрлеу»  ИПК  ПР  по  Актюбинской  области    с  25.04  по 
06.05.2016г. дистанционно был проведен областной конкурс-методический калейдоскоп на тему 
«Современный урок: творческий поиск и инициативы». 
Задачи конкурса: 
1. Развитие творческого потенциала сертифицированных педагогов области; 
2. Повышение статуса современного педагога-организатора образовательного пространства 
учащегося, педагога-консультанта, менеджера образовательного процесса; 
3.  Содействие,  формированию  надпредметного  уровня  мышления  сертифицированных 
педагогов. 
В рамках данного конкурса определены лучшие электронные интернет-ресурсы учителей. 
Уважаемые коллеги! Работа в сфере образования – это особое творческое призвание, 
нацеленное  только  на  позитивное  развитие.  Всегда  оставайтесь  вместе  с  «Әдіскер 
жаршысы»,  и  очень  надеемся,  что  мы  сможем  опубликовать  Ваши  инновационные 
материалы «Из опыта работы» ведущих учителей региона. 
Желаем  педагогическим  коллективам  и  учителям,  обучающимся  на  курсах 
повышения  квалификации  по  программе  обновления  содержания  среднего  образования, 
неиссякаемой энергии, атмосферы созидания и творчества, блистательных побед и веры в 
свое высокое предназначение. 
 
 

 
9 
     
 
 
 
 
 
 
ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ КОМПЕТЕНТНОСТЬ ПЕДАГОГА КАК УСЛОВИЕ 
ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ 
 
Кибатаева Н.К.,  
к.п.н., зам.директора филиала АО «НЦПК» «Өрлеу» ИПК ПР по Актюбинской области 
 
На  современном  этапе  развития  об-
щество  претерпевает  существенные  измене-
ния.  Но  какие  бы  реформы  не  проходили  в 
системе  образования,  в  итоге  они,  так  или 
иначе,  замыкаются  на  конкретном  исполни-
теле – педагоге. Именно педагог является ос-
новной фигурой при реализации на практике 
основных  нововведений.  И  для  успешного 
введения  в  практику  различных  инноваций, 
для  реализации  в  новых  условиях,  постав-
ленных перед ним задач педагог должен об-
ладать  необходимым  уровнем  профессио-
нальной  компетентности  и  профессиона-
лизма. 
Наряду  с  профессиональной  компе-
тентностью  в  образовательной  практике 
достаточно  широко  стали  использоваться 
термины  «профессиональная  компетенция», 
«ключевые  компетенции».  Профессиональ-
ная компетенция характеризуется как общая 
способность специалиста мобилизовать свои 
знания,  умения,  а  также  обобщённые  спосо-
бы выполнения действий [1, с.16]. 
В научной литературе имеются различ-
ные  подходы  к  структурированию  профес-
сиональной компетенции. Э.Ф.Зеер приводит 
пять ключевых компетенций, которыми при-
даётся особое значение в профессиональном 
образовании  Европейского  сообщества:  со-
циальная  компетенция  –  способность  взять 
на  себя  ответственность,  совместно  выраба-
тывать решение и участвовать в его реализа-
ции, толерантность к разным этнокультурам 
и религиям, проявления сопряжённости лич-
ных интересов с потребностями предприятия 
и общества; коммуникативная компетенция, 
определяющая владение технологиями обще-
ния  устного и письменного общения на раз-
ных  языках,  в  том  числе  и  компьютерного 
программирования,  включая  общение  через 
Интернет; 
социально-информационная 
компетенция  –  готовность  к  постоянному 
повышению  образовательного  уровня,  пот-
ребность  в  актуализации  и  реализации  сво-
его личностного потенциала, способность са-
мостоятельно  приобретать  новые  знания  и 
умения,  способность  к  саморазвитию;  спе-
циальная компетенция – подготовленность к 
самостоятельному  выполнению  профессио-
нальных  действий,  оценке  результатов 
своего труда. 
На  современном  этапе  возникла  не-
обходимость  в  качественной  подготовке  пе-
дагога,  позволяющей  сочетать  фундамен-
тальные  профессиональные  знания  и  твор-
чество  в  практико-ориентированном  иссле-
довательском  подходе  к  разрешению  кон-
кретных образовательных проблем[2]. 
Школа обеспечивает учащихся необхо-
димым багажом знаний (что подтверждается 
результатами  различных  исследований),  но 
не  всегда  формирует  умения  выходить  за 
пределы привычных учебных ситуаций. 
В  Послании  Президента  Республики 
Казахстан  Н.Назарбаева  народу  Казахстана 
от  27-января  2012  года  «Социально-эконо-
мическая  модернизация  –  главный  вектор 
развития  Казахстана»  отмечено:  «Образова-
ние  должно  давать  не  только  знания,  но  и 
умения  их  использовать  в  процессе 
социальной адаптации»[1].  
В связи с этим Главой государства ука-
зана  необходимость  дальнейшего  развития 
функциональной  грамотности  школьников. 
Современный  период  развития  Казахстана 
четко обозначил новые приоритеты в облас-
ти  школьного  образования,  соответствую-
щие  мировым  тенденциям.  Общие  ориенти-
ры  развития  функциональной  грамотности 
определены  в  Государственной  программе 
развития образования Республики Казахстан 
на  2011-2020  годы,  в  цели  которой  входят 
                                                                                                           
 
БІЛІМ САПАСЫН ЖАҚСАРТУ 
ЖОЛДАРЫ
 

 
     
 
10 
формирование  в  общеобразовательных  шко-
лах интеллектуальной, физически и духовно 
развитой  личности,  удовлетворение  потреб-
ности  граждан  в  получении  образования, 
обеспечивающего успех и социальную адап-
тацию в быстро меняющемся мире [2]. 
Для  достижения  указанных  целей  раз-
работан  и  принят  к  реализации  Нацио-
нальный  план  действий  на  2012-2016  годы 
по  развитию  функциональной  грамотности 
школьников.  Он  включает  комплекс  меро-
приятий  в  нормативной,  учебно-методиче-
ской,  информационной  областях,  системах 
подготовки  и  повышения  квалификации 
педагогических  кадров  и  др.  [3].  Осуществ-
ление  этих  мероприятий  нацелено  на  обес-
печение формирования в школе таких функ-
циональных качеств и навыков личности, как 
инициативность,  способность  творчески 
мыслить и находить нестандартные решения, 
умение  выбирать  профессиональный  путь, 
готовность обучаться в течение всей жизни. 
В  связи  с  этим  остается  актуальной 
проблема  повышения  качества  школьного 
образования,  решение  которой  зависит  от 
профессиональной  компетентности  педаго-
гических кадров. 
 
   
 
 
  
 

 
11 
     
 
  
 
 
  
 
 
  
 
 
Великий 
педагог 
XIX 
века 
К.Д.Ушинский  говорил:  «Нельзя  человека 
научить  на  всю  жизнь,  его  надо  научить 
учиться  всю  жизнь!»  И  это  возможно,  если 
формировать  и  развивать  функциональную 
грамотность  школьника,  считает  глава  Пра-
вительства  нашего  государства  Назарбаев 
Н.А.  В  Послании  народу  Казахстана  «Со-
циально-экономическая 
модернизация 
– 
главный  вектор  развития  Казахстана» 
Президент  постановил  ввести  5-летний 
Национальный  план  действий  по  развитию 
функциональной  грамотности  школьников 
на  2012-2016  годы.  Именно  это  позволит 
приблизить  уровень  современной  общеоб-
разовательной школы к уровню НИШ. 
Таким  образом,  в  условиях  этой 
стратегически  важной  для  страны  задачи 
главными  функциональными  качествами 
личности 
являются 
инициативность, 
способность  творчески  мыслить  и  находить 
нестандартные  решения,  умение  выбирать 
профессиональный 
путь, 
готовность 
обучаться  в  течение  всей  жизни.  Эти 
функциональные 
навыки 
должны 
формироваться  в  условиях  современной 
школы. 
Литература: 
1.
 
Э.Ф.Зеер.Личностно 
ориентированные 
технологии  профессионального  развития 
специалиста».-Екатеринбург, 1999. 

 
     
 
12 
2.
 
Кусаинов  А.К.  Качество  образования  в 
мире и в Казахстане. Алматы, 2013. -196с.  
3.
 
Государственная  программа  развития 
образования  Республики  Казахстан  на 
2011 — 2020 годы. 
4.
 
Национальный 
план 
действий 
по 
развитию  функциональной  грамотности 
школьников  на  2012  -  2016  годы. 
http://www.primeminister.kz  
 
 
ОҚУШЫЛАРДЫҢ СӨЙЛЕУ ТІЛІН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ 
 
Байтохина Ж.Т., 
Ақтөбе қаласы №33 орта мектебінің логопед дифектологы 
 
Әліппеге дейінгі кезеңнің басты мақса-
ты: оқушыны оқу мен жазудың алғашқы, қа-
рапайым  дағдысын  игеруге  дайындау,  білім 
алуға  деген  ынтасын  ояту,  қалыптастыру, 
баланың  жалпы  және  сөйлеу  тілі  дамуында-
ғы  ерекшеліктерін  анықтау,  есту  және  көру 
дағдыларын  дамыту,  дыбыстарды  дұрыс 
айтуға  және  ажырата  білуге  үйрету,  қолдың 
бұлшық  еттерін  шынықтыру  ауызекі  сөйлеу 
тілін  жетілдіру.  Әліппенге  дейінгі  кезеңдегі 
басты  мақсаттарды  жүзеге  асыру  үшін 
төмендегідей жұмыстар жүргізіледі. 
1)  Оқу  бөлмесі  ішіндегі  заттармен  танысу 
парта, тақта, оқу құралдары т.б. 
2) Оқушының дұрыс отыруы, тәртібі, сыртқа 
сұрануы, сөзді тыңдауы, түсінуі т.б. 
3)  Оқушының  ауызекі  сөйлеу  тілін  дамыту: 
шағын  әңгіме,  шағын  ертегі,  тақпақтарды 
мұқият  тыңдап  түсінуге,  мұғалімнің  көмегі-
мен  суретке  сүйене  отырып  қысқа  әңгіме, 
айтуға,  дыбыстарды  дұрыс  айта  алмайтын 
және  қимыл-қозғалыстарда  ақауы  бар 
балалармен арнайы жұмыстар жүргізіледі. 
4)  Оқушының  естіп  қабылдау  қабілетін  да-
мыту.  Сөзді  есту  (ұғу)  фонематикалық  қа-
былдау  қабілетін  дамыту.  Айналадағы  қор-
шаған ортадан естілетін әртүрлі дыбыстарды 
ажырата  білу  (тарсыл,  сыңғыр,  ызыңдау, 
гүрілдеу т.б.) 
5) Оқушының көріп, қабылдау қабілетін же-
тілдіру  және  дамыту,  кең  таралған  түсінік-
терді  ажырата  білу  (көру  диктанты)  жақсы 
таныс қарапайым заттарды (орындық, үйшік, 
терезе,  баспалдақ)  құрастыру.  Көрсетілген 
заттарды  рет-ретімен  (солдан  оңға  қарай) 
көрсетуге және дұрыс айтуға дағдыландыру. 
6)  Жазуға  үйретуге  арнайы  дайындық  жазу 
жұмысын  жүргізу,  сурет  салу  кезінде 
партада дұрыс отыруын қадағалау. 
Қол  мен  саусақтың  қимылын  жеделде-
ту  және  қозғалыс  үйлесімін  қалыптастыру, 
түзу  сызықтар  бойынша  қағазды  қайшымен 
қию,  жапсыру,  ретімен  орналастыру.  Сана-
ғыш  таяқшалармен  түрлі  кескіндер  жасау, 
мозайка құрастыру.  
Берілген  үлгі  бойынша  тақтаға  бормен 
немесе  фломастермен,  қағазға  қарындашпен 
(көлденең, қиғаш, тік) сызықтар жүргізу. 
 
көлденең 
                                қиғаш 
                                                              тік 
Қағаз  бетіне  дайын  үлгі  бойынша  (шеңбер, 
үшбұрыш,  квадрат)  айналдыра  сызу,  бояу, 
штрихтау. 
7)  Жеке  жұмыс  барысында  оқушының 
жалпы  даму  деңгейі  мен  сауат  ашуға 
дайындық дәрежесін зерттеу. 
Оқушы  әліппеге  дейінгі  кезеңде  «сөй-
лем», «сөз», «буын»,  «дыбыс» сияқты ұғым-
дармен танысады. 
«Сөйлем»  туралы  ұғым  айналаны  қор-
шаған нақтылы таныс заттар немесе олардың 
іс-әрекетін  бейнелейтін  суреттер  көрсету 
арқылы  беріледі.  Мысалы:  Дидактикалық 
әмбебап материалдар, «Суретті әліппе» т.б. 
Бұл  не?  бұл  кім?  деген  сұрақтарды 
пайдалана отырып, сөз деген ұғыммен таны-
сады.  Сөйлемдегі  сөздердің  ретін  анықтау 
схемасын  белгілеу.  Сөздің  буыннан,  буын-
ның дыбыстан құралатынын аңғарту, сөздер-
ді буынға бөлуге жаттықтыру. 
а) оң қолды иек астына қою арқылы 
ба - ла – пан 
ә) шапалақтау әдісі 
қа – ра – қат 
б)  саусақтарды  бір  –  бірлеп  беру 
арқылы 
бас – па – на 

 
13 
     
 
Сөздегі  буынды  жолақшамен  немесе 
сызықшамен белгілеу. 
 
. . 
Дыбыс деген ұғымды түсіндіру, қорша-
ған  ортадағы  әртүрлі  дыбыстарды  ажырата 
білу 
Сиыр- мө – ө – ө 
қой- мә – ә – ә 
ит- әуп – әуп – әуп 
мысық- мияу – мияу 
ұшақ- ыл – л – л – л 
машина- дыр – р – р – р 
кеме- ул – л – л – л 
жапырақтар шулайды- ш – ш – ш – ш 
жылан- с – с – с – с 
шәйнек- ш – ш – ш – ш т.б. 
Дыбысты  дұрыс  айтуға  жаттықтыру 
үшін еріннің, тілдің, таңдайдың және жақтың 
қатысына  қарай  артикуляциялық  жаттығу-
ларды пайдалану, әр дыбысты дұрыс айтып, 
ұқсас дыбыстарды ажырата білуге үйрету. 
Мысалы: С дыбысын эс, ыс демей т.б. 
Көк  дауыссыз,  қызыл  дауысты  текше-
лер  арқылы  дыбыстарды  қойып,  буынға  бө-
лу, ажырату. Өз тәжірибемде «Текшелер мен 
суреттер»  деген  арнайы  әдістемелік  құрал 
пайдаланамын.  Ол  жинақта  түрлі  суреттер 
берілген, ыдыс-аяқ, жабайы аңдар, жемістер, 
жидектер,  көкөністер,  үй  жануарлары,  үй 
құстары, оқу құралдары. 
Мысалы: 
а 
л 
м 
а 
а – дауысты, қызыл текшемен 
л – дауыссыз, көк текшемен 
м – дауыссыз,көк текшемен 
а – дауысты, қызыл текшемен 
Осындай жұмыстар оң нәтиже береді. 
Енді құралған осы сөзді буынға бөлу 
Мысалы: ал – ма (2 буын) 
ба – ла – пан (3 буын) 
ат (1 буын) т.б. 
Бұдан  оқушы  сөзді  тұтас,  ал  буынды 
бөліп-бөліп айтуға болатынын аңғарады. Ар-
тикуляциясы дұрыс қойылмаған дыбыстарды 
дер  кезінде  дұрыстап,  әртүрлі  артикуляция-
лық жаттығулар арқылы қоюға болады. 
Мысалы: р – дыбысын қою кезінде «Ат 
шауып  келеді»,  «Сағаттың  тілі»,  «Сылақ-
шы», «Тоқылдақ» т.б. 
Сосын  ұқсас  дыбыстарды  ажырата 
білуін қалыптастыру. 
н – ң, ұ – ү, о – ө, ы – і, р – л, ш – с, ж – 
з, м – н, б – п, т – д т.б. 
Бұл  кезде  түрлі  ойындар,  жаттығулар 
жүргізуге болады. 
ұн – үн 
өң – оң 
ыс – іс 
ар 
– 
ал 
немесе 
тіл 
ұстарту 
жаттығуларын кеңінен пайдалануға болады. 
Жазба  тілді  дамыту  маңызды,  әрі  күр-
делі  мәселе. Жазба сөз  ауыз сөзге қарағанда 
өзгеше психологиялық негізі бар, айырықша 
тіл  функциясы.  Ол  өте  қиын,  саналы,  әдейі 
бір мақсатпен жұмсалатын тіл формасы. 
Осы уақытқа шейін жазбаша тілді мең-
герудің,  яғни  оқушының  жазу  дағдысын  қа-
лыптастырудың  бастауышта  үш  кезеңі  (эле-
менттік  кезең,  әріптік  кезең,  әріптерді  жал-
ғастырып  жазу  кезеңі)  бары,  сол  кезеңдерге 
қойылатын  талаптарды  орындауға  төселдіру 
қажеттілігі  және  мұның  бәрі  өте  күрделі 
процес болып табылады. 
Л.С.Выготский:  «әріп  жазуға  үйрету 
деп ойламау», - дей келіп, әрі қарай осы күн-
гі  қолданылып жүрген дыбыстық  талдаудың 
да  жазуға  үйрету  жатпайтындығы  туралы: 
«...тәжірибе  көрсеткендей,  сөз  ішіндегі  ды-
быстарды талдай алатын бала сөз жазып ке-
теді  деп  айтуға  болмайды,  оған  жазу  меха-
низмін  үйрену  қажет»  дейді.  Біз  баланың 
мектепке дейінгі ішкі ойын сыртқа шығаруы-
ның  табиғи  тәсілін  мектепке  келген  бірінші 
жылы «Әліппеден оқыған, жазғанымен, яғни 
оқу,  жазумен  оны  бейнелеу  өнерімен  инте-
грациялауымыз, тәжірибе көрсеткендей, жаз-
ба  тілді  дамытудың  көзі  болады.»  Ауызекі 
сөйлеу  тілінің  патологиясынан  басқа  жазу 
тілдің  бұзылуы  болады.  Қандай  бала  болма-
сын  еш  уақытта  бірден  дұрыс  жазып  және 
оқып  кете  алмайды.  Балалардың  барлығы 
оқу  мен  жазуды  үйренудің  алғашқы  саты-
сында азды-көпті қателерді жібереді. Сөйлеу 
тілі  дұрыс  жетілмеген  балалар  мектепке 
дейінгі жастарында қажетті  сөздік қорларын 
игереді,  сөйлеу  тілінің  грамматикалық  түр-
лерін  меңгереді,  сөздерге  дыбыстық  талдау 
жасай алады. Ал, сөйлеу тілдерінің түрлі па-
тологиялары  бар  балаларда  бұлардың  даму 
барысы  кешеуілдеп  артта  қалып  қояды.  Жа-
зуының  кемістігі  бар  балалардың  айтылған 
сөздердің  мағыналарын  дұрыс  түсінбеулері-
нің салдарынан жазған жазуларын түсіну өте 

 
     
 
14 
қиын. Оқу мен жазу бір-бірімен тығыз байла-
ныста  болғандықтан,  жазуындағы  кемістік-
тер оқуында да қатар жүреді. Жазудың пато-
логиялары аграфия, дисграфия деген термин 
сөздермен аталады.Аграфия – жазуды толық 
меңгеруге  қабілеті  жетпейді,  ал  дисграфия- 
жазу процесінің жартылай бұзылуын білдіре-
ді.  Сол  сияқты  оқудың  кемістіктері  де  алек-
сия,  дислексия  деген  термин  сөздермен  ата-
лады.  Қазіргі  уақытта  балалардың  оқуы  мен 
жазуындағы кемістіктер сөйлеу тілінің фоне-
тико-фонематикалық  және  лексико-грамма-
тикасының барлық сыңарларының жалпы то-
лық  дамымауы  салдарынан  жиі  болатынды-
ғы  анықталады.  Дисграфия  мен  дислексия 
жалпы  сөйлеу  кемістігінің  3-деңгейінде  ба-
лаларда  пайда  болады,  ал  жалпы  сөйлеу  ке-
містігінің ауыр түрлерінде (1-2 деңгей) оқуы 
мен  жазуды  меңгеру  мүлде  мүмкін  емес. 
Бұндай  балаларды  жазуға  үйрету  үшін 
бірнеше  жыл  бойы  олардың  ауызекі  сөйлеу 
тілін қалыптастырумен айналысу керек. 
Оқу  мен  жазу  дағдыларын  қалпына 
келтіруге  фонематикалық  есту  қабілеті  мен 
сөйлеу  тілінің  дамуымен  қатар,  көру  түйсігі 
және  кеңістікті  бағдарлауы,  қимылы,  жазуға 
үйрету  кезінде,  ең  алдымен,  қолдың  ұсақ 
бұлшық  еттерінің  қимылдары  дамуының 
маңызы бар. Оқу мен жазу дыбыстық талдау, 
жинақтау әдісі арқылы жүргізілетіні баршаға 
мәлім.  Сондықтан,  ең  бірінші  талап  бала-
лардың дыбыс  есту қабілетін дамытып, тілі-
міздегі  түрлі  дыбыстарды  ажырата  білуге, 
дыбыстық талдауға үйрету. Ол үшін әр түрлі 
ойын  түрлері  пайдаланылады.  Мысалы: 
«Еденге не түсті?», «Қай аспапта ойнадым?», 
«Кім  атыңды  атады?»,  «Қай  жануар  үн 
шығарды?».  Келесі  тапсырма  –  суреттермен 
жұмыс. Суреттегі затты атап, оған дыбыстық 
талдау жасау. 
1. Сөздегі бірінші дыбысты ата. 
2. Сөздегі соңғы дыбысты ата. 
3. Сөздегі дауысты дыбысты ата. 
4. Сөздегі дауыссыз дыбысты ата. 
5. Дыбыстарды ретімен атап шық. 
Дыбыстық 
жинақтау 
дағдыларын 
қалыптастыру.  Жеке  кеспе  әріптерден  сөз 
шығару. (Л, қ, а, р, ш, а) 
Қолдың ұсақ моторикасын жетілдіру 
Мектепке  дейінгі  және  бастауыш  мек-
теп жасындадағы кезеңде қолдың ұсақ мото-
рикасы  мен  қимыл-қозғалыстарын  дамыту 
жұмыстары  маңызды  болып  табылады. 
Адамның  бас  миындағы  тілдің  моторлы  ор-
талықтары  саусақтың  моторлы  орталықта-
рына жақын орналасқан. Сондықтан ұсақ қол 
моторикасын  дамыта  отырып,  адамның  ішкі 
ағзасына  ықпал  етеміз.  Оқу  мен  жазуды  үй-
рету аса жауапты да күрделі жұмыс. Өйткені 
сауат  ашу  кезеңінде  оқушылар  дыбысты 
әріппен таңбалай білуге үйретіліп қоймайды, 
сонымен графикалық талапқа сай жазуға дағ-
дылануы  тиіс.  Демек,  сауат  ашудың  міндеті 
әріпті  таңбалай  білуге  үйрету,  оның  әрбір 
элементін  дұрыс  асқтауға,  дәптерге  қалай 
болса солай жазбай, оңға қарай біркелкі көл-
беу, таза, анық жазуға машықтандыру мінде-
ті де тұр. Осы талаптарды орындау негізінде 
оқушының көркем жазу дағдысы қалыптаса-
ды.  Осы  бағытта  мынандай  жұмыстар 
жүргізіледі: 
1. Трафарет, контурлармен жұмыс жасау, бе-
рілген  нүктелерді  қосу  арқылы  геометрия-
лық  фигураларды  сызу,  фигуралардың  ішін 
штрихтау. 
2.  Дәптер  жолынан  шықпай  түзу,  сынық 
сызықтардан тұратын оюлар салу. 
3. Әріп белгілеріне ұқсас заттар салу. 
4. Әріп элеметтерін сызу. 
Сонымен қатар, әр түрлі дидактикалық 
арнайы ойындарды қолданған жөн. Мысалы: 
«Кім пирамиданы тез жинайды?», «Сиқырлы 
дорба»,  «Кім  жылдам?»,  (шашылған  ұсақ 
заттарды  жинау),  «Кесілген  суреттерді 
құрастыру».  Бұл  ойын  барысында  балалар 
саусақтарын  жаттықтырумен  қатар,  ойлау, 
сөйлеу қабілетін де дамытады. 
Тілі толық дамымаған балалардың көру 
түйсігі мен кеңістікті бағдарлау қабілетін да-
мыту  қажет.  Өйткені,  көру  түйсігі  негізінде 
балалар ұсақ әріп белгілерін ажырата білуге, 
оқуға,  жазуға  үйренеді.  Аталған  жұмыс  түрі 
мынандай бағытта жүргізіледі: 
1.  Заттың  ұқсастықтарын,  ерекшеліктерін 
табуға дағдыландыру; 
2. Бірден көріп, дұрыс қабылдауға үйрету; 
3.  Бүтінді  бөлшектерге  бөліп,  бөлшектерден 
бүтін зат құрастыруға үйрету; 
4.  Солдан  оңға  қарай  жылжи  отырып,  бір 
жолдан екінші жолға көшуге дағдыландыру; 
5. Көру қабілетін күшейту. 
Сонымен 
қатар, 
осы 
бағытта 
М.Монтессори  әдістерінің  бірін  пайдалану 
тиімді.  Қазіргі  білім  беру  жүйесі  оқу  үрді-

 
15 
     
 
сінде  оқытудың  интербелсенді  әдістерін  кең 
қолдануды  талап  етеді.  Сондай  әдістердің 
бірі - Мария Монтессори педагогикасы өзіне 
көптеген  мамандардың  назарын  аударуда. 
М.Монтессори  мектеп  жасына  дейінгі  бала-
ларды  тәрбиелеудің  қазіргі  заманда  да  ма-
ңызы  жойылмаған  әдістемесін  жасаған  ита-
льяндық педагог. М.Монтессори педагогика-
сының  тиімділігі,  өзектілігі  қазіргі  уақытта 
да өз нәтижесін беруде. 
Ойын: «Золушкаға жәрдем берейік». 
Пайдаланатын  құралдар:  күріш,  лобия. 
Ойын  барысында  балалар  күрішті,  лобияны 
ажырату керек. 
Ойын «Бисермен ойын». Ойын алдында 
моншақтарды  араластырады.  Балалар  түс, 
көлемі  бойынша  ажырату  керек,  бөлек  қо-
раптарға  салады.  Ойын  барысында  балалар-
дың  көру  түйсігі  қалыптасады,  саусақтары-
ның  қимылы  бір  қалыптан  екінші  қалыпқа 
ауысуы дұрысталады.  
М.Монтессоридің  зерттеуі  бойынша, 
бала  алдымен  жазуды  үй-рену  керек,  содан 
соң  оқуды.  Жазуға  қара-ғанда  оқу  процесі 
қиын соғады. Жазуды үй-рену алдында бала 
сөздегі  дыбысты  ажырата  білу  керек,  әр 
дыбыс  қандай  әріппен  таңба-ланатынын, 
жеке  әріптерден  сөз  шығару,  со-сын  сөзді 
жазып  шығу.  Осы  бағытта  жүргізі-летін 
жұмыс  түрлерінің  бірі  қатты  қағаздан 
қиылған әріптер. Бұл М.Монтессоридің әдісі 
«Шероховатые  буквы».  Бала  дыбыстық  тал-
дауды  меңгерген  соң,  ол  сол  дыбыстардың 
таңбасын білу керек. Осы тапсырма беріледі. 
Баланың  көру  түйсігімен  қатар,  саусақтар-
дың  сезім  қабылдауы  дамиды.  Саусақтары-
мен  әріптің  үстінен  жүрген  кезде,  бала  көз-
бен саусақтардың жүру бағытын қайталайды. 
Әріптер жазба түрінде беріледі. Сонымен қа-
тар, жазу процесіне ықпал ететін саусақтарға 
жасалатын  массаж  болып  табылады.  Мас-
сажды қарандаш арқылы жасауға болады. 
 
 
 
 
 
ҚҰЗЫРЕТТІЛІК – ОҚУШЫЛАР ЖЕТІСТІГІН БАҒАЛАУ 
 
Даулеталин К.С., 
Бестамақ орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі 
Жабаева Ш.Қ., 
Құмжарған негізгі мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі 
І. Кіріспе. 
«Құзіреттілік-  оқушылар  жетістігін 
бағалау»атты 
жобаның 
мақсаты: 
Оқытудың  қиындықтарын  анықтау;Оқыту 
бағдарламасының мазмұнын және білім беру 
стилін  білу;Стандарттарды  бақылау  және 
орындау;Болжау  мен  сұрыптау;Уәж(кері 
байланыс)Жетістікке 
жеткендігін 
көрсететін  кері  байланысЖобаның  өзекті 
мәселесі:  -Оқушының  білім,  білік  дағдысы 
қалай  бағалануы  керек?  -  Оқушы  жетістігін 
бағалауда  нені  негізге  аламыз?  -  Оқушы 
жетістігі  дегеніміз не?  -  Жетістіктерді  қалай 
анықтауға болады? 
ІІ. Негізгі бөлім. 
Қазіргі  кезде  білім  беру  саласының 
барлық  құрылымында  оқу-таным  әрекетінің 
сапасын  анықтайтын  дәстүрлі  ''5''  балдық 
жүйелер қолданылады. 
''5''  -  оқу  материалын  толық,  дәл 
логикалық,  бірізділікпен  айтылған  жауапқа 
қойылады; 
''4''  -  оқу  материалын  толық  біледі, 
бірақ  болар-болмас  кемшілігі  бар  жауапқа 
қойылады; 
''3''  -  жауабы  негізінен  дұрыс,  бірақ 
толық  емес,  білімінде  кейбір  проблемалар 
еске  алынбаған  жауапқа  қойылады;  ‘'2- 
оқушы  жауабында  қателер,  білімінде  елеулі 
кемшіліктер бар жауапқа қойылады; 
''1''  -  тексерілген  оқу  материалы 
бойынша  білімі  жоқ,  толып  жатқан  өрескел 
қателер үшін қойылады 
12 жылдық білім беру кезеңінде жалпы 
білім  беретін  мектептің  сыныптарында 
бағалау барысында талдануға сәйкес келетін 
10 балдық бағалау жүйесі алынады: 
0 балл – қанағаттанарлықсыз 
1-2 балл – қанағаттанарлықтан төмен 
3 балл – қанағаттанарлық 

 
     
 
16 
4 балл – қанағаттанарлықтан жоғары 
5 балл – жеткілікті жақсы 
6 балл — жақсы 
7 балл — өте жақсы 
8 балл — үздікке жақын 
9 балл — үздік 
10 балл — өте үздік 
Қазақстандағы  бағалау  жүйесін  талдай 
отырып,  бізде  бес  балдық  емес,  үш  балдық 
шкала  деуге  болады.  Өйткені,  журналға  бір 
және  екі  бағалары  қойылмайды.  Нәтиже-
сінде,  үштік  бағаның  ауқымы  кең  болып 
отыр.  Бағалау  критерийлері  көрсетілмеген 
жағдайда  баға  қою  білімнің  нақты  деңгейін 
анықтауға  мүмкіндік  бермейді.  ҚР  Үкіметі-
нің  2012  жылы  25-маусымда  №832  Қаулы-
сымен  оқушылардың  функционалдық  сауат-
тылықтарын  дамыту  жөніндегі  2012-2016 
жылдарға  арналған  бесжылдық  Ұлттық  іс-
қимыл  жоспары  бекітілген.  Функционалдық 
сауаттылық  дегеніміз  не?  Функционалдық 
сауаттылығы дегеніміз адамдардың әлеумет-
тік,  мәдени,  саяси  және  экономикалық  қыз-
меттерге  белсене  араласуы,  яғни  бүгінгі 
жаһандану дәуіріндегі заман ағымына, жасы-
на  қарамай  ілесіп  отыруы,  адамның  маман-
дығына,  жасына  қарамай  үнемі  білімін  же-
тілдіріп  отыруы.  Функционалдық  сауатты-
лықты  арттырудың  негізгі  төрт  механизімі 
бар: оқу әдіснамасын жаңарту, бағалау жүйе-
сін өзгерту, қосымша білім беру жүйесін да-
мыту, ата-аналардың қатысуы. Білім сапасын 
бағалау  жүйесінде  жаңарту  мәселесібес  бал-
дық жүйенің қазіргі заманға сай білім жүйе-
сін  қанағаттандыра  алмауы,  оқушы  таны-
мындағы  өзгерістер  мен  білім  саласындағы 
қалыптасқан қайшылықтар, әлеуметтік сұра-
ныстардың  өзгеруі  қазіргі  заманға  сай  баға-
лау  қажеттігін  көрсетті.  Қазіргі  заманғы  ба-
ғалау  икемді,  көпқұралды,  түсінікті,  психо-
логиялық  жайлы  болуы  тиісті  еді.  Екі  құ-
рамды  бағалау  суммативті  және  формативті 
болып  бөлінеді.  Мұндай  бағалау  арқылы 
оқытуды жақсартуда көрінетін факторлар: 
-
 
Оқушылармен  тиімді  кері  байланысты 
қамтамасыз ету; 
-
 
Оқушылардың  өзіндік  оқуға  белсенді 
қатысуы; 
-
 
Бағалау  нәтижелерін  ескере  отырып 
оқытуды өзгерту; 
-
 
Бағалаудың 
оқушылардың 
өзін-өзі 
бағалауы мен қызығушылығына ықпал етуі; 
-
 
Оқушылардың өздерін бағалай алуы және 
оқуын  қалай  жақсартуға  болатындығын 
түсінуі; 
Оқуды бағалаудың мынадай түрлері бар: 
СУММАТИВТІ БАҒАЛАУ 
Бағалау мақсаты: 
Қорытынды жасау; 
Негізгі  бағалау  белгілі  бір  тақырыпты 
қорытындылау мақсатында орындалады; 
Мазмұны оқылған материалды қамтуы 
керек; 
Негізгі  бағалаудағы  оқушының  алған 
бағасы тоқсандық баға болып табылады. 
Оқыту  үшін  бағалау  «ФОРМАТИВТІ 
БАҒАЛАУ»  деп  аталады.  Бағалау  мақсаты: 
оқытуды жақсарту; 
Бағалаудың  мынадай  формалары  бар: 
қалыптастырушы және ынталандырушы;  
Күнделікті 
алған 
білімініңмеңгеру 
деңгейін анықтайды.  
Негізгі  бақылау  жұмысына  дейін 
білімін жүйелейді. Кездескен қиыншылықта-
рын  қалыпқа  келтіруге  оқушыға  мүмкіндік 
береді. Критериалды бағалау бұл білім беру-
дің мақсаты мен мазмұнына негізделген оқу-
шының  оқу-танымдық  құзырлығын  қалып-
тастыруда  алдын-ала  белгіленген  жетістік-
термен салыстыру үрдісі. Критериалды баға-
лаудың басты ерекшеліктері: 
-алдын-ала ұсынылған бағалау шкаласы; 
-анық,айқындылығы; 
-бағаның әділдігі; 
-өзін бағалауға мүмкіндіктің берілуі; 
Критериалды  бағалаудың  мынадай 
функциялары бар: ынталандыру, белсенділік, 
түзету,  дамытушы.  Принциптері:  нақтылық, 
әділдік,  жүйелік.  Критериалдық  бағалау  жү-
йесі  арқылы  оқушының  тұлғалық  бағытын 
белсенділікке  бағыттау,  тұлғаны  нәтижеге 
жеткізу,өсу динамикасын кез-келген кезеңде 
анықтау,  қалыптастырушы  лық  және  негізгі 
бағалау арқылы білімін анықтау. Критериал-
ды  бағалаудың  пайдасы:  нақтылық,  әділдік, 
ынталандыру,  белсенділік,  жеке  тұлға  анық-
тау  болып  табылады.  Критериалды  бағалау-
дың  маңыздылығы  мынада:  Мұғалімдер 
үшін сапалы нәтижеге  әкелетін критерийлер 
құрастыруға, өз іс-әрекетін саралап және бо-
лашаққа жоспарлай алатын мәліметтер алуға, 
сабақ берудің сапасын арттыруға, оқушының 
жеке  ерекшеліктерін  ескере  отырып,  оқыту-
дың  әр  тұлғаға  арналған  ауқымын  жоспар-

 
17 
     
 
лауға,  бағалаудың  әртүрлі  әдістерін  пайда-
лануға,  оқу  бағдарламасын  қолжетімді  ету 
үшін ұсыныстар енгізуге болады. 
Оқушылар үшін танымдық қабілеті мен 
ойлау деңгейін арттыратын оқытудың әртүр-
лі әдістерін пайдалануға, табысқа жетелейтін 
бағалау  критерийлерін  түсінуге,  өзін  және 
өзгелерді  бағалау  арқылы  кері  байланысқа 
түсуге,сыни  ойлауына,  еркін  ойын  айтуына, 
өзінің  білімін  көрсетуге  жол  ашады.  Ата-
аналар үшін баласының білім сапасының дә-
лелдемелерімен  танысуға,  оның  оқуындағы 
табыстылықты  бақылауға,  оқуына  қолдау 
көрсету  үшін  бағыт  алуына  мүмкіндік туғы-
зады.  Бағалау  жүйесінде  негізгі  бағалауда 
барлық  критерийлер  барынша  қолданылуы 
керек.  Критерий  оқушының  жас  ерекшелі-
гіне,  бағдарламаға  сай  алынады.  Әрбір  же-
тістік балмен және дескриптор арқылы белгі-
ленеді.  Тоқсан  соңында  әр  критерий  бойын-
ша  негізгі  бақылаудан  алынған  орташа  балл 
есептелінеді. 
Рубрика  –  Критерий  –  Дескриптор: 
Рубрикалар  оқушылар  не  үшін  оқитынын 
көрсетеді.  Критерийлер  оқушы  нені  үйрену 
керектігін байқатады. Дескрипторлар (түйін-
ді  сөз)  оқушы  қалай  жоғары  нәтижеге  жете 
алатындығын  көрсетеді.  Қазақ  тілі  мен  әде-
биет  сабақтарында  мынадай  формада  қолда-
нылады.  Тест,  мәтінмен  жұмыс,  диктант, 
мазмұндама,  мәнерлеп  оқу,  шығармашылық 
жұмыстар  түрінде  жүргізіледі.  Онда  мына-
дай  талаптары  қойылады.  Сөздік  қорының 
орынды 
пайдалануы,синоним, 
антоним, 
омоним,  тұрақты  сөз  тіркестерін  тәжірибе 
жүзінде  қолдана  білу,сөйлемдегі  сөздердің 
орын  тәртібін  дұрыс  пайдалану,өз  ойын 
грамматикалық  тұрғыдан  дұрыс,  логикалық 
бірізділікпен 
жеткізе 
білуі, 
өздігінен 
қорытынды  жасай  біледі.  Осы  талаптарды 
жүзеге асыруы тек жазылым әрекеті арқылы 
емес, 
оқылым, 
тыңдалым, 
айтылым 
әрекеттері негізінде іске асады. Критерилер 
1.Мәтін мазмұнын түсінемін. 
2.Мәтін мазмұнын әңгімелеп бере аламын. 
3.Өз  пікірімді,  ойымды  қорғау  үшін  дәлел 
келтіре аламын.  
4.Деректермен жұмыс істей аламын. 
5.Деректерді тиімді қолдана аламын. 
6.Деректерге 
байланысты 
болжамдар, 
идеялар айта білемін. 
7.Талдаудың жолдарын, кезеңдерін білемін. 
8.Талдауды  ауызша  және  жазбаша  түрде  тіл 
мәдениеті талаптарына сай жеткізе аламын 
ІІІ.Қорытынды. 
Қазіргі  заманға  сай  осындай  бағалау 
формалары  болған  жағдайда  жақсы  нәтиже-
лерге жетеді. Мұғалім  бағаның не үшін еке-
нін түсіндірмей баға қоюға болмайды бұл нә-
тижелі оқуға әкелмейді. Мұғалім мен оқушы 
арасындағы  қарым-қатынаста  сенімсіздік 
туындайды.  Сондықтанда  бағалау  да  оқыту 
үшін болу керек. 
«Адамзат  табиғатының  терең  қасиет-
терінің бірі адамдардың өз дәрежесінде баға-
лануына деген құштарлық болып табылады» 
У.Джеймс. 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1.  «Жеке  тұлғаның  шығармашылық  дарын-
дылығын  дамыту  жолдары»  Е.Т.Акитбаев., 
2006 ж. 15 бет. 
2. Г.Әтежанова «Психологиялық-педагогика-
лық  құзырлықты  қалыптастырудағы  жаңа 
формация  мұғалімінің  ролі»  Қазақ  тілі,  №  4 
2008ж. 6 бет. 
3.  «Қазақ  тілі  және  әдебиеті»  журналы. 
2008ж. №11 
4.  «Бәсекеге  қабілетті  тұлға  тәрбиелеу» 
Қ.Жүнісханов. 2008 ж. 39 бет. 
5. Воровщиков С.Г.  «Учебно-познавательная 
компетентность 
школьников» 
Завуч. 
Управление современной школой №6 2007г. 
81 стр. 
 
 
ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ САБАҚТАРЫНДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ 
ҚОЛДАНУ 
 
Досмагамбетова Г.Б., 
Қарғалы ауданы Қос-Истек орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі 
 
Ұстаз  алдындағы  басты  мақсат  –  сапа-
лы  білім  мен  саналы  тәрбие  беру,  шәкірт-
тердің  талабы  мен  ағымына  сай  қалыптасу-
ына  ықпал  ету.  Баланы  жан-жақты  жетілді-

 
     
 
18 
руде  үлкен  танымдық  баспалдақтарына  же-
телер  дағды-машықтарды  қалыптастыруға 
жол  ашатын  оқыту  мен  тәрбие  технология-
сын  жете  білу,  оны  меңгеру,  өз  біліктілігін 
арттыру.  
Қазақ  тілі  сабағы  әрі  тартымды,  әрі 
қызықты,  әрі  сапалы  болуы  әр  ұстаздың 
өзіне,  білім  деңгейіне,  кәсіби  шеберлігіне 
байланысты.  Оқу-тәрбие  негізі  сабақ.  Жаңа 
әдістерді  пайдалануы  бүгінгі  күннің  талабы. 
Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың  «Келер  ұрпақ  ал-
дында  зор  жауапкершілік  жүгін  арқалап 
келеміз»,  -  деген  сөзі  ұстаз  қауымына  үлкен 
тапсырыстарды артып отыр. Еліміздің көрке-
йіп,  өркениетті  елдердің  қатарына  қосылуы 
бүгінгі ұрпақ бейнесімен көрінеді. 
Қазақ  тілі  мен  әдебиеті  сабақтарында 
жаңа технологияларды қолдану арқылы оқу-
шылардың  таным  белсенділігін  арттыру,  қа-
зіргі  қоғам  талабына  сай  ой-өрісін  дамыту, 
шығармашылығын  кеңейту,  дамыту,  терең 
білімді,  бәсекеге  қабілетті  тұлғаны  жасау, 
заман  сұранысына  сай  ізденімпаз  тұлғаны 
қалыптастыру болып отыр.  
Оқыту  процесінің  нәтижелі  болуы  ұс-
таздың сабақ беру шеберлігіне, сабағын қыз-
ғылықты  жүргізіп,  зейін  қойдыра  білуіне, 
оқушылардың  өздігінен  білім  алуға  үйре-
нуіне байланысты. Қандай да болмасын жаңа 
әдіс-тәсілдер  әрбір  оқушының  өзбетімен 
оқып  үйренуіне  сенімін  ұялатып,  шығарма-
шылықпен  жұмыс  істеуіне,  қорытынды  жа-
сай  алуына,  сөйлеу  мәдениетінің  өсуіне  ық-
пал  етеді,  білім  сапасын  арттырады.  Жаңа 
әдіс-тәсілдерді  мән-мағыналарына,  ерекше-
ліктеріне  қарай  таңдап  қолдана  білсек, 
балаға білім беруде ұтарымыз анық. 
Қазақ  тілі  мен  әдебиеті  сабақтарында 
жаңа технологияларды қолданудың тиімділі-
гі өте зор. XXI көшбасшысы жаңашыл, ізде-
німпаз,  шебер  ұстаз.  XXI  ғасыр  ұстазы  бү-
гінгі  күн  талабына  сай  жан-жақты  дамыған, 
өмірге  реалистік  тұрғыдан  қарайтын,  терең 
біліммен  қаруланған  оқушы  тұлғасын  сом-
дау  үшін  өзі  де  шеберліктің  шыңынан  көрі-
нуі тиіс. 
Қазіргі  таңда  оқу  үрдісінде  қазақ  тілі 
мен  әдебиетін  оқытуда  сан-алуан  жаңа  әдіс-
тәсілдері  мен  технологиялар  сапалы  білім 
беруде  үлкен  рөл  атқарады.  Атап  айтатын 
болсақ,  «Сын тұрғысынан ойлау»,  «Модуль-
дік  оқыту  технологиясы»,  «Логикалық  мо-
дельмен  оқыту  технологиясы»  сабақ  бары-
сында  оқушыларға  сапалы  және  терең  білім 
беруде атқаратын қызметі орасан зор. 
Орыс  тілінде  оқытылатын  мектептерде 
қазақ  тілінен  сабақ  беруде  оқушының  ой-
лауы мен тілін дамытуда. Дүниетанымын қа-
лыптастыруда  алдымызда  үлкен  міндеттер-
дің тұрғанын мәлім.  
Қазақ 
тілі 
сабағында 
жаңа 
технологияларды 
пайдалана 
отырып, 
оқушылардың сөздік қорын молайту, сөйлеу 
тілінің  грамматикасын  қалыптастыру,  ды-
быстарды  дұрыс  айту,  диалогтік  сөйлеудің 
қалыптасуы,  түсінгенін  айта  білу,  сауатты 
жазуға  дағдыландыру,  дүниетанымын,  ой  - 
өрісін кеңейту, өмірге деген көзқарасын жан-
жақты  дамытып,  шығармашылық  қабілетіне 
жол  ашу.  Ол  сонымен  бірге  басқа  ұлт  бала-
ларына  қазақтың  әдебиеті  мен  мәдениетін, 
ғылымын, өнерін насихаттайтын пән.  
Оқытушы  сабақты  дұрыс  жоспарлап, 
мақсатын  нақты  белгілеп  алмайынша  деге-
ніне  жете  алмайды.  Әр  сыныптың  бағдарла-
масына  қарай  оқушылар  жаңа  сөздерді 
меңгереді,  сөздерді  жаттаумен  тынбай,  сол 
сөздерді  қатыстырып,  сөйлем  және  мәтін 
құрастыра білу керек деп ойлаймын. 
Елбасымыз  Н.Ә.Назарбаев  “Қазақстан-
ның  болашағы  –  қазақ  тілінде”  және  “Тілі-
міздің мемлекеттік қызметте де, өндірісте де, 
ғылымда да, білім беруде де дәл орыс тілінің 
қолданылуындай  болып  қолданылуы  үшін 
қолдан  келгеннің  бәрін  істеу  керек”  деген 
сөздері  бар.  Жаңа  технологияларды  сабақта 
қолданудың тиімділігін қашан да жолға қоя-
мыз.  
Сабақ тартымды, әсерлі, айқын, мақсат-
ты,  қызықты  және  толықтай  мәнді  болады. 
Жоғарыда айтылғандай сабақтың мазмұнын, 
құрылысын, дәлдігін, жұмыс жүргізу тәсілін 
білім  мазмұнын  әлемдік  стандартқа  жеткізу 
үшін  жаңаша  оқу  үдерісі  арқылы  өз  ойын 
еркін  айтатын,  өзіне  сенімді,  жан-жақты 
ойлай  алатын,  ақпараттық  технологияларды 
жетік  меңгерген,  бірнеше  тілді  білетін 
оқушыларды  дайындау  үшін  мұғалімнің 
құзіреттілігін жетілдіру керектігін түсіндім. 
Жаңаша жаңғыртып оқыту, интерактив 
әдістер, жаңа технологиялар тіл үйренушінің 
танымдық,  білімдік  белсенділігін  тудыруға, 
уәждемесін тудыруға бағытталған. 

 
19 
     
 
Президентіміз Н.Ә.Назарбаев: «Біз өмір 
бойына  жететін  білім  алу»  моделінен  «өмір 
бойы  білім  алып  өту»  моделіне  көшуге 
тиіспіз»  -  деген  пікірі  өзгерем  деген  әрбір 
оқушының  да,  мұғалімнің  де,  басшының  да 
рухани  азығы  болуы  тиіс.  Олай  болса 
келешек  ұрпағымыздың  жан-жақты,  терең 
білімді,  яғни  интеллектаулды  деңгейін 
жоғары болуына қойылатын талап зор. 
Ұстаздың басты міндеті-жеке тұлғаның 
өзіне,  қоғамға  қажетті  қабілеттерін  қалып-
тастыру, дамыту және өз бетімен білім алуға, 
өзін-өзі  дамытуға  жағдай  жасау.  Ұстаз  атал-
мыш  міндеттерді  жүзеге  асыруда  ақпаратты 
технологияны тиімді қолданып, сапалы білім 
беруге ерекше көңіл бөлуі қажет. Сапалы бі-
лім  оқушының  сабаққа  қызығушылығы  бол-
ған кезде ғана жүзеге асады.  
Дәстүрлі  сабақтарда  жаңа  сабақты 
меңгеруде сынып оқу-шыларын толық қамти 
алмаймыз,  бірі  сабақты  түсінбесе,  екіншісі 
бұл  материал  таныс,  сондықтан  оқушыға 
тыңдау  қызықсыз,  үшінші  оқушы  бір 
сарынды  сабақтан  жалығады.  Нәтижесінде 
орташа  деңгейдегілер  ма-териалды  игеруге 
деген  қызығушылығын  жоғалтады,  ал 
қабылдау  деңгейі  төмен  оқушы  белсенді 
болғанымен оқу үдерісіне ене алмайды.  
Мұның  себебі  оқушылардың  психоло-
гиялық  тұрғыдан  әртүрлілігінде.  Есту,  жазу, 
сезіне  отырып  көру  арқылы  қабылдайтын 
оқушылар  үшін  электрондық  оқулықтар  өте 
тиімді. Оқушылардың сабақтағы қызығушы-
лығы  мен  белсенділігін  қалыптастырудың 
жолдары сан алуан.  
Сондықтан, 
қандайда 
бір 
пән 
болмасын,  сол  пәнге  оқушының  қызығу-
шылығын,  мен  қолданылатын  жұмыс  түрле-
ріне  сәйкестігі.  Сабақта  берілетін  оқу  мате-
риалдарын оқушыларға жеткізу үшін, әртүр-
лі оқыту әдістерін қолдануға болады. Оқушы 
бойына білім, дағды, құндылықтарды қалып-
тастыруда  ана  тілі  пәнінің  алатын  орны 
ерекше. 
Әрбір  оқушының  жүрегіне  жол  таба 
білу,  оны  қызықтыра  білу,  ойланып  сөйлете 
білу-ұстаздың  шеберлігінің  жемісі.  Мұғалім 
оқушыны 
«объект» 
түрінде 
санамай, 
«субъект»  ретінде  таныса,  қарым-қатынас 
жасаса, яғни, бұл жаңа білімдік парадигма.  
«Егер  сен  маған  айтсаң,мен  ұмытып 
қала-мын, көрсетсең есте сақтаймын, ал егер 
сен менің әрекет жасауыма мүмкіндік берсең 
мен  үйреніп  аламын»  -  деп  ұлы  ғұлама 
айтпақшы  оқушы  үнемі  өз  білімін  жетілдір-
генде ғана білім шыңына жетеді.  
Мұғалім  оқушылардың  бойында  өз 
бетімен 
білім 
алуға, 
өзін-өзі 
реттеу 
дағдыларын  қалыптасты-руға,өзі  де  заман 
талабына сай өзгеруі керек. Оқыту мен оқуда 
жаңа  тәсілдерді  ұтымды,  шебер  қолданып, 
мұғалім  мен  оқушы  қойылған  мақсатқа 
бірлескен  іс-әрекетпен  жетіп  жатса,  бұл 
нағыз  сабақ  болады.  Қазіргі  таңда  олардың 
негізгі  мақсаты:  сапалы  білім  алу,  оқу 
үдерісіне  тікелей  өздері  жауапты  екенін 
түсіну.  
Сабақтың  көрнекілік  ұстанымын  тех-
никалық  құралдар  арқылы  жүзеге  асыру- 
оқушыларда білімге деген қажеттілікті туды-
ру  ынталандыру  және  берілетін  білімінің 
түсінуін  қамтамасыз  ету.  Қазіргі  оқушылар 
оқулықпен  шектеліп  қалмай  АКТ  материал-
дарын  пайдалану,  сол  сабаққа  байланысты 
көп нәрсені ұқтыруға мүмкіндік береді.  
Оқушылардың  логикалық  ой-өрісін да-
муына  және  өздігінен  жұмыс  істеу  қабіле-
тінің  қалыптасуына  ықпал  етеді.  Қоғамда 
ақпараттық  технологиялар  күннен  күнге 
дамып  өрістеп  келеді.  АКТ  оқушыларға 
ғылыми 
ұғымдарды 
түсіндіруді 
және 
олардың  қабылдауын,  түсінуін  жеңілдетуге 
мүмкіндік  беріп,  мұғалімдерге  сабақ  беруде 
көмектесетін маңызды құрал болып отыр.  
Өз тәжірибемде оқушылардың қызығу-
шылығын ояту мақсатында әр түрлі әдістерді 
пайдаландым.  Тек  қана  түрлі  әдістер 
арқылы,  қызықты  да  қиын  тапсырмалар 
орындау барысында оқушылардың талантты-
лығын анықтаймыз, дарындылығын даралай-
мыз  және  жас  ерекшеліктеріне  сай  оқыта 
аламыз.  
Осы  қағидаттарды  бұлжытпай  сақта-
ған  кезде  ғана  оқушылар  үлкен  табыстарға 
жете алды. 
 
 
 
 

 
     
 
20 
МИНИ – КУРСЫ ПО ФИЗИКЕ 
 
Евдокимова Н.В., 
КГУ «Донская средняя школа» г.Хромтау с.Дон 
 
Современное среднее образование 21 ве-
ка требует от учителя творческого подхода к 
планированию учебного процесса. Это явля-
ется  залогом  максимального  развития  уча-
щихся  с  самыми  разными  способностями  и 
интересами.  
Известно,  что  знания  всегда  должны 
пополняться, что на уроке важно не только и 
не 
столько 
«передать» 
их, 
сколько 
сформировать  у  ученика  умение  и  потреб-
ность  учиться  черпать  сведения  из  разно-
образной литературы и в первую очередь из 
учебника.  В  связи  с  этим  следует  особо  вы-
делить проблему повышения эффективности 
урока,  так  как  именно  на  нем  решаются 
главные задачи обучения и воспитания. 
Первое,  что  предстоит  сделать,  чтобы 
поднять  результативность  урока,  это  увели-
чить  удельный  вес  самостоятельной  работы 
учащихся.  
Ведь  не  секрет:  школьникам  на  уроке 
слишком  часто  отводится  роль  пассив-ных 
слушателей,  учителя  тратят  излишне  много 
времени  на  объяснение  нового  мате-риала, 
проводят  затянутые  устные  опросы;  в  итоге 
учащимся  не  остается  времени  для  са-
мостоятельной  проработки  учебного  мате-
риала на уроке, их работа с учебником пере-
носится  на  дом.  Нередко  ученики  впервые 
знакомятся  с  текстом  параграфа  при  выпол-
нении  домашнего  задания,  что  приводит  к 
большим затратам времени и перегрузке. 
Второе  важное  условие  повышения  эф-
фективности  преподавания  расширение  те-
матического  диапазона  каждого  занятия.  Не 
всегда оправдано дробление учебной темы и 
изучение ее по частям на отдельных уроках.  
Ошибка  в  том,  что  мы  хотим  получить 
от всей работы сиюминутный результат: дал 
сегодня урок, объяснил новый материал, а на 
следующий  день  уже  проводим  опрос,  про-
веряя,  как  усвоено  новое.  А  ученики ничего 
еще  не  успели  усвоить:  для  этого  нужно  не 
только  время,  но  и  соответствующая  работа 
каждого, которой еще не было.  
Именно  поэтому  опыт  показал,  что 
оправдывает 
себя 
планирование 
и 
проведение уроков в системе с многократной 
проработкой  учащимися  всей  учебной  темы 
на  нескольких  занятиях,  объединенной 
единой 
логикой 
и 
общими 
учебно-
воспитательными целями.  
Я  убеждена,  что  темы  нужно  давать 
крупными 
блока-ми, 
объединяющими 
несколько  вопросов,  рассчитанными  на  5-7 
часов. 
Первоначальное 
ознакомление 
происходит сразу же на первом уроке.  
На всех последующих тема опять – таки 
рассматривается  в  целом,  но  от  занятия  к 
занятию  более  углублено.  В  результате 
учащиеся  многократно  возвращаются  к 
изученному  материалу,  однако  каждый  раз 
подходят к нему по-новому и глубже.  
Это  позволяет,  во-первых,  воспринять 
еди-ную  изучаемую  картину  явлений,  во-
вторых,  как  следует  понять,  усвоить  и 
закрепить  входящие  в  нее  вопросы,  в-
третьих,  осознать  связи  между  ними, 
проявляющиеся  при  анализе  материала  с 
разных точек зрения. 
На основе научных статей и журналов я 
предлагаю свой вариант модульной системы 
преподавания по физике. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
21 
     
 
Схематизация модульного обучения 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
На  основе  первой  схемы  мною  разработаны  учебные  модули  для  7  класса,  то  есть 
календарное планирование. 
Учебные модули 
Номер 
модуля 

жүктеу/скачать 4,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: