Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова

404

Бірінші қадам, осы өңделген баламаларды салыстырумен аяқ-
талады. Әрине, талдау және салыстыру құрылған белгілер негі-
зінде орындалады. Дегенмен баламаны талдауда тәуекелдік дең-
гейін болжау және анықтау маңызды.
Тәуекелді анықтау шешім қабылдауда алтыншы қадамды құ-
райды. Бұл процедура екі басты бастауға негізделген. Біріншісі
шешім ереже бойынша уақыт тығыз кезде қабылдауға шарттал-
ған. Екіншісі бастауда баламаны талдау кезінде әрқашан жаңа
ақпарат тобына бермейді.
Тәуекелді бағалау, яғни теріс және жағымсыз нәтижелерді
болжау – ол шешім қабылдаудың жетекші қадамы. Кез келген 
идея болжамды болса, талдау кезінде құрылымды болады.
Тәжірибелі жетекші өзінің интеллектуалды күшін дұрыс 
қолданады, бұл – шешім немесе өңдеу процесінің сегізінші қа-
дамы. Ол тәуекелден ауытқымайды. Осы басқару жағдайдың 
ықтималды барысын есептейді және механизмдерінің соңғы
сатыларына негізделген шешім іздейді.
Жетекшілер тәуекел мәдениетін игеруі үшін, сәйкесінше олар-
дың өзіндік іс-әрекет еркіндігі жоғары деңгейде болуы керек, 
онсыз бос теория жағада қалумен тең.
Психологтар жүргізген зерттеу нәтижелері бойынша түрліше 
жағдайларда жетекшілердің мінез-құлқының жеке ерекшелікте-
рінде кең пәрмен анықталады.
Мінез-құлықтың бес айрықша өзіндік түрі көрсетілген.
Зерттелуші топтардың біріншісі ойлау қабілетінің төмендігін 
көрсеткен, үйреншікті ақпараттарға әдеттенген.

Екінші топта шешім қабылдауға бейімділікті және оның да-
муына қарамастан болып жатқан оқиға барысында күтілген мі-
нез-құлық көрсете білді.

Үшінші топ, керісінше, алғашқы клиенттерінен салыстыр-
малы түрде тез өзгерді және өз шешімдерін пара-пар өзгер- 
теді.

Төртінші топ, «флюгер» әсерін тауып отырды. Ол өз шеші-
мін кенеттен өзгерістерге және ақпараттың ағымына қарай тез 
өзгертіп отырады.

Бесінші топ, керісінше, мінез-құлық бағдарламасы бойынша
жүреді.

405
Жетекшінің мінез-құлқының стилі психологиялық деректе-

мені көрсетеді.

Шешімді қабылдауда және өңдеуде қателердің болуы мүмкін.
Басқармада қателер қымбатқа түседі және түрлі себептердің
күшімен туындауы мүмкін. Бірақ олар шешім қабылдауда дәл 
емес стильді себептердің бірі болғанда жаман. Әрбір жетекшінің
әлеуметтік рефлексін дамытуына және мына «МЕН тұжырым», 
«Тек МЕН» функционалды компоненттерін ашық түрде сақ-
тауына тура келеді. Дәл ол жеке тұлғаның ашықтығын қамтама-
сыз етеді және қарамағындағылар қабылданған шешімді қалай
қабылдауын басқару шешімдерінің ұйымдастырушылық және 
экономиканың нәтижесін көзден таса қалмауына мүмкіндік ту-
ғызады.
Қабылданған шешімдердің тиімділігі екі жақты анықталады.
Бір жағынан, жұмыстың объективті жағдайына динамикалық 
қаншалықты дәл екеніне бағытталады. Екінші жағынан, шешім
орындау субъектілері қалай әсер етеді. Осы тарауды қарасты-
рып, мансапқа жетуді және қызмет барысында өсуді, сондай-ақ
беделді жетекші немесе қызметкер болуды ойласа, келесі тестті 
орындауды ұсынамыз.

Төмендегі сұрақтарға жауап бере отырып, өзіңізге лайық-

ты жауабын таңдаңыз және есіңізде болсын бұл жерде екі 

дұрыс емес жауап жоқ.
1. Сіз адамдарды басқара аласыз ба?
А) иә; В) жоқ.
2. Сіз далалық жерде жұмыс істей аласыз ба?
А) иә; В) жоқ.
3. Біреуге қарсыласқан сізге ұнай ма?
А) иә; В) жоқ.
4. Мына екі қасиеттің қайсысын (абыройлық және нәзіктік) 
таңдар едіңіз?
А) біріншісі; В) екіншісі.
5. Сөз сөйлеген ұнай ма?
А) иә; В) жоқ.
6. Сіздің ойыңызша, өркениет деңгейін немен анықтауға
болады?

406
А) әйелдердің махинациялық деңгейімен;

В) техниканың дамуының деңгейімен.

7. Біреудің ебедейсіздігі, икемсіздігі сізді ашуландыра ма?
А) иә; В) жоқ.
8. Адамдармен байланысты талап ететін жұмысты ұнатасыз
ба?
А) иә; В) жоқ.

9. Бала күніңізде анаңыздың бақылауында ұзақ болдым деп

есептейсіз бе? 
А) иә; В) жоқ.
10. Алғаш танысқанда сіз неге көңіл бөлесіз?
А) жаңа танысымның сыртқы келбетіне;
В) оның сөйлеу мәнеріне.
11. Өз айтқаныңызда тұра алмасаңыз, ашуға салынасыз ба?
А) иә; В) жоқ.
12. Мансаптың қай түрі сізге тартымды көрінеді?
А) әйгілі актер Гарри Купердің. 
В) автожарыс чемпионы М. Шумахердің.
13. Сізді жиі таңдау жұмыстарына итермелейді ме?
А) иә; В) жоқ.
14. Батыл іс-әрекеттің бастамасы боласыз ба?
А) иә; В) жоқ.
15. Жұмыс өздігінен шешілгенше күтесіз бе?
А) иә; В) жоқ.
16. Мысалы: пердесі жоқ бөлмеде тұрған немесе т.с.с. сізді 
ызаландыра ма?
А) иә; В) жоқ.
17. Қайсы түс сізге көбірек ұнайды?
А) көгілдір; В) қызыл.
18. Шешімді оңай қабылдайсыз ба?
А) иә; В) жоқ.
19. Спорттың қай түрі жаныңызға жақын?
А) жылдамдықты дамытатын;
В) күшті дамытатын.
20. Сіз білімі жетік, өзіңіздің жынысыңызға қарама-қарсы 
жынысты жетекшіні мойындайсыз ба?
А) иә; В) жоқ.

407

жүктеу/скачать 1,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: