Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
Ұйымдағы еңбекпен байланысты дау-дамайлар
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Басқару психологиясы оқу құралы by Ахтаева Н.С. (z-lib.org)
| 4.6 Ұйымдағы еңбекпен байланысты дау-дамайлар
Нарыққа және жеке кәсіпкерлікке көшу жағдайында эко- номикалық хаостың күшеюінде әлеуметтік дау-дамайдың бір түрі ретіндегі еңбек дау-дамайлары маңызды болып келеді. Еңбек дау-дамайлары – еңбек қарым-қатынастары (еңбек жағдайы, мазмұны, ұйымдастыруы және ақы төлеу) бойынша әртүрлі топтардың өкілдерінің арасындағы мүдделер мен пікір- лердің, бағалаулардың қақтығысуы. Ұйымдағы дау-дамайлар былай қарастырылады: – ішкі тәртіп пен еңбек ұжымының тұрақтылығына тікелей қарсы шығу, мүдделерді, келіспеушілікті, өзара наразылық пен мәселелерді анықтауға мүмкіндік береді; – өзара қарым-қатынасты реттеу, өндіріс пен еңбек қатынас- тарын ұйымдастырудағы оңтайлы тәртіпті ретке келтіру тәсілі; – еңбек ұжымының дамуындағы қажетті кезең.
258
ерекшеліктері Біздің елімізде еңбек дау-дамайының маңыздылығы бүгінгі таңда күрт ұлғайып келеді. Тек нарықтық экономика қалыпта- сып қана жатқан жоқ емес, сонымен бірге әлеуметтік-еңбек қа- тынастары айтарлықтай өзгеруде. Мемлекеттің меншік қатынастарына және еңбек пен өнді- рісті басқару саласына қатысты өзінің монополиялық жағдайы- нан бас тартуы еңбек қатынастарына қатысушылардың жұмыс беруші-меншік иегеріне және жалданбалы жұмысшылар – өз жұмыс күшінің иегерлеріне көзге түсетіндей поляризациясы болды. Олар көбінесе сәйкес келмейтін, кей уақытта қарама- қайшы мүдделерге ие, бұл көбінесе олардың арасындағы еңбек дау-дамайына (талас-тартыстарға) алып келеді. Қазіргі таңдағы қазақстандық қоғамдағы әлеуметтік-еңбек қарым-қатынастарының ерекшелігі мемлекеттің еңбек қатынас- тарын реттеуге өзінің қатысуын қысқарту болды: оның бұл қатынастар саласынан өзіндік кетуі байқалды. Нәтижесінде жұ- мыс берушілер мен жалдамалы жұмысшылар арасындағы қа- рым-қатынастарды қатайту тенденциясы жеткілікті көріне бас- тады.
Қазіргі таңдағы Қазақстандағы әлеуметтік-еңбек қарым-қа- тынастарының тағы да бір ерекшелігі олар тек қолданыстағы ең- бек заңдылығына (ҚР ЕК) ғана емес, осы қатынастар субъек- тілері арасында жасалған ұжымдық келісім-шарт және еңбек ке- лісім-шарты (контракт) сияқты жергілікті мағынаға ие норма- тивті актілерге негізделетінінде [15]. Жеке еңбек келісім шартын да, сондай-ақ ұжымдық келісім- шартты да жасауға қатысушылар тараптарының (бұл тараптар – жалдамалы жұмысшы немесе жалдамалы жұмысшылар ұжымы, бір жағынан және жұмыс беруші немесе оның уәкілетті өкілі – екінші жағынан) орындауға алған міндеттемелерін барлығы, бірі қалмастан, толық көлемде орындауы тиіс. Сәйкесінше жағдайларда бұл міндеттемелерді орындамау немесе бұзу ұйымда дау-дамайлық жағдайды тудырады, сөйтіп дау-дамайға ұласады.
259
Бұл қарсылық пен тайталасқа кім қатысатынына байланысты еңбек дау-дамайлары бөлінеді: 1) жеке және 2) ұжымдық. Жеке еңбек дау-дамайларында бір жағынан – нақты жалда- малы жұмысшы, екінші жағынан жұмыс беруші қатысады. Ұжымдық еңбек дау-дамайларына қатысушы ретінде жалда- малы жұмысшылар ұжымы (бірыңғай ұйымдық құрылым) және оған қарсы тұратын жұмыс беруші (осы құрылымның уәкілетті өкілдері) қатысады.
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|