РАЗВИТИЕ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ ШКОЛЬНИКОВ
СРЕДСТВАМИ ВНЕКЛАССНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ НА ПРИМЕРЕ
ТУРИСТИЧЕСКОЙ ИГРЫ «ЖАС СҰНҚАР»
В статье рассматриваются вопросы развития функциональной
грамотности школьников средствами внеклассной туристической деятельности
Ключевые слова: функциональная грамотность, туризм, игра «Жас
сұнқар».
Основная проблема современного образования – оторванность
полученных знаний, умений и навыков от реальной жизнедеятельности
227
человека и общества. Успех в школе не всегда означает успех в жизни, что
доказывает неэффективность существующей долгие годы предметной или
дисциплинарной модели содержания образования, ориентированной на знания.
Поэтому ключевым ориентиром для совершенствования качества образования
должен стать Национальный план действий по развитию функциональной
грамотности школьников на 2012–2016 годы, утверждённый Постановлением
Правительства Республики Казахстан от 25 июня 2012 года.
Функциональная грамотность – это способ социальной ориентации
личности, интегрирующий связь полученных знаний с многоплановой
человеческой деятельностью.
Среди
функциональных
качеств
личности
можно
назвать
инициативность, умение находить нестандартные решения, способность
творчески мыслить, готовность обучаться в течении всей жизни. Воспитание
данных качеств возможно как в классной, так и во внеклассных формах
образовательной деятельности. Внеклассная деятельность - это организованные
и целенаправленные занятия с учащимися, проводимые школой для
расширения и углубления знаний, умений, навыков развития индивидуальных
способностей учащихся, а также как организация их разумного отдыха. Одной
из форм такой деятельности является туризм. Туризм - средство физического
воспитания и активного отдыха на природе. В туристических походах учащиеся
закаливают свой организм, укрепляют здоровье, развивают выносливость, силу
и другие физические качества, приобретают прикладные навыки и умения
ориентирования на местности, преодоления естественных препятствий,
развивают коммуникативные навыки и навыки работы в команде. Туризм
является одним из средств формирования функциональной грамотности и
задача школы в данном случае – эффективно организовать туристическую
деятельность школьников.
Внеклассное мероприятие по туризму «Жас сұнқар» разработано
творческой группой учителей «Красноярская средняя школа». Оно
предусматривает изучение вопросов теории и методики проведения
туристической работы, овладение техническими приемами элементов туризма.
Основными формами работы являются:
-
походы;
-
путешествия;
-
туристские слеты;
-
соревнования.
Внеклассное мероприятие «Жас сұнқар» –
это
эффективное
средство
физического
самооздоровления, нравственного развития и
совершенствования
человека,
воспитания
бережного отношения к природе и культурному
наследию, взаимопонимания между народами и нациями.
Цели и задачи игры «Жас сұнқар»:
-
пропаганда туризма, любви к родному краю, изучение природы
228
родного края;
-
воспитательное воздействие на личность подростков с целью
закрепления в их сознании и поведении основ здорового образа жизни;
-
формирование личности, подготовленной к разумному использованию
свободного времени, к самосовершенствованию морально-нравственных,
физических и коммуникативных навыков, умению принимать решения и нести
за них ответственность;
-
формирование знаний по безопасности жизнедеятельности (пожарная
безопасность, правила дорожного движения, и т.п.) практическое их
использование;
-
закрепление ранее полученных знаний и навыков по НВП, воспитание
стремления стать защитником Отечества;
-
развитие у учащихся способности самостоятельно и оперативно
решать поставленные перед ними задачи и проблемы, воспитывать чувство
коллективизма.
Место и время проведения: июнь - июль
месяц, район реки Уба, Красноярский
сельский округ Бородулихинского района
ВКО.
Общее руководство проведением игры
осуществляет администрация и педагоги КГУ
«Красноярская средняя школа» с. Красный Яр
Бородулихинского района.
В соревнованиях принимают участие
команды школ Бородулихинского района двух возрастных групп: старшая
группа- 4 юноши и 2 девушки (8-11кл.) Младшая группа - 4 мальчика и 2
девочки (5-7 кл.). Общий состав команды - 15 человек, включая руководителя
команды, его заместителя и старшего вожатого (по желанию руководителей
команд можно взять кухонный персонал из числа учащихся).
Расходы, связанные с размещением, питанием участников и проездом к
месту проведения соревнований - за счет средств командирующих организаций.
Для проведения игры разрабатывается программа ее проведения.
Пример программы:
I ДЕНЬ
Регистрация
1. Заезд участников - в 10.00.
2. Торжественное открытие - в 10.30.
3. Отбытие команд к месту проведения - в
11.00.
4. Конкурс «Разбивка лагеря» (палатки,
кухня, выгребная яма и т.д.).
5. Обед (сухпаек) - 12.30.
6. Построение, представление команд,
отправление команд на конкурсную программу - в 14.00:
229
- Старшая команда - конкурс «Составление план – карты» (в течение 2
часов);
- Младшая команда выходит на 1 этап игры «Тайна огненного цветка» в
14.00.
7. Конкурс пропаганды и агитации, выставка планшетов.
9. Подведение итогов разбивки лагеря - в 17.00.
10. Ужин с 18.00 до 19.00.
11. Изготовление костра с 19.00 по 20.00.
12. Конкурс туристической песни (стихотворений, художественная
самодеятельность, девиз, речевка) - с 20.00.
13. Отбой - 23.00
II ДЕНЬ
1.
Подъем в 7.00.
2.
Утренний туалет с 7.00 до
8.00.
3.
Завтрак с 8.00 до 10.00 (на
конкурсной основе «Лучшая полевая
кухня»).
4.
Младшая команда («Тайна
огненного цветка» 2 этап) выход в 10.00.
5.
Старшая команда выход на
контрольно-рубежный маршрут в 10.00.
6.
Обед.
7.
Подведение итогов (17.00).
Пример игры для младшей группы:
Игра «Тайна огненного цветка».
1 этап. «Лесные народы»
1. Название племени, выбор вожака. Выбор имен для всех членов
команды.
Зачетные искры:
-
оригинальность названия племени, и каждого члена племени - 5 искр;
-
собранность племени - 5 искр;
-
дисциплина племени – 5 искр;
-
наличие знаков отличия – 5 искр.
Общее количество искр – 20.
2 Этап. Лесная застава «Айболит » (инструктаж по ТБ)
Оказание первой доврачебной помощи. Транспортировка пострадавшего.
Участвует вся команда со своей походной аптечкой.
1. Условные травмы: растяжение связок голеностопного сустава или
колена. Ранение руки или ноги. Укус ядовитой змеи. Перелом руки. Перелом
ноги ниже колена. Обработка потертостей или мозолей. Тепловой, солнечный
удар. Устройство носилок.
2. «Зеленая аптека» лекарственные травы
230
3. «Походные условия»
Штрафные искры:
-
одиночное касание пострадавшим земли – 1 искра;
-
неправильное устройство для транспортировки – 1 искра;
-
потеря снаряжения - 1 искра;
-
оказание помощи пострадавшим - 1 искра;
-
движение пострадавшего по земле, падение пострадавшего – 3 искры;
-
заступ за контрольную линию - 1 искра;
-
неправильное оказание медицинской помощи - 3 искры;
-
отсутствие дисциплины в группе - 5 искр.
Цена этапа – 20 искр.
3 этап. «Логово Акелы». Загадка Акелы на логику.
В случае неправильного ответа племя проходит этот этап заново до тех
пор, пока не отгадают.
Цена этапа – 20 искр.
4 этап. Переправа по бревну.
Штрафные искры:
-
падение (за каждого) -
1 искра;
-
неправильное движение - 2 искры;
-
заступ за контрольную линию - 1 искра;
-
потеря страховки -1 искра;
-
отсутствие дисциплины в группе - 5 искр.
Цена этапа – 20 искр.
5 этап. «Холодные пещеры - логово Каа»
Штрафные искры:
Заступ на землю – 3 искры;
Заступ за КЛ – 1 искра;
Дисциплина – 5 искр;
КВ – 3 искры.
Цена этапа – 20 искр.
Данные
формы
туристической
работы
оказывают
педагогам
практическую помощь в решении профессиональных задач, способствуют
повышение функциональной грамотности учащихся, обеспечивающей личное
саморазвитие, самостоятельность в приобретении знаний, формирующей
коммуникативные навыки, умения использовать информацию и технологии,
решать проблемы, предприимчивость и креативность.
Данные диагностики уровня коммуникативной, информационной и
технологической культуры, познавательной активности, результаты внешней и
внутренней оценки качества обучения, анализ личных достижений
обучающихся подтверждают эффективность созданных педагогических
условий в рамках внеклассной туристической деятельности.
Библиографические ссылки
231
1. Алексеев А. Питание в туристическом походе. – М.: ЦДЮТур МО
РФ, 1996.
2. Алешин В., Серебренников А. Туристическая топография. – М.:
Профиздат, 1985.
3. Бардин К. Азбука туризма. – М.: Прсвещение, 1981.
4. Гранильщиков Ю. Семейный туризм. – М.: Профиздат, 1983.
5. Коструб А. Медицинский справочник туриста. – М.: Профиздат, 1997.
6. Куликов В., Константинов Ю. Топография и ориентирование в
туристическом путешествии. М.: ЦЦЮТур МОПО РФ, 1997.
7. Лето, дети и туризм. Методическое пособие. – М.: ЦДЮТур РФ, 1997.
8.
Линчевский Э. Психологический климат туристической группы.- М.:
ФиС, 1981.
9. Остапец- Свешников А. Педагогика туристско-краеведческой работы
в школе. – М.: Педагогика, 1985.
10. Путрик Ю., Свешников А. Туризм глазами географа. 1987.
11. Туризм в школе. Книга руководителя путешествия. – М.: ФиС, 1983.
12. Штюрмер Ю. Охрана природы и туризм. – М.: ФиС, 1974.
13. Штюрмер Ю. Карманный справочник туриста. – М.: Профиздат 1992
Меруерт Құдабековна Құдабекова
«№236 орта мектебі» КММ
Жарма ауданы, Шуақ ауылы
ОҚЫТУ МЕН ТӘРБИЕ ҮРДІСІНДЕГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕР АРҚЫЛЫ
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҚҰЗІРЕТТІЛІГІН ДАМЫТУ
Баяндамада оқушылардың құзіреттілігін дамыту үшін оқыту мен тәрбие
үрдісіндегі ерекшеліктер қарастырылған. Сонымен қатар ата-аналардың
балаларды оқыту мен тәрбиелеуге белсенді қатысуын қамтамасыз ету жайлы да
сөз қозғалады. Функционалдық сауаттылықтың кең мағынасында тек білік пен
білімділік әлеміне барудың жолы ғана емес, ол – ұлттың, елдің немесе жеке
адамдар тобының мәдени және әлеуметтік дамуының өлшемі екендігі туралы
айтылады.
Кілтті сөздер: функционалдық сауаттылық, құзіреттілік, модельдеу,
легожобалау, рухани құндылықтар, адами құндылықтар.
Ресми дерек бойынша, мектеп жасындағы балалардың 40 пайызы әдеби
мәтінді түсінуге қиналатындығы дәлелденген. Бұлар мектептен білім алса да,
қызмет жасауға келгенде қарапайым жазу үлгісін білмейтіндігін көрсеткен.
Тіпті олар әр түрлі жағдайда кездескен бланкіні толтыра алмай, ондағы
ақпараттың мәнісін түсіне алмапты. Бір қызығы, олар теледидарда не айтылып
жатқанын, жалпы айтқанда, күнделікті өмірдің есебін білмейтін болып шыққан.
232
Соның салдарынан жұмыссыздық, өндірістегі апат, жазатайым оқиғалар,
жарақат алулар көбейіп кеткен. Жалпы, барлық зерттеушілердің болжамы
бойынша адамдардың сауатсыздық деңгейінің төмендеуі, оларға дұрыс білім
беріп, тиянақты оқытпаудан, оқырман болуға үйретпеуден болған көрінеді.
Сақтанбау, ұқыпсыздық, байқаусыздық, апаттар: мұның бәрі ережені дұрыс
оқымағандықтан, түсінбегендіктен, санаға сіңірмегендіктен орын алып отыр.
Қазақ маманы С.Раевтың ойынша, сауатсыздық дерті адамға кішкентай
кезінен бастап жұғады екен. Әсіресе бүлдіршінді жазу мен оқуға баули бастаған
1-ден 3-сыныпқа дейінгі аралықта пайда болады. Яғни, үшінші сынып оқушысы
ешқашан кітапханаға бармаса, оқулықтан басқа ешқандай кітап оқымаса тағы
бір ертеңгі сауатсыздың дүниеге келгені. Ғалымдардың айтуынша, 8-сыныптан
бастап оқушылардың 60 пайызының өз бетімен жазып-оқуға деген ынтасы
жоғалады екен. Тіпті түлектердің үштен бірінің оқуға мүлдем құлқы болмайтын
көрінеді.
Сауаттылық тұлғаның тұрақты қасиеті болып табылатындықтан,
функционалдық сауаттылық сол тұлға меңгерген белгілі бір білім-біліктерден
көрініс табады. Өйткені функционалдық сауаттылыққа адам нақты білім алу
кезеңдерінен өткеннен кейін қол жеткізеді. Сондықтан білім белгілі бір
сауаттылық деңгейін қамтамасыз ететін құрал және нақты іс-әрекеттердің
нәтижесі ретінде қарастырылады. Ендеше, еліміздің болашағы – жас ұрпақты
оқытуда білімнің түпкі нәтижесі деп саналатын құзіреттіліктердің біртұтас
бірлігі ретіндегі функционалдық сауаттылықтың мәнін, рөлін айқындау, оны
мектеп тәжірибесіне ендіру уақыт талабына сай келеді.
Функционалдық сауаттылық – адамның сыртқы ортамен қарым-
қатынасқа түсе алу қабілеті және сол ортаға барынша тез бейімделе алуы мен
қарым-қатынас жасай алу деңгейінің көрсеткіші. Олай болса, функционалдық
сауаттылық тұлғаның белгілі бір мәдени ортада өмір сүруі үшін қажетті деп
саналатын және оның әлеуметтік қарым-қатынас жасауын қамтамасыз ететін
білім, білік, дағдылардың жиынтығынан құралады. Ал кең мағынасында ол тек
білік пен білімділік әлеміне барудың жолы ғана емес, ол – ұлттың, елдің немесе
жеке адамдар тобының мәдени және әлеуметтік дамуының өлшемі. Осындай
сапалық сипаты тұрғысынан қарағанда функционалдық сауаттылық жеке
адамды дамытудың тетігі ретінде қолданылады.
Функционалдық сауаттылық тұжырымдамасына негізделген анағұрлым
танымал
халықаралық
бағалау
зерттемелерінің
бірі
Экономикалық
ынтымақтастық және даму ұйымының (ЭЫДҰ) қолдауымен өткізілетін
15 жастағы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың халықаралық
бағдарламасы (Programmer for International Student Assessment – РІSА) болып
табылады. РІSА 15 жастағы жасөспірімдердің мектепте алған білімдерін,
іскерлігі мен дағдыларын адами іс-әрекеттердің әртүрлі салаларында, сондай-ақ
тұлғааралық қарым-қатынас пен әлеуметтік қатынастарда өмірлік міндеттерді
шешу үшін пайдалана алу қабілеттерін бағалайды.
РІSА зерттеулері қазіргі уақытта әлемде мектептік білім берудің
тиімділігін салыстырмалы бағалаудың әмбебап құралы ретінде қарастырылады.
233
Зерттеу барысында алынған деректер тұтастай оқытудың мазмұны мен әдістері
ретінде, сондай-ақ контексті факторлардың (басқару моделі, оқыту тілі,
отбасының және т.б әлеуметтік мәртебесі) мектеп оқушыларының
функционалдық сауаттылығын дамыту деңгейіне әсері ретінде білім беру
жүйесін дамыту стратегиясын анықтауға негіз болады.
Ұлттық жоспарда көрсетілген функционалдық сауаттылықтың негізгі бір
тетігі-оқу нәтижелерін бағалау жүйесін өзгерту. Яғни бағалау жүйесі
функционалдық сауаттылықта сырттай бағалау және іштей бағалау болып
бөлінеді. Іштей бағалау- оқу пәні бойынша оқыту сапасын диагностикалау және
мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты өлшеміне сәйкес жүзеге
асырылуы тиіс. Ал сырттай бағалау дегеніміз - әрбір деңгейді аяқтау бойынша
білім алушының оқу жетістіктерінің нәтижелеріне сәйкес (ҰБТ, ОЖСБ және
т.б.), сондай-ақ халықаралық зерттеулерге (TIMSS, PISA және PIBLS) қатысуы
арқылы жүзеге асырылады. Сыртқы бағалау белгілі бір мамандық иелеріне
қатысты болса, іштей бағалау көбіне білім алушыларға қатысты.
Функционалдық сауаттылықтың тағы бір тетігі ретінде қосымша білім
мен мектептен тыс сабақтармен қамтуды жатқызуға болады. Жалпы білім
беретін мектептегі және мектептен тыс ұйымдардағы әртүрлі бағыттағы
үйірмелер, секциялар желісін кеңейту есебінен балаларды қосымша білім
берумен қамту ұлғайтылады. Басты назар ғылыми-зерттеу жобаларына,
техникалық
шығармашылыққа,
өнертапқыштыққа,
модельдеуге,
нанотехнологияларға, робот техникасына, легожобалауға және т.б. аударылады.
Функционалдық сауаттылықтың тағы бір тетігі-ата-аналардың балаларды
оқыту мен тәрбиелеуге белсенді қатысуын қамтамасыз ету. Ата-анасы баланы
жас кезінен адами құндылықтар дарытып, саналы өмір сүруге баулуға
борышты. Ата-ананың бала тәрбиелеуде функционалдық сауаттылығын көтеру
мектеп мұғалімдерімен олардың тығыз байланыс жасап, екі жақты әріптестік
әрекетінің негізінде қалыптасады. Яғни ата-ананың баласының ерекше қасиетін
тануы, оны түрлі жағдаятта түсініп, қол ұшын беруі, олардың қабілетін
дамытуға, бойына рухани құндылықтарды қалыптастыруға, жағымсыз мінез-
құлық, әдеттерден арылуға көмек беретін функционалдық сауаттылық ата-ана
бойында да болуға тиіс. «Балаға берілген дұрыс тәрбие-бұл бақытты кәрілік,
қате тәрбие біздің келешектегі сорымыз, біздің көз жасымыз» деген
С.А.Макаренконың сөзін ата-аналарға берілген кеңес деп есептеймін.
Библиографиялық сілтемелер
1.Ботвинников А.Д., Ломов Б.Ф. Научные основы формирования
графических знаний, умений и навыков школьников. – М.: Педагогика,
1979. -256 с.
2.Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау (12 жылдық оқытудың
құрылымы мен мазмұнын жетілдіру бойынша экспериментке
қатысушылар үшін әдістемелік ұсынымдар). – Астана, 2006. - 29 б.
3.Дүйсебек Ә.Т. Құндылық өзгерістері жағдайында білім мен тәрбие
мазмұнын жетілдірудің әдіснамалық негіздері //Республикалық ғылыми-
234
практикалық конференция жинағы. – Арқалық: Арқалық мемлекеттік
педагогикалық институты, 2012. – Б.24-28.
Людмила Никифоровна Никулина
Казахстанско-Российская гимназия
Казахстан, Усть-Каменогорск
РОЛЬ ВОСПИТАТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ В РАЗВИТИИ
ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ И ЛИЧНОСТНОГО
ПОТЕНЦИАЛА УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЫ
В статье поднимаются вопросы развития личностных качеств учащихся
начальной школы средствами воспитания. Автор знакомит с системой работы,
опираясь на примеры из собственного опыта по развитию у учащихся
функциональной грамотности в рамках деятельности по реализации модели
ученика начальных классов.
Ключевые слова: воспитание, личность, функциональная грамотность,
модель ученика, мероприятия.
Основные
направления
развития
функциональной
грамотности
школьников обозначены в Государственной программе развития образования
Республики Казахстан на 2011-2020 годы, одной из целей которой является
«формирование в общеобразовательных школах интеллектуального, физически
и духовно развитого гражданина Республики Казахстан, удовлетворение его
потребности в получении образования, обеспечивающего успех и социальную
адаптацию в быстро меняющемся мире» [1].
Функциональная грамотность в современном обществе выступает как
способ социальной ориентации личности, интегрирующий связь образования с
многоплановой человеческой деятельностью, становится одним из базовых
факторов, способствующих активному участию людей в социальной,
культурной, политической и экономической деятельности [1].
В то же время, развитие и модернизация казахстанского общества, его
перспективы и тенденции делают в наше время особенно значимой проблему
формирования духовности и нравственности подрастающего поколения,
которое должно стать главной активной силой преобразования экономики,
социальной жизни и культуры в нашей стране.
Воспитание должно способствовать развитию и становлению личности,
всех ее духовных, физических сил и способностей, вести каждого к новому
мироощущению,
мировоззрению,
основанному
на
признании
общечеловеческих ценностей в качестве приоритетных в жизни. Сегодня
категории «образование», «обучение» и «воспитание» понимаются как
целостный, нераздельный процесс. Собственно говоря, без должной
235
воспитанности учащихся эффективный процесс обучения просто невозможен.
Вот почему процесс обучения закономерно предполагает единство
образовательной и воспитательной функций. Как целенаправленная,
планомерная деятельность педагогов, воспитание призвано развивать
природные задатки, формировать личность.
«Педагогический процесс только тогда хорош, когда в нём воспитание
идёт впереди обучения, ибо вызванные им к действию духовные силы будут
впитывать знания как пищу, необходимую для дальнейшего роста и
становления личности школьника» (Ш. А. Амонашвили) [2].
В рамках процесса воспитания, который играет решающую роль в
формировании
личности,
деятельность
учителя
начальной
школы
ориентирована на реализацию ряда функций:
- организацию деятельности, в которой формируется личность
школьника;
-
отбор содержания обучения и воспитания, направляющего
формирование личности в нужном направлении;
- устранение воздействий, которые могут негативно сказаться на
формировании личности;
- изолирование личности от неблагоприятных для ее формирования
условий, которые невозможно устранить [3].
Осуществление данных функций должно способствовать развитию
функциональной грамотности, формированию основополагающих качеств
личности школьников, представленных в модели ученика начальной школы.
Ставя целью реализацию данной модели, воспитательная работа учителя
начальных классов рассчитана на 4 года, каждый из которых имеет свое
название и цели. Отметим, что содержание работы планируется в соответствии
с принципами научности, доступности, последовательности, систематичности,
постепенности и связи теории с практикой.
Достарыңызбен бөлісу: |