Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан
жүктеу/скачать 13,53 Mb. Pdf көрінісі
|
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy
| В3 дәрмендәрісі (пантотен қьппқылы) - А-коферментінің құрамы-
на енеді, оны ң қатысуымен организмде зат алмасу кезінде пайда болатын сірке қьппқылы мен басқа да қышқылдар қалдықтары активтеніп, лимон қышқылы, стеролдар, глицеридтер жөне басқа да көптеген қосылыстар синтезделеді. Пантотен қышқылы жетіспесе өсіп- жетілу процесі баяулайды, тері ауруға шалдығып, нерв жүйесінің, ас қорыту ағзаларының қызметі бүзылады. Бұл дөрмендөрі бауырда, бүйрек үсті бездерінде, жүректе, бүйректе, жүмыртқаның сары уызын- да көп жинақталады. В4 дөрмендөрісі (холин) бауырды шырланудан (май басудан) сақ- тайды, майдьщ ішектен сіңірілуін жақсартады, ацетилхолин медиато- рын синтездеуге қатысады. Ол жетіспесе бүйректің қүрылысы бүлініп (дегенерация), организмнің өсуі баяулайды, нерв жүйесінің қызметі нашарлайды. Холин лецитиндер құрамында болады, ашытқыларда, дөнді дақылдарда, күнжарада, бауырда, балық пен ет ұнында кездеседі. В5 дөрмендөрісі (РР, никотин қыш қылы) тотығу-тотықсыздану процестерін жүргізетін дегидрогеназа ферментінің құрамына енеді, тотығатын органикалық заттардан сугегінің бөлінуін жандандырады. Ол қарын сөлі мен ұйқы безі сөлінің бөлінуін күшейтеді, жүрек жүмысын жиілетіп, шеткей тамырлар арнасын кеңейтеді, эритроцит- тердің түзілуін жақсартып, бауырдың қызметін реттейді, көмірсулар 158 мен майлардың алмасу процесіне эсер етеді. Никотин қыш қылы жетіспесе пеллагра деп аталатын ауру пайда болады, тері зақымда- нып, іш өтеді, психика өзгереді, тіл дертке шалдығып, семіп, жан- сызданады (қара тіл дерті). Бүл дөрмендөрі көп мөлшерде жүгерінің, күріштің кебегінде, ірі тартылған үнда, ашытқыда, картопта, жану- арлар бауьфында кездеседі. В6 дөрмендөрісі (пиридоксин, адермин) амин қы ш қы лдары н карбоксильсіздендіретін, қайта аминдеу реакцияларын катали здейтін, көмір қыш қылын ажырата отырып ыдырататын ферменттер қүра- мына енеді. Ол жетіспесе белок синтезі бұзылып, өсіп-жетілу процесі баяулайды, қан плазмасы белоктары мен гемоглобин синтезі нашарлай ды. Пиридоксинге ашытқылар, күріш кебегі, бидай, бауыр бай келеді. Р дөрмендөрісі (цитрин) өсімдік өлемінде кеңтараған. Глюкозид- тер - рутин мен гесперидин, шөй жапырағы мен жүзім құрамындағы таннин сияқты затгардың қүрамасы жөне қарақатган альшған кон- центратта коп болады. Цитрин капиллярлар қабырғасын нығайтады. Н дөрмендөрісі (биотин) орталық нерв жүйесі қызметін, белоктар- дың, көмірсулардың, майлардың алмасуын ретгеуге қатысады. Ол ферменттердің белсенді тобының қүрамына енетіндіктен, аспарагин қыш қылы мен серин, треонин алмасуына, май қышқылдарын кар- боксильдеу процесіне қатысады. Биотин жетіспесе тері ауруға шал- дығып, жүн түсіп қалады (дәрмендөрі немістің H ayt - тері деген сөзінен алынып, Н дөрмендөрісі деп аталған). Биотинді ас қорыту жолы микроорганимздері синтездейді, сондықтан қалыпты жағдайда оған зәрупік байқалмайды. В - дөрмендөрісі (фоли қыш қылы, В9 дөрмендөрісі) антианемия- лы қ жөне өсу факторы болып табылады. Ол жапырақтан бөлініп алынған (латынша folium - жапырақ), сондықтан осылай аталған. Фоли қышқылы тиамин мен метионин, қан түйіршіктері мен метил тобын түзу үшін қажет. Ол бауырды шырланудан сақтайды, жанама жолмен ас қорьпу ағзаларының кілегейлі қабығының қалыпты қызметі үшін қажет пантотен жөне никотин қышқылдары коферменттерінің түзілуін жандандырады. Фоли қышқылы тимидинді, пуриндерді түзу, глициннің серинге айналу, гистидиннің ьщырау процестеріне каты- сады. Ол жетіспесе қан торшаларының саны азаяды, организмнің ауруға төзімділігі нашарлайды. Бұл дөрмендөрі жасыл жапырақтар, көк өніс, ашытқылар қүрамында көп болады. жүктеу/скачать 13,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|