Нуржігіт Алтынбеков
жүктеу/скачать 1,09 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нуржігіт Алтынбеков
Жасқа байланысты ерекшеліктері. Постнатальдық кезеңде (нәресте туылғаннан кейін) жаңа туған баланың кіндігін байлағаннан кейін әклесіндегі газ алмасу немесе тыныс алу жүйесі елеулі өзгерістерге ұпырайды, Балалық шақта өкпенің тыныс алу беті біртіндеп (спорт, дене еңбегінде) белсенді түрде ұлғаяды. Осыған байланысты жасөспірімдердің әкпесіндеті альвеолаларының жалпы саны 10 есе көбейіп кетеді. Ал, 50-60 жастан кейін әкпенің дәнекер тінді "драмасына тұздардың шөгуі орын алады. Мұның барлығы әкше қозғалысының шектелуіне және газ алмасу қызметінің өлсіреуіне әкеліп соғады, Регенерациясы. Тыныс алумүшелерінің физиологиялық регенерациясы тек қана кілегейлі қабығында байқалады. Өкілі бөліктерін алып тастағаннан кейін, қайтадан қалпына келуі іс жүзінде болмайды. 55. Тері. Эпидермис және дерманың құрылысы. Бүрлі және торлы қабаттары, олардың тіндік құрамы. Тері бездері. Май бездері, тер бездері және сүт бездері. Шаштың құрылысы, дамуы, өсуі және алмасуы. Tepi (cutis) - денені сыртынан жабатын жабын. Шамамен үлкен адамның өлшемі 1,5-2м2. Тері эпидермиспен (эпителий материалы) дермистен (монтаж матасынан) тұрады. Олардың жанында парентеральды талшық немесе гиподерма бар терінің майлы қабаты бар. Бет денесінің кез-келген бөлігі терінің қалыңдығына ие, сондықтан терінің қабаты 0,5-тен 5 миллиметрге дейін созылады. Қызметі. Тері ағзадағы мүшелерді зақымданудан сақтайды. Көптеген улы заттар мен микробтар сәттері арқылы ағзаға өтпейді (егер майда ерімісе). Тері су мен тұздың алмасуына қатысып, дене жылуын сақтайды. Адам терісінен тәулігіне 500мл-дей су бөлінеді. Ол болса ағзаданы судың 1% - ін құрайды. Теріден термен бірге хлоридтер мен және азоттты алмасудан пайда болған көптеген зиянды заттар да бөлініп шығып отырады. Күннің күлгін көк сәулесінің әсерінен теріде "Д" витамині синтезделеді. Бұл витаминкің жетіспеушілігінен өсіресе бала ағзасында рахит ауруы пайда болады. Терінің торлы қабатында (дерма) көптеген артериоло-венулярлы анастомоздар мен қан тамырлар торының орын алуына байланысты, тері ағзадағы қанның депосы болып та саналады. Ересек адамдардың терісінің осы қабатында іл-дей қан сакталады. Терінің нммундық қаснеті тағы бар, осыған байланысты теріде антигенді тану, оның элиминациясы да өтеді. Терінің құрамында көптеген нервтермен, нерв ұштарының болуының арқасында тері өте сезімтал да, және ағзадағы ауырғанды, температураны (жылу), т.б. сезетін рецепторлы аймақ болып табылады. Мысалы: бас, саусақ терісінің 1см2-да 300-ге дейін сезімтаз нүктелері болады екен. Дамуы. Тері ұрықтың екі жапырақшасынан бастау алып дамиды. Тері эпидермисі - эктодермадан, ал оның астындағы дәнекертінді-дерма кабатты - сомиттің туындысы дерматомнан адамды. Ұрықтың алғашқы аптасында терінің бір қабаты жалпақ жасушалардан, ал кейін 2-3 айлық ұрықта эпителий көп қабаттыға айналады, 3-айлық нәрестенің терісінде түктер, бездер мен тырнақ пайда бола бастайды. Эпидермис (epidermis), көп қабатты жалпақ мүйізделген эпителий. Бұл эпителнй үиемі түсіп жөне қайта жаңарып отыратын (кератннизация), қалыңдығы 0,03 тен 1,5 мм-деи құрылым. Ал терінің түкті бөлігіндегі қалындығы 170 мкм. эпидермистің құрамында жылтыр қабаты нашар дамыған, ал, мүйізделген қабаты 2-3 қатар болып келген мүйізделген жасушалардың жиынтығынан тұрады. Қалың теріге жататын саусақ және табан терісінде бес түрлі қабаттары бар. Оларға; базалъді, тікенекті, дәнді, жылтыр және мүйізді қабаттар жатады. Терінің басқа бөліктерінде (жұқа теріде) төрт қана қабаты байқалады (жылтыр қабаты болмайды). Тері қабаттарында әр түрлі кератиноциттер, Лангерганс жасушасы, макрофагтар, Емізікті қабаты (st.paillare) эпидермистің астында орналасады, құрамында борпылдақ дәнекер талшықты тіні бар, трофнкалық қызмет атқарады. Емізікті қабаттың сызықтары терінің бетінде өр |