Областной учебно-методический кабинет организаций дошкольного, общеобразовательного
жүктеу/скачать 2,84 Mb. Pdf көрінісі
|
Биология факульт курсы
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақтың барысы: Қызығушылығын ояту
- Лекцияның жоспары және қысқаша мазмҧны
| Бекіту сҧрақтары:
Не білемін? Не білгім келеді? Не білдім? Қосымша материал жинақтау Тақырыбы: Ч. Дарвин ілімінің пайда болуының алғы шарттары Мақсаты: Ч. Дарвиннің эволюциялық теориясының негізгі қағидалары туралы мәлімет беру. Сабақтың барысы: Қызығушылығын ояту Ч. Дарвин ілімінің пайда болуы туралы не білеміз Не білемін? Не білгім келеді? Не білдім? Лекцияның жоспары және қысқаша мазмҧны: 1. Ч.Дарвинің ӛмірбаяны және еңбектері. Ч.Дарвинің эволюция теориясының негізгі қағидалары және теорияның бағалануы.Ч. Дарвинің эволюциялық ілімінң биологияның ілгері ӛрлеп дамуына жасаған ықпалы. Ч.Р.Дарвин дәрігер отбасында дүниеге келген. 1831 жылы натуралист ретінде «Бигль» кемесімен 5 – ші жазғы экспедициясына қатысты. Экспедицияның басты мақсаты – Оңтүстік Американың топографиялық суреттері еді. Экспедиция Чили, Галапагос, Таити аралдарынан Жаңа Зеландия, Тасмания мен Оңтүстік Америкадан ӛтті. Галапагосс аралдарында сол жерлердің флорасы мен фаунасының материктігіне ұқсастығы Дарвиннің назарын аударды. Осы мысал түрлердің ӛзгере алатындығын дәлелдеді. Англияға қайтқаннан кейін Дарвин кӛгершіндер мен басқада үй жануарлардың сұрыпталуымен айналысты. Одан соң ол Т.Мальтустың шығармаларын зерттеген. Дарвин сол шығармалардағы ойларды тірі табиғатқа пайдаланды. Оның тұжырымы бойынша жануарлардың жоғары репродуктивтік потенциалына қарамастан табиғи популяциялардың саны тұрақты болады. Түрлердің ӛзара бәсекелестік, күреске шыдамды, бейімделгіш түр ғана кӛп ұрпақ қалдыра алады. 1858 жылы тура сондай тұжырымға А.Р.Уоллес те келді. Бұны Ч.Лайельдің жұмыстары дәлелді. Ол прогрессивті ӛзгерістердің полеонтологиялық материалдарда болатынын кӛрсетті. Дарвин мен Уоллес Лондондағы Линнеевтік отырысқа докладпен шықты. Ал 1859 жылы 114 Дарвин ӛзінің негізгі шығармасын - «Табиғи сұрыпталу арқылы ӛмірдің пайда болуы» жарыққа шығарады. Дарвинизмнің ең басты қателігі оның ―ӛмір – бұл күрес‖ дейтін ілімі. Осы ілім анағұрлым күшті әрі сол ортаға бейімделген органикалық заттар мен ағзаларға қолдануға жарамды, ӛйткені күшті әлсізді табанына басып жаныштап отыруы тиіс. Бірақ бұл идеяны адамдарға қатысты қолдануға болмайды. Дарвинге жүгінсек, ―артықшылықты раса‖ ӛмір сүру күресінде жеңіске жетуі тиіс. Оның ойынша олар еуропалық ақ адамдар да, ал африкалықтар мен азиялықтар бұл күресте жеңіліс табуы керек. Ол тіпті бұлар кӛп кешікпей құрып кетеді деген тұжырым жасайды. Мысалы Дарвин былай деп жазады: ―Тек ғасырлармен ғана ӛлшеуге болатын алдағы аз уақыттың ішінде ӛркениетті раса оларды сӛз жоқ құртып тынады, ал бұдан кейін әлемдегі жабайылардың бәрін жояды. Сонымен бірге антропоморфты маймылдар ―яғни маймылдың адамға айналу сатысындағылар‖ да құртылып жіберіледі. Дарвин үздіксіз шиеленісті ауқымы зор табиғи құбылыс ретінде қарастырады. Бұл тіршілік үшін күресте әрқашан күштісі және жағдайға анағұрлым жақсы бейімделгені жеңіске жетеді, ал бұл тек солар ӛмір сүруге құқылы, ӛйткені осы заң табиғаты тұрғы¬сынан ӛзін ақтай алады деп мәлімдеуі содан. Ӛнегелік құндылықтар мен рухани жетілу оның іштен шыққан ―шұбар жыланы‖ — ―ӛмір сүру үшін күрес‖ идеясының басты жауы болды Ч.Дарвин дүниежүзілік саяхаты кезінде сыртқы орта жағдайларының әсерінен жануарлар мен ӛсімдіктердің ӛзгергіштігін байқаған соң, олардың жасанды және табиғи жағдайдағы ӛзгерулеріне қатысты деректерді жинауға кіріседі. Ӛсімдіктердің іріктемелері мен үй хайуанаттарының қолтұқымдарының алуан түрлілігіне ерекше назар аударады. Соның нәтижесінде табиғаттың дамуы табиғи заңдарға ғана байланысты екенін және адамның іріктемелер мен қолтұқымдарды тұқым қуалайтын ӛзгергіштік пен қолдан сұрыптау арқылы шығаратындығын дәлелдеді. Ч.Дарвин табиғатта жаңа түрлердің қалай пайда болатынына ерекше кӛңіл бӛлді. Ол организмдердің табиғи жағдайда қалай кӛбейетіндігіне де назар аударды. Барлық организмдер артына ұрпақ қалдыру үшін ӛте қарқынды кӛбейетіндігіне кӛптеген мысалдар келтіріп, ӛсімдіктер мен жануарлардың кез келген түрлері табиғатта геометриялық прогрессиямен кӛбеюге қабілеттілігін дәлелдеді. Әрбір организм ӛте кӛп ұрпақ бергенімен, олардың жыныстық жетілуге дейін ӛмір сүретіндері аз болатындығын байқады. Дегенмен кӛбею кезіндегі ұрпақтардың басым кӛпшілігі әр түрлі әсерлерден (қоректің жетіспеуі, қоршаған орта жағдайларының қолайсыздығы, т.б.) кӛптеп қырылады. Табиғатта ұдайы тіршілік үшін күрес жүретіндігін айта келе, Дарвин бір даралардың кӛбейіп артына ұрпақ қалдырып, екінші даралардың жойылып отыратындығы табиғи сұрыпталудың әсерінен болатынын дәлелдеді. Қорытынды: Картадан Ч.Дарвиннің саяхат жасаған жерлеріне сипаттама беріледі. |