АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТІ
ТАРИХ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ИНСТИТУТЫ
Саясаттану және әлеуметтік-философиялық пәндер кафедрасы
2 дәріс тақырыбы: ДҮНИЕНІ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ТҮСІНУДІҢ НЕГІЗДЕРІ: САНА, РУХ ЖӘНЕ ТІЛ. Оқытушы: философия ғылымдарының кандидаты, аға оқытушы Гүлнара Дүйсенқызы Рахимова Дәріс жоспары:
Жан, ақыл, парасат, рух. Антикалық философиясындағы рух пен парасаттың
космологизмі.
2. Фәлсафа дәстүріндегі рух ұғымы: Ибн-Сина рух туралы.
3. Ортағасыр дәстүріндегі рух пен жанның теологиялық түсінігі.
Ақыл мен жан. Декарттың ақыл туралы ойлары.
Рене Декарт французғалымы, философ, математик, физик және физиолог.
Ол дуализмдік (қоснегізді) идеалистік философия жүйесін жасап,
әйгілі "Ойлағандықтан бармын"
(ойлау болмысты анықтайтын бірегей негіз)
нақылын тұжырымдады. Ол анық, толық ақиқатқа жету үшін
"бәрінен күдіктену"
сынды
Картезиандық күмән әдіснамасын жасап,
қазіргі заманғы батыс философиясыныңрационализм бағытының көшбасшысы болды.
Ақыл мен жан: Декарт
Сана – менталдықты анықтаушы критерий бола алады;
Ақыл – өзін-өзі сараптау саласы.
Ерік – пікірлер мен жобаларға деген өз ойын еркін айта білуі.
Сонымен зерде – таным қабілеті (facultas cognoscendi), ал ерік – таңдау қабілеті – (facultas eligendi).
- Күмәндану – зерденің емес, еріктің қызметі.
Декарт бойынша:
Ақыл сезімді де қамтиды,
ал ақиқат сезіну тек адамдарға ғана тән;
Ақыл адамды басқа жануарлардан
ерекше етеді деп есептеді;
Декарт «Мен» деген не?»
деген сауал қоя келе, «Мен» - ойлаушы нәрсемін (res cogitans)», - дейді.
Ойлайтын нәрсе деген не? Бұл – күмәнданатын,
Ұғынатын, ойластыратын, терістейтін, қалайтын, бас тартатын, сонымен қатар елестететін және сезетін нәрсе».
Res cogitans
(мен ойлаушы нәрсемін)
елестету
Сезіну (денесіз мүмкін емес)
«sentire» (сезінемін)
Сезіну – ойлау тәсілі
Декарт адамның ақылы мен денесінің арасында едәуір
айырмашылық бар деп тұжырымдайды.
