Ономастика (грек onomastіke – ат беру өнері) – тіл білімінің жалқы есімдерді зерттейтін саласы. Жалқы есімдерге кісі, жануарлар аттары, халық, ұлт, ру-тайпа атаулары, жер-су, аспан денелері жатады.
Мақсаты
Ономастика атаулардың шығу, қалыптасу жайын тексереді.
Географиялық ғылымдар тұрғысынан алғанда, топоним белгілі бір нысанға берілген атау ғана емес, оның географиялық болмысын айқындап тұратын, мағыналық жүктемесі жағынан белгілі бір ақпарат бере алатын, жалпы алғанда сол нысанның өзінен айырып алуға болмайтын атау болып табылады.
Топонимика географиялық атауларды зерттесе
антропонимикакісінің аты-жөнін, тегін, лақап, бүркеншік есімдерін қарастырады
Этнонимика ел, ру аттарын, астронимика (космонимика) аспан әлемі, жұлдыз, планета атауларын, зоонимика жануар, фитонимика өсімдік, теонимика құдай аттарын, рухтар мен мифтік түсініктерге байланысты атауларды тексереді.
Жалқы есімдер
Мәні, мағынасы
Ономастика
Қазақ ономастикасының зерттелу тарихына аналитикалық шолу жасалған еңбекте бұл саладағы зерттеулер 4 кезеңге бөлінген. Соның ішінде жалқы есімдерге қатыстылары мыналар:
1 кезең: 1950 – 1970ж.ж. Бұл кезеңде қазақстандық ономастикалық мектеп қалыптасты. Қазақ топонимдері мен антротопонимдері зерттелді, олардың этимологиясы, құрылымдық және лексика-семантикалық топтары анықталды. (Т.Жанұзақов «Лично-собственные имена в казахском языке» 1961ж; «Қазақ тіліндегі жалқы есімдер» 1965ж; «Қазақ есімдерінің тарихы» 1971ж.)
2 кезең: 1970 – 1990ж.ж. бұл кезеңдерде аймақтық топонимиялық зерттеулер дами түсті. Ономастикалық теорияларға назар аударылды; топонимдер мен антротопонимдер этнолингвистикалық бағытта зерттеле бастады. Қазақстан аймағындағы басқа ұлттың топонимдері зерттеле бастады, түркі-монғол топониялық сәйкестіктер зерттеле бастады (Т.Жанұзақов «Очерк казахской ономастики» 1982ж; Е.Керімбаев «Атаулар сыры» 1986; «Қазақ есімдері» 1988; В.Махпиров «Собственые имена в памятнике Х в. «Дивану лугат ат-турк Махмуда Кашгарского» 1980ж канд. дисс. )
2 кезең: 1970 – 1990ж.ж. бұл кезеңдерде аймақтық топонимиялық зерттеулер дами түсті. Ономастикалық теорияларға назар аударылды; топонимдер мен антротопонимдер этнолингвистикалық бағытта зерттеле бастады. Қазақстан аймағындағы басқа ұлттың топонимдері зерттеле бастады, түркі-монғол топониялық сәйкестіктер зерттеле бастады (Т.Жанұзақов «Очерк казахской ономастики» 1982ж; Е.Керімбаев «Атаулар сыры» 1986; «Қазақ есімдері» 1988; В.Махпиров «Собственые имена в памятнике Х в. «Дивану лугат ат-турк Махмуда Кашгарского» 1980ж канд. дисс. )