Ордабекова Хафиза Арысбайқызы
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
Тіл біліміне кіріспе Ордабекова Х. Оқу құралы
|
Төменде берілген тілші-ғалымдарының пікірін (Л.В.Щерба, Р.И.Аванесов) негізге ала отырып, адам баласының сөйлеу тілі дыбыстарының табиғатын қалай айқындайтындығына назар аударыңыз. Сөйлеу тілінің дыбыстары қоршаған ортадағы кез келген дыбыстар сияқты физикалық, механикалық құбылыс ретінде өмір сүреді. Бұл тіл дыбыстарының физикалық аспектісі болып табылады. Ал адам баласының орталық және шеткергі ми жүйесі қабылдайтын дыбыстар жүйесі биологиялық аспектіні құрайды, тіл дыбыстарының физикалық және биологиялық аспектісі өзара күрделі функционалды қатынаста біріге келе, тіл дыбыстарының психофизиологиялық аспектісін құрайды. Сөйлеу тілінің дыбыстарын қарастыратын үшінші аспект ‒ лингвистикалық, яғни оның әлеуметтік сипаты. Мәселен, а деген сұраулық шылауы биологиялық және физиологиялық жағынан әртүрлі дыбысты құрайды, ал лингвистикалық тұрғыдан алғандаәрі сұраулық шылауды, әрі дыбысты құрайды. Мұны тілдің негізгі қызметі саналатын тілдік коммуникация арқылы дәйектеуге болады (Щерба Л.В. Грамматика французского языка. ‒М., 1937. С. 17). Е.И.Негневецкой және А.М.Шахнаровичтің «Язык и дети» (‒М., 1981) еңбегінде жүргізілген эксперимент материалдарымен таныса отырып, балалардың тілдің дыбыстық жүйесін қабылдау ерекшелігіне назар аударыңыздар. На вопрос: «Что больше ‒кит или кот?» ‒ маленькие дети, не знающие (это было установлено), что такое кит, в абсолютном большинстве отвечали: 133 «Кот». Очевидно, что что-то в этом слове, в его звуковой оболочке заставляло детей предположить, что кит ‒что-то такое маленькое... Мы предположили что звук [и] у детей ассоциируется с чем-то маленьким, а звук [о] ‒с большим... Для чистоты эксперимента, для того чтобы исследовались только внешние звуковые своиства слов, мы взяли... квазислова ‒несуществующие слова. Перед ребенком раскладывались деревянные фигурки разной велечины. Ребенку предлагалось следующие задание: «Давай назовем эти фигурки так ‒Бим и Бом...». И ребенок выбирал маленькие фигурки и откладывал их: «Вот Бим, и вот Бим». жүктеу/скачать 1,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|