23
жылдары ғана назар аударыла бастады. Мәселен, гүл лексемасының
семантикалық құрылымына назар аударайық:
1 Түрлі-түсті, үлбіреген хош иісті өсімдіктің жалпы атауы.
2 Гүлді өсімдіктердің жыныстық жолмен көбею мүшесі (терм.мағ.).
3 Жасөспірім, бүлдіршін (ауыс мағ.).
4 Ажар, әр, көрік, келбет (ауыс мағ.) (ҚТТС, І, 362).
Қазақ мәдениетінде гүлге қатысты этномәдени фон белгілері ретінде
«сұлулық», «нәзіктік», «қыз», «бүлдіршін», «көктем», «өмір» ұғымдарын алуға
болады. Гүлдің биологиялық тұрғыдан ғұмырының қысқа болуы, гүлді
өсімдіктің өзіне тән даму кезеңдерінің болуы (
көктеу, гүлдену, солу) образды-
ассоциативті түрде адам өмірінің өткінші, бұл өмірдің қамшының сабындай
ғана қысқа екенін сипаттауда ауыс мағынада қолданылуына негіз болған.
Бұған «гүлдің солуы –өмірдің үзілуі» сияқты ассоциаттар дәлел. Демек, гүл
концептісі «жан, адамның жаны» сынды потенциалды семамен толыға түскен.
Аталған этномәдени фон белгілері негізінде ұлттық антропонимдер жүйесінің
қалыптасқандығын айта кеткен орынды:
Гүлбаршын, Гүлжан, Гүларай, Гүлім,
Гүлжайна, Жайнагүл, Қызғалдақ, Раушан, Райхан, Гүлден, Гүлнұр, Нұргүл
және т.б. Берілген ұлттық антропонимдер жүйесі «гүл» концептісінің мәдени-
бағалауыштық сипатын айқындай түседі. Қазақ ұлттық ғалам бейнесінде гүл
адамзат баласы үшін маңызды деген категорияларымен
«сұлулық»,
«махаббат», «өмір», «өлім» байланыстырылады.
Достарыңызбен бөлісу: