Орындаған: Газизова Аружан Тексерген: Жанар Кобегеновна
жүктеу/скачать 19,95 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Орындаған:Газизова Аружан Тексерген: Жанар Кобегеновна: Семей 2023
|
«СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы УНИВЕРСИТЕТІ» КЕАҚ Инжерлік-технологиялық факультеті Химиялық технология және эколология кафедрасы “ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІНДЕГІ ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ”. пәнінен өздік жұмысты орындау бойынша әдістемелік нұсқау 6В11201 Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау Тақырып: 1 Ғылыми ақпараттарды іздеу, жинау, өңдеу. Орындаған:Газизова Аружан Тексерген: Жанар Кобегеновна: Семей 2023 Ғылыми ақпаратты іздеу және жинау Біздің айналамыздағы ақпарат көздерінің барлығын ғылыми еңбектер дайындау үшін пайдалануға болмайды. Өйткені, ғылыми жұмыс әрқашан жеткілікті тар тақырыптық бағытқа ие және көптеген дереккөздердің сапасы қанағаттанарлықсыз, ал кейбір дереккөздер жай ғана қол жетімді емес (құпиялылыққа байланысты). Ақпараттың бастапқы көздерін іздеу зерттеушіге қолжетімді ізделетін көздің шығыс деректері негізінде оларды сәйкестендіруді қамтиды. Ақпараттың бастапқы көздерін жинау ең қарапайым процедуралардың бірі болуы мүмкін. Оны жүзеге асыру үшін зерттеуші іздеген дереккөздердің көпшілігін белгілі бір күнге жұмыс орнының жанына шоғырландыру керек. Жүйелеу – жинақталған материалды мазмұнына қарай жүйелеп, топтастыру және оны пайдалану реттілігін ескеруден басқа ештеңе емес. Нәтижесінде барлық жиналған дереккөздер сәйкес тарауларға бөлінуі керек. Қарастырылып отырған процедура жүйеленген дереккөздерді талдаумен аяқталады. Мұндай талдау көздерді таңдаудың толықтығын мұқият тексеру және олардың шығыс деректері мен мазмұнының сәйкестігін тексеру болып табылады. Бастапқы ақпарат көздерін іздеудің, жинаудың, жүйелеудің және талдаудың негізгі құралдары. Жазбаша жұмысты дайындау кезінде кітапхана каталогтары жиі қолданылады. Бұл ішінара кітапханалардың әлі де ақпараттың ең толық және қол жетімді жиынтығы болып табылатындығына байланысты. Сонымен бірге кітапхана каталогымен жұмыс істеудің айқын ыңғайлылығын жоққа шығару қиын. Каталог – ақпараттық қорда сақталатын және белгіленген ережелерге сәйкес есепке алынатын көздердің жүйелі тізімі. Кез келген кітапхана каталогының «негізі» кітаптың немесе белгілі бір кітапханада сақталатын және жазылған мерзімді басылымның ең маңызды шығыс деректері туралы құжатталған расталған анықтамалық ақпаратты қамтитын брошюралар немесе картотекалар болып табылады. Көбінесе кітапханалар алфавиттік, алфавиттік-пәндік, пәндік, библиографиялық, мұрағаттық, жалпы жүйелік және арнайы каталогтарды пайдаланады. Олардың барлығы, біріншіден, дереккөздерді таңдау принциптерінде, екіншіден, олар туралы сипаттамалық (анықтамалық) ақпаратты орналастыру принциптерінде ерекшеленеді. Алфавиттік каталог – алфавиттік тәртіппен жүйеленген кітапхана көздерінің тізімі. Бұл ретте дереккөздердің аттары да, олардың авторларының есімдері де (редакторлар, құрастырушылар, т.б.) негізге алынуы мүмкін. Алфавит бойынша ұйымдастырылған каталог кітапхана қорында бар дереккөздердің формальды болмаса да, жалпы сипаттамасын береді. Олар әдетте дереккөз туралы ең аз ақпарат - оның атауы мен авторы болған кезде мұндай каталогқа жүгінеді. Тақырыптық каталог – тақырыптық ретпен жүйеленген кітапхана көздерінің тізімі. Бұл жағдайда дереккөз мазмұнының тақырыптық бағыты негізге алынады. Тақырыптық принцип бойынша ұйымдастырылған каталог білімнің әртүрлі салаларындағы және салаларындағы кітапхана көздерінің сипаттамасын береді. Бұл каталог ғылыми жұмыс тақырыбы бойынша болжамды ақпаратты қамтитын дереккөздерді жылдам қарап шығу және таңдау қажеттілігі туындаған жағдайда қолданылады. Пәндік каталог – тақырып бойынша жүйеленген (яғни тақырыптық каталогпен салыстырғанда айтарлықтай сараланған) кітапхана көздерінің тізімі. Бұл ретте бір-бірімен тікелей байланысы жоқ объектілер туралы ақпарат алфавиттік жүйеге келтіріледі, бұл пәндік каталогты алфавиттік каталогтың бір түрі ретінде қарастыруға құқық береді. Бұл каталог белгілі бір тақырыпқа (оқиғаға, құбылысқа және т.б.) тікелей қатысты дереккөздерді жылдам қарап шығу және таңдау қажеттілігі туындаған жағдайларда қолданылады. Хронологиялық каталог – белгілі бір басылымның, көбінесе мерзімді басылымның шығу уақытын көрсететін, хронологиялық тәртіппен жүйеленген кітапхана көздерінің тізімі. Бұл ретте дереккөздің жарияланған күні (жылы) негіз болып табылады. Мұндай каталог әдетте дереккөз туралы оның жариялануының болжамды немесе нақты күні белгілі болған кезде немесе белгілі бір уақыт кезеңіне қатысты назар аударуға тұрарлық барлық дереккөздерді жылдам таңдау қажет болғанда қолданылады. Мұрағаттық каталог – бұл көбінесе алфавиттік (сирек, хронологиялық) ретпен жүйеленген мұрағаттық кітапхана көздерінің тізімі. Мұрағаттық каталогты пайдалана отырып, қажетті дереккөзді табу үшін оның атауы мен авторы немесе басылымның жарияланған уақыты туралы ақпарат болуы керек. Библиографиялық каталог – берілген кітапханада сақталатын және жазылатын ең маңызды (ең жиі жұмыста қолданылатын) кітап және мерзімді басылымдар туралы библиографиялық (сипаттаушы) ақпараттан тұратын кітапхана көздерінің тізімі. Мұндай каталог дереккөз туралы жалпы ақпарат (алфавиттік каталогтан алынған) жеткіліксіз болған және ол туралы қысқа мерзімде қосымша, кеңірек ақпарат алу қажет болған жағдайда қолданылады. Жалпы жүйелі каталог – жоғарыда қарастырылған алфавиттік және басқалардан ерекшеленетін, белгілі бір іргелі қағидаға сәйкес жүйеленген кітапханалық дереккөздердің тізімі. Мұндай принцип ретінде белгілі бір дереккөзді кәдімгі тақырыпқа емес, ғылыми білімнің өте нақты саласына немесе академиялық пәндер жүйесіне (тарих, сексология, әскери істер және т.б.) жатқызу жиі қолданылады. Өз кезегінде, әрбір облыс немесе жүйе тақырыптарға, қосалқы тақырыптарға және т.б. бөлінеді. Жалпы жүйелік каталог қажетті дереккөздерді іздеуге, жинауға, талдауға және жүйелеуге оңтайлы мүмкіндіктер береді. Арнайы каталог – бұл белгілі бір типтегі кітапхана көздерінің тізімі. Арнайы каталогтың мысалы ретінде белгілі бір кітапханада сақталған және жазылған мерзімді басылымдарда жарияланған мақалалар каталогы немесе жаңадан алынғандар каталогы болуы мүмкін. Кітаптың ғылыми анықтамалық аппараты. Кітаптың ғылыми анықтамалық аппараты негізгі және көмекші ақпарат көздерін жинақтау, талдау және жүйелеу процесінде де маңызды рөл атқарады. Кітаптың ғылыми анықтамалық аппараты (латын тілінен аппарат – құрылғы) әдетте басылымға оның мазмұны, құрамы, құрылымы және дереккөздің функционалдық мақсатының ерекшеліктері туралы оқырмандарды хабардар ететін әртүрлі қосымша материалдардан тұрады. Кітаптың ғылыми-анықтамалық аппаратының элементтері ақпараттық, түсіндірмелік, ізденуші және көмекші болып бөлінеді. Кітаптың ғылыми анықтамалық аппаратының ақпараттық элементтері оқырманға дереккөз және оның ерекшеліктері туралы алдын ала пікір қалыптастыруға көмектесу үшін қызмет етеді. Оларға мыналар жатады: • • дереккөздің аты туралы мәліметтер; • • дереккөздің авторы (авторлары) туралы мәліметтер; • • көздің функционалдық мақсаты туралы ақпарат; • • баспагерлер туралы ақпарат; • • басылымның қысқаша сипаттамасы • • жарияланымның ізі. Кітаптың ғылыми-анықтамалық аппаратының ақпараттық элементтері әдетте титулдық парақта және оның артқы жағында, ал кейбір жағдайларда - дереккөздің соңында орналасады. Жоғарыда келтірілген ақпарат оқырманға дереккөз туралы және, атап айтқанда, оның мақсаттары мен талаптарына қаншалықты сәйкес келетіні туралы алдын ала пікір қалыптастыруға көмектеседі. Кітаптың ғылыми анықтамалық аппаратының түсіндірме элементтері белгілі бір түрде дереккөздің авторлық (негізгі) мәтінін толықтырады және нақтылайды. Оларға кіріспе және кейінгі сөз жатады. Олар дереккөздің негізгі мәтінінен бұрын және кейін орналасады. Олардың көмегімен оқырман дереккөз мазмұнының қосымша сипаттамаларын, оның ішінде жазылу себептері мен шарттарын алады. Кітаптың ғылыми анықтамалық жүйесінің іздеу элементтері оқырманға қажетті ақпаратты таңдауды жеңілдетеді. Оларға мазмұн (мазмұн) және индекстер (соның ішінде тақырыптық, алфавиттік, атаулардың индекстері, географиялық атаулар, бүркеншік аттар, иллюстрациялар және т.б.) жатады. Іздеу элементтерін пайдалана отырып, оқырманның дереккөздегі толық ақпаратты жылдам табу мүмкіндігі бар (мысалы, белгілі бір жылға, адамға және т.б. қатысты). Кейбір жағдайларда кітаптың ғылыми анықтамалық аппараты көмекші элементтерді қамтиды. Олар бастапқы ақпарат көзі және оның мазмұны туралы қосымша, кейде өте нақты ақпаратты кідіріссіз алуға мүмкіндік береді. Бұл элементтерге түсініктемелер де кіреді. Түсініктеме (латын тілінен аударғанда commentarius – ескертпелер, түсіндіру) – мазмұнда берілген жеке ақпарат пен фактілер туралы қосымша ақпаратты алып жүретін жазба түрі. Автор қандай да бір себептермен негізгі мәтінге қосылмаған, мәні бойынша басқа дереккөздерде ұсынылған ақпаратпен сәйкес келмейтін, бірақ сонымен бірге ол үшін маңызды ақпарат туралы оқырмандарға хабарлау қажет деп санайтын жағдайларда ескертулерге жүгінеді. кітапта берілген кейбір ойларды түсіну. Түсініктемелер кітаптың соңында орналасады және әдетте бөлек бөлімшеде орналастырылады. Тарихи-әдеби, мәтіндік, реалды және лингвистикалық пікірлер бар. Тарихи-әдеби түсініктемеде дереккөздің жазылу уақыты, оның шығу тегі, бағыты, маңызы туралы қосымша мәліметтер бар. Мәтіндік түсініктеме оқырманды мәтіндегі өзгерістер туралы, сондай-ақ басылымның негізіне алынған дереккөз туралы хабарлайды. Нақты түсініктемеде нақты және өмірбаяндық мәліметтер бар. Лингвистикалық түсініктемеде шетел сөздерінің аудармалары, сондай-ақ ескірген және сирек қолданылатын сөздер мен сөз тіркестерінің түсіндірмесі бар. Барлық кітаптар толық ғылыми анықтамалық аппаратпен қамтамасыз етілмегенін ескеріңіз (кейбір жағдайларда бұл талап етілмейді), сондықтан көбінесе ғылыми анықтамалық аппараттың элементтері бір уақытта бірнеше функцияларды орындайды. Дегенмен, олардың мүмкіндіктерін тиімді пайдалана білу маңызды. Бастапқы ақпарат көздерін белгілеу. Таңбалау – бастапқы материалды алдын ала сүртуге арналған белгілер жүйесі (белгілер, бетбелгілер және т.б.). Бастапқы материалды белгілеудің бірнеше әдістері бар. Бетбелгі қою әдісі кейбір жағдайларда қысқаша түсіндірме жазбалармен қамтамасыз етілген бетбелгілер жүйесін пайдалануға негізделген. Бетбелгі жүйесі әртүрлі типтегі бетбелгілерді ұтымды, біркелкі пайдалануды білдіреді. Бетбелгілер бір-бірінен ені, кесілген қағаздың түсі, бір тақырыппен біріктірілген мазмұн фрагменттерін көрсететін бетбелгілерді біріктіретін сериялық нөмірі бойынша ерекшеленуі мүмкін. Бетбелгінің әр түрінің әртүрлі қолданылуы бар. Мысалы, кең бетбелгілер әрдайым дерлік түсіндірме жазулармен қамтамасыз етіледі, түрлі-түстілер бастапқы ақпарат көзі мазмұнының фрагменті жазбаша жұмыс мазмұнының бір немесе басқа бөлігіне жататынын көрсетеді, нөмірленгендер зерттеудің реттілігін көрсетеді. фрагменттері. Бетбелгілерді оларда дереккөз бетінің нөмірін, қажетті дереккөз фрагментін жылдам табуға арналған кілт сөзін және осы фрагментпен алдағы жұмыстың мәнін анықтайтын қысқаша ескертулерді көрсететін қысқаша жазуларымен қамтамасыз еткен жөн. Таңбалау әдісі графикалық белгілер жүйесін пайдалана отырып таңбалауды қамтиды. Алдын ала мәтінді белгілеу құралдарын (белгілер мен бетбелгілер) қосымша жазбалармен бірге пайдалану мәтінмен кейінгі жұмыстың тиімділігін айтарлықтай арттырады Алынған әдебиеттер: . https://ozlib.com/1091230/ekonomika/poisk_obrabotka_nauchnoy_informatsii#170129 https://www.kaznu.edu.kz/content/files/pages/folder24337/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F%2013%D0%BE%D1%80%D0%B3.pdf жүктеу/скачать 19,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|