ОЖСӨЖ №2 Архаикалық мәдениет
Орындаған: Манарбек Ықылас АЯ-201
С.Хантингтонның "Өркениеттер қақтығысы"
Ежелгі Қазақстан аумағындағы архаикалық мәдениет
және «Өркениеттер қақтығысы және әлемдік жүйенің қайтадан құрылуы» атты кітабынан кейін әлемдік жүйені және жекелеген елдердің ішкі тіршілігін өркениеттердің арасындағы қарым-қатынасқа қарай отырып бағалау кең етек алды. Хантингтонның картасында ірі 9 өркениет аймағы суреттеледі.
. Егер ондағы өркениеттерді бір-біріне жақындығына қарай топтастыра түссек ірі үш өркениет орға шығады. Олар: Оңтүстік Азиялық, Батыстық және Ислам өркениеті. Қазақстан осы үш өркениеттің түйіскен жерінде орналасқан. Егер картаға қарасақ бізден басқа мұндай географияда орналасқан тек қана Ресей Федерациясы екенін көреміз. Өйткені жекелеген мемлекеттердегі өркениеттер қақтығысында жергілікті мәдениет те үлкен рөл ойнайды
Осы орайда ол қазіргі әлемдегі келесідей өркениеттерді көрсетеді: батыстық, конфуциандық, жапондық, исламдық, индуистік, православиелік, славяндық, латын американдық және африкандық. Автордың пікірінше, қырғи-қабақ соғыс аяқталғаннан кейін, кеңестік одақ қирағаннан кейін, қазіргі әлемдегі қайшылықтардың жаңа торабы жоғарыда аталған өркениеттердің арасында болады. Жаһандану процестері адамдардың дәстүрлі бірегейленуін ағын судай шайып бара жатса, бұл түпкі ұлттық тамырға қайта оралуға талпынып, кері реакция тудыруда.
Ал Қазақстан кешегі көшпелілер өркениетінің мұрагері болып табылады. Бізде сақтардың аңдық стилі, қаңлылардың ата-баба әруағына сыйынуы, түрік тайпаларының тәңіршілдігі мен ырым-жырымдары сақталып қалған. Осылардың барлығы жергілікті дәстүрдің өзегін құрап отыр
Хантингтонның пікірінше, дәл осы мұсылман-конфуциандық одақ, қазіргі кезде Батысқа ең үлкен қауіп төндіріп тұр. Хантингтон бұл өркениеттік жік әлеуметтік-саяси тұрғыда да әсіресе, түпкілікті батыстық құндылықтар деп саналатын демократия және адам құқы мәселесінде көрініс табуда дейді.
. Егер тарихқа қарасақ, біз ешқашан таза шығыстық халық болмаппыз, өйткені басшымыздың алдына тізерлеп барған кезіміз жоқ, біз ешқашан батыстық та болмадық, өйткені басшымыздың басын шаппадық (қара халық), біз таза Исламшыл да болмадық, өйткені оның бес парызын толық орындамадық. Біз әрқашан әртүрлі өркениеттер түйіскен жерде, олардың кезек-кезек үстемдік құрған географиясында орналасыппыз.
Қазақстан аумағындағы архаикалық мәдениет
Авторлардың еңбектері
Архаикалық мәдениетінің маңызы
Көне түркі жазулары
Тарихшы Ә.Хасеноватың пікірінше, көне түркі жазуы скиф-сақ дәуәрәмен үндесіп жатыр.Ғұн әміршісі Баудұн шаньюдің Қытай императорына қыр көрсе жазған хаттары,Аттиланың Римге жіберген елшілерінің қолына ұстатұан грамоталары,қаңлы патшаларының жарлықтары осыған дәлел.
Көне түрік алфабитінің болуына болжам туады.Қазақтардың арғы ата тектері түркі тілдес болғандығының және өзіндк әріптік жазуының болғанының тағы бір айғағы.
Қыпшақ тайпаларынан шыққан атақты жырау,күйші жіне философ Қорқыт өмірі
Ә.Марғұланның,Ә.Диваевтің,Х.Көрғұлығң еңбектерінде бірталай қызық деректер келтірілген. «Қорқыт та кітабы» сол кездегі түркі мәдениетінің энциклопедиясы деуге болады.
Қазақ аңызы болынша,Қорқыт ата өзінің желмаяына мініп алып,халыққа мәңгілік бақыт әкелетін жерұйықты іздеген.ол философилық өте маңызды мәселе өлім мен өмірдің мағынасы туралы, шектеулерді жеңіп шығудың жолдары туралы пікірлер айтады.
Күлтегін ескерткіші
Қазақтың халық ақыны белгілі ғалым Олжас Сүлейменовтың көне мұра жөнiнiде 80 жылдары Монголияға әдейілеп ұшып барып, көне ескерткіштегі жазуды өз көзiмен көргеннiн және жазудың біраз бөлігінің бүлінгенін байқап, Монголияның мәдениет Министрiне кiрiп ескерткiштердi ашық аспан астында қалдырмауды өтiнген.
«Ендi мiне, сол арманымыз iске асып отыр. Бабалар рухы өз елiмiзге оралды. Шын мәнiнде ешбiр халықта жазу мәдениеттi қалыптаспаған кездiң өзiнде бiздiң бабаларымыз өз тарихын тасқа қашап жазып кеткен» -деп, түркі тіліне жатқызуға қимаған Еуропалықтардың пікірлерінің теріс екекдігін дәлелдеді.
«Алтын адам»
Гуманитарлык ғылымдар академиясының академигі Хамит Мадановтың «Қазақ мэдениетінің тарихы» атты кітабында бүл бүйымдағы сурет жазылған:
Кезінде ежелгі қазақ жерінде орасан зор жер аумағын мекен еткен, Ғұн ұлысы болды. Олардан бүгінгі күнге дейін жетіп жалпы адамзаттық мәдениеттің нұсқасы аталған «хайуанаттар стиліндегі» (скифский зверинный стиль) мүралары да жеткілікті.
